වායුගෝලීය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් සාන්ද්‍රණයසහ දේශගුණික විපර්යාසය
සීඝ්‍ර ලෙස වායුගෝලයේ කාබන් ඩයොක්සයිඩ් සාන්ද්‍රණය වැඩිවීම සොබාවික
පරිසර පද්ධතියේ ඉතා දරුණු වෙනස්කම් ඇතිකරන්නට හේතු වි ඇති බව අප හොඳින්ම දන්නා කරුණකි.
මිලන්කොවිච් චක්‍රය මගින් පහදා දෙන පරිදි සොබාවික
හේතූන් මත පමණක් රඳා පැවති ලෝක දේශගුණය එනිසා මේ වන විට මානව බලපෑම නතු වී ඇති බව විද්‍යා
පර්යේෂකයෝ පවසති. වායුගෝලයේ කාබන්ඩයොක්සයිඩ් සාන්ද්‍රණය විශාල වශයෙන් වැඩිවීම සහ වැඩිවෙමින්
පැවතීම නිසා ගෝලීය උණුසුම වැඩිකරන්නට පමණ නොව තවත් සොබාවික චක්‍ර ගණනාවක් අවුල්කරන්නට
හේතු සාධක වීම නිසා මෙතුවක් නොසිතූ ගැටළු රාශියකට අපට මුහුණ පාන්නට සිදු වී ඇත.
තවත් කාලයක යන තුරුම මෙම ගැටළු අපව පෙලන්නට සූදානම් ඇති බවත් ඒ කිසිවක් නිසිලෙස නිශ්චය
කරගන්නට තරම්වත් දැනුමක් නොමැතිව අප අපොහොසත් ඇති බව බවත් අමුතුවෙන් පැවසිය යුතු නොවේ.
අදම කාබන්ඩයොක්සයිඩ් විමෝචනය සම්පුර්ණයෙන්ම නවතා දැමූවත් තවත් දහසක ගණනාවක් යන තුරම දේශගුණික වෙනස්වීමේ අවබලපෑම්වලින් මිදෙන්නට අපට නොහැකිවන බව නම් වෙන කිසිවකටත් වඩා හොඳින් අපට වටහාගන්නට හැකි වේ. නමුත් හරියටම සිදුවන්නේ කුමක්දැයි නිශ්චය කරගන්නට අප අපොහොසත් බව ද දැනගත යුතුය.
වායුගෝලීය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් සාන්ද්‍රණය මැනීම
දෛනික වායුගෝලීය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් සාන්ද්‍රණය “කීලින් වක්‍රය”
මගින් ප්‍රකාශයට පත්කරන අතර අද දිනය වන විට එම අගය මිලියනයකට කොටස 215.42 ක පමණ වන
බව පෙන්වා දෙයි. “මෝනා ලූවා” නිරීක්ෂණ මධ්‍යස්ථානයේ සිදුකරන අධ්‍යන කටයුතු මගින් මෙලෙස වායුගෝලීය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් සාන්ද්‍රණය ගණනය කරන අතර එමගින්
දෛනික විචලනය අවබෝධ කර ගත හැක. එමගින් පෙන්නුම් කරන ආකාරයට සීඝ්‍ර වැඩිවීමක් මේ
වනවිට වාර්තා වන අතර හවායි දූපත් වල පිහිටි මෙම නිරීක්ෂණ මධ්‍යස්ථානය මෙම දත්ත ලබා
දෙන්නේ වසර 1958 සිටයි. මෙම කටයුත්ත ආරම්භ කල චාල්ස් ඩේවිඩ් කීලින් හට අනුග්‍රාහකත්වය
දැක්වීමේ අරමුණින් මෙම සාන්ද්‍රණ වක්‍රය නම් කර ඇත.
පොසිල ඉන්ධන දහනයකරන කොටගෙන මෙලෙස වැඩිවන වායුගෝලීය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් සාන්ද්‍රණය කිරික්ෂණය කිරීම මෑත කාලීනව සිදුකරන ලද ඉතා වැදගත් පර්යේෂණ කාරියක් වේ. මෙනිසා කාබන් ඩයොක්සයිඩ විමෝචනය පාලනය කල යුතු බවට වූ ලෝකයේ අවධානය දිනා ගැනීමට සමත් වීම කිසියම් ප්‍රමාණයකට දේශගුණික විපරියාසය සත්‍ය ලෙසම මානව ක්‍රියා හේතුකොටගෙන සිදුවන බවට වූ යම් සාක්ෂියක් ලෙස විද්‍යඥයින් අතර කතා බහට ලක් කරන්නට සමත් වී ඇත.
ගෝලීය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් සාන්ද්‍රණය
වාර්තාගත අන්දමින් වසර 2000 සිට වසර 2019 පමණ තෙක් වායුගෝලීය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් සාන්ද්‍රණය වේගයෙන් වැඩි වි ඇති අතර වසර 2020 දී විමෝචනය කරන ලද කාබන් ඩයොක්සයිඩ් ප්‍රමාණය මෙට්‍රික් ටොන් බිලියන 36.7 ක් බව ගණනය කර ඇත. කොවිඩ් 19 වසංගතය හේතුවෙන් සිදු වූ විපරියාසය නිසා එම ප්‍රමාණය වසර 2021 දී අසාමන්‍ය ලෙස අඩු වූ අතර එම විමෝචිත ප්‍රමාණය මෙට්‍රික් ටොන් බිලියන 34.81 ක් බව වාර්තා වී ඇත. ඉතා පැහැදිලිව මෙම විමෝචන සඳහා වග කිවයුතු වන්නේ විවිධාකරයේ කාර්මික සහ ප්‍රවාහන කාරියන් සඳහා අවශ්‍ය ශක්ති ජනනය වෙනුවෙන් පොසිල ඉන්ධන දහනය කිරීම නිසා බව සටහන් වේ. දිහින් දිගටම සිදුවන මෙවැනි ක්‍රියා නිසා ගෝලීය වායුගෝලීය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් සාන්ද්‍රණය ඉහල යන බව ඉතා පැහැදිලිය. ගෝලීය උණුසුම වැඩිවීම ඇතුළු තවත් නානප්‍රකාර ඍජු සහ වක්‍ර බලපෑම් සඳහා මෙලස ගෝලීය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් සාන්ද්‍රණය වැඩිවීම හේතුවන බව අප අමතක නොකළ යුතුය.
වායුගෝලීය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් සහ පාෂාණ ජීර්ණය
ඔබ නොදන්නවා වූවාට වායුගෝලීය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් වැඩිවීම
බලපාන්නේ ගෝලීය උණුසුම වැඩි කිරීමට පමණක් නොවේ. වායුගෝලීය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් වැඩිවීම පාෂාණ
ජීර්ණය වැඩිකිරීමට ද බලපායි. මෙම වායුගෝලීය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් වැඩිවීම නිසා වර්ෂා
ජලයේ දියවන කාබන් ඩයොක්සයිඩ්
ප්‍රමාණය ද වැඩිවේ. එය වර්ෂා ජලය වඩාත් ආම්ලික කරන්නට ද හේතු වෙයි. ආම්ලික වර්ෂා ජලය
පාෂාණ ජීර්ණය වැඩිකරන්නට හේතුවන්නේ පාෂාණ නිර්මාණය වන්නා වූ ඛණිජ හා ප්‍රතික්‍රියා
කරන නිසායි. මෙම ප්‍රතික්‍රියා හේතුවෙන් කැල්සයිට් වැනි සමහර ඛණිජ දියකර හරින අතර,
පෙල්ඩ්ස්පාර් වැනි ඛණිජ සමග සිදුවන ජල විච්චේදන ප්‍රතික්‍රියා සීඝ්‍ර කරයි. එනිසා මැටි
ඛණිජ නිර්මාණය වේගවත් කරන අතර පාංශු ජනනය වේගවත් කරයි. පයිරෝක්සින් සහ හෝන්බ්ලෙන්ඩ්
වැනි යකඩ ඛණිජ ද වේගවත් ජීරණයක් පෙන්නුම් කරන නිසා මලකඩ ඇති වීම ද වේගවත් වෙයි.
අවසානයේදී මැටි ඛණිජ ද , සිලිකා සහ මලකඩ ද සහිත පාංශු දේහයන් නිර්මාණය වන්නේ වේගවත්ව
පාංශු ස්තර නිමවාලමින්.. මෙම තත්වය වඩාත් තියුනුව සිදුවන්න ශ්‍රී ලංකාවේ දී නම් තෙත්කලාපයේ
වන අතර ලෝකයේ නිවර්තන කලාපීය රටවල ය. මෙම ක්‍රියාදාමය සොබාවිකව සෙමින් සිදුවන ක්‍රියාවලියක්
වන අතර වායුගෝලීය කාබන් ඩයොක්සයිඩ්
වැඩිවීම මෙම ප්‍රතික්‍රියා වර්ධනය කර සීඝ්‍ර කර පාෂාණ ජීර්නය වැඩිකරන්නට බලපාන බව තේරුම්
ගත හැක. එනිසාම අධිකව පාංශු ජනනය සීඝ්‍ර කර
ගැඹුරු පාංශු ස්තර නිර්මාණය ට හේතු වෙයි.
වායුගෝලීය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් ආංශික පීඩනය සහ කාබෝනේට අවක්ෂේපණය
වායුගෝලීය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් වැඩිවීම නිසා පාෂාණ ජීර්ණය
වේගවත් වන අතර එනිසා කිරිගරුඬ සහ හුණුගල් වැනි කාබෝනේට පාෂාණ දියවීම අධික වේ. මෙය වේගවත්ව
මෙම පාෂාණ තුල කුහර නිර්මාණය සඳහා බලපාන බව සොයා ගෙන ඇත. පාෂාණ අභ්‍යන්තරයේ කුහර ඇතිවීම
නිසා ගල්ගුහා නිර්මාණය වන අතර මේ කාලයේ ඒවා ඉතා හොඳින් වර්ධනය වේ. මෙම වර්ධනය වේගවත්
වීම කලෙකදී භූ කුහර මතුපිටට ආසන්න වීමෙන් කුහරයේ සිවිලිම කඩා වැටීම නිසා ආවාට ඇති විය
හැක. එනිසා මතුපිට ක්ෂණයකින් ගිලා බැසීම සිදුවන අතර මතුපිට ඇති නිර්මිත පරිසරය ආපදාවට
ලක්වේ.
වායුගෝලීය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් වැඩිවීම මෙලෙස ද ප්‍රකාශ කල
හැක. ඒ වායුගෝලයේ කාබන්ඩයොක්සයිඩ් මගින් ඇතිකරන පීඩනය වැඩිවීම ලෙසයි. එය කාබන්ඩයොක්සයිඩ්
වල ආංශික පීඩනය වැඩිවීම ලෙස හැඳින්විය හැක. එනිසා සිදුවන්නේ වායුගෝලීය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් විශේෂයෙන්ම මහා සාගරයේ ලවණ ජලයේ දියවීම අධික වීමයි. සාගර ජලයේ දියවන වායුගෝලීය
කාබන් ඩයොක්සයිඩ් නිසා එහි කාබනික අම්ලය නිර්මාණය
වන අතර ඒවා කැල්සියම් අයන සමග ප්‍රතික්‍රියා කර ජලීය කැල්සියම් කාබෝනේටය නිර්මාණය කරයි.
මේවා ජලයේ දියවන එක්තර සාන්ද්‍රණයක් පවතී. එතනින් ඔබ්බට කොතරම් ජලයේ දියවුනද ඒවා ජලයේ
පවතින්නේ නැති අතර ක්ෂණයකින් අවක්ෂේපණය වේ. එය කැල්සියම් කාබෝනේට වල ද්‍රාවයතා
ගුණිතය ඉක්මාවා යාම ලෙස හදිනිවිය හැක. ගෝලීය උණුසුම වැඩිවත්ම දියවන ප්‍රමාණය වැඩිවන
අතර උෂ්ණත්වය සුළු පසුබෑමකින පවා කාබෝනේට අවක්ෂේපණය සිදුවිය හැක. නිවර්තන කලාපීය නොගැඹුරු
සාගර මේ සඳහා කදිම පරි
වායුගෝලීය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් වැඩිවීම සහ සාගර ආම්ලිකකරණය
ඉහත අකී ආකාරයට සිදුවන කාබෝනේට
අවක්ෂේපණය වායුගෝලීය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් වැඩිවීම නිසා සිදුවන බව ඔබට
පැහැදිලි ඇතැයි සිතමි. මෙනිසා සිදුවන තවත් ආහිතකර ප්‍රර්ගිඵලයක් වන්නේ සාගර ජලය ආම්ලික
වීමයි. සාමාන්‍යයෙන් වායුගෝලීය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් සන්ද්‍රනයෙන් 30%
පමණ සාගර ජලයේ දියවන අතර සාන්ද්‍රණය ක්‍රමයෙන් වැඩිවීම මෙම තත්වය උග්‍ර අතට හරවන බව
අමතක නොකළ යුතුය. මෙනිසා සාගර ජලයේ pH අගය පහත හෙලන අතර එය ගැටළු ගණනාවකට හේතු වේ.
මෙය ප්‍රබල ලෙස බලපාන්නේ කාබෝනේට කවච
දරන්නට වනඅතර දෙපියන් බෙල්ලන්, සාගර ගොළුබෙල්ලන් සහ ගල්මල් ජීවින් වන්නන් මෙනිසා
අනතුරට පත් වේ., ඔවුන්ගේ කවච වර්ධනය ඇණහිටින අතර ඒවා දියවීම සිදුවේ. මෙය ඔවුන්ගේ පැවැත්මට
විශාල තර්ජනයක් වන අතර මෙනිසා එවැනි බොහෝ විශේෂ වඳවී යාමේ හැකියාව පවතී.
ජලජ මසුන්ගේ බිත්තර සහ ඒවා පවතින ප්‍රදේශ
වල පාරිසරික තත්වය වෙනස් වීම නිසා ළදරු මසුන්හට තමාගේ ජිවන පරිසරය සොයාගැනීම අපහසු
වන අතර ලොකු කුඩා සියලු මසුන්ගේ සතුරන් හඳුනාගැනීම දුර්වල කරයි. මේ ක්‍රියා දෙකම ඔවුන්ගේ
පැවැත්මට තර්ජනයක් බවත් එහි අවසාන ප්‍රතිඵලය කුමක් ද යන්නත් ඔබට අමුතුවෙන් පැහැදිලි
කල යුතු නොවේ. ජලාජ් ජිවින්ගේ පැවැත්ම මෙලස තීරණාත්මක වීම මිනිසාගේ අන්තනෝමතික කාබනික
ඉන්ධන දහනයේ ප්‍රතිඵලයක් බව හොඳින් පැහැදලි වේ.
වසර මිලියන 15 කට පමණ පෙර මයෝසීන යුගයේ
සිදු වූ එවැනිම තත්වයක් නිසා විශාල ජීවි සංඛ්‍යාවක් මෙලොවින් තුරන් වූ බව විද්‍යාත්මක
පර්යේෂණ වලිනි තහවුරු වි තිබේ. එනිසා මෙලෙස වායුගෝලීය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් සාන්ද්‍රණය දිනෙන
දින ඉහල යාම තවත් මහාපරිමාණ ගෝලීය ජීවි විශේෂ වඳ විමක පෙර මග සටහන් කිරීමක් ද විය හැක.
වායුගෝලීය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් වැඩිවීම, ගෝලීය උණුසුම සහ කාබන් ඩයොක්සයිඩ් සාගර ජලයේ දියවීම
වායුගෝලීය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් වැඩිවීම නිසා සිදුවන අහිතකර බලපෑමක් වන සාගර ආම්ලිකකරණය සිදුවන බව දැන් අප දනිමු. නමුත් වායුගෝලීය කාබන් ඩයොක්සයිඩ් වැඩිවීම නිසා සිදුවන හරිතාගාර ආචරණයේ බලපෑම ලෝකය උණුසුම් කරන බව ද අප හොඳින්ම දනිමු. මෙහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සාගර ජලය ද උණුසුම් වන බව ද අප දනිමු. සාගර ජලය උණුසුම් වීම නිසා සිදුවන්නේ බොහෝ දෙනෙකු නොසිතන දෙයකි. සාගර ජලයේ දියවන කාබන් ඩයොක්සයිඩ් සාන්ද්‍රණය මෙනිසා අඩුවේ. සාගර උණුසුම් වීම නිසා ජලයේ තබා ගත හැකි කාබන් ඩයොක්සයිඩ් වායු ප්‍රමාණය අඩුවීම නිසා ආම්ලික කරණය ද අඩු විය හැක. එනිසා ගෝලීය උණුසුම වැඩිවීමත් සමග ඇතිවන වර්ධනාත්මක බලපෑමක් වන්නේ මෙයයි.
Dr.Pathmakumara Jayasingha