ගං පත්ලේ කළු වැල්ලෙන් පෙරා ගන්නා රත්රන්

පත්මෙ ගේ භූ සංචාරිතය; භූ විද්‍යාඥයෙකුගේ සංචාරක සටහන් 5
This article is originally published on Vidusara, 05.02.2020


මහා වංශය ඉතා අපූරු කෘතියක්. සමහරුන් කියනා පරිදි එය පබැඳුමක්. ඇත්ත එහි නොවේය යැයි සැලකෙන්නේ. කෙසේ වෙතත් භූ විද්‍යාඥයෙකු වන මා හට නම් මහාවංශය ඉතා කදිම භූ විද්‍යා තොරතුරැ උකහා ගත හැකි ග්‍රන්ථයකි.  


මහාවංශයේ වැඩි පිටු ප්‍රමාණයක් වෙන් කර ඇත්තේ දුටුගැමුණු රජතුමා වෙනුවෙන්. දුටු ගැමුණු රජ එළාර පරාද කොට අනුරාධපුරයේ රජ වූ පසු ඔහුගේ ඊළඟ කාර්යය වූයේ රුවන්වැලි සෑය සාදා නිමා කිරීමයි. ඒ සඳහා රජු ජනයා පෙලීමට කැමැත්තක් නොදැක් වූ බවයි මහාවංශයේ සඳහන් වෙන්නේ. ඒ අතරේ අනුරාධපුරයට ඊසාන දිගින් එතැන් සිට යොදුන් තුනක් පමණ වූ දුරකින් පිහිටි “ආචාර වීදි” (ආකර විත්ති) නම් වූ ගමෙහි රන් නිධියක් මතු වූ බව මහාවංශය පවසයි. එහි වූ ජනයා වියතක් පමණ විශාල වූත් මෙම රන් බිජු (කැබලි) රජ හමුවට පමනුවා ලු බව මහාවංශයේ විසි අට වන පරිච්චේදයේ කිය වේ. 


ඒ ශ්‍රී ලංකවේ රන් නිධි පිළිබඳව කියවෙන පළමු ඓතිහාසික සාක්ෂිය බව මගේ හැඟීමයි. ඒ කොහොම වුවත් මින් පෙනී යන කරුණ නම් ශ්‍රී ලංකාව මුතු මැණික් යකඩ තඹ වලින් පමණක් නොවෙයි රන් වලින් පවා පොහොසත් ව තිබු බවයි. එහෙම නම් ඇයි දැන් රත්තරන් හම්බ වෙන්නේ නැත්තේ?


වසර 2002 දී මා සේවය කලේ රත්නපුර ප්‍රදේශයේ. ඒ මැණික් සම්පත හා බැඳුනු පර්යේෂණයක් සිදු කරමින්. ඒ පිළිබඳව විස්තර අප වෙනත් වතාවක කතා කරමු. මේ පර්යේෂණය සම්බන්ධයෙන් අවශ්‍ය කරුණු කාරණා ගොනු කර ගැනීම සඳහා බලන්ගොඩ කල්තොට ප්‍රදේශයේ ක්ෂේත්‍ර චාරිකාවක නිරත වූ අතර, ඒ සම්බන්ධව බොහෝ කරුණු කාරණා ගොනු කර ගැනීමට අපහට හැකි විය. කල්තොට ප්‍රදේශය බොහෝ සොබා සම්පත් වලින් අනූන ප්‍රදේශයක් බව එහිදී අපහට පසක් විය.  එක පසකින් ගලා යන වලවේ ගඟ එක් අවස්ථාවකදී හෙලකට ඇදහැලෙමින් ඉතා මනරම් අලංකාර දුවිලි අල්ල නිර්මාණය කරයි. මෙහි ඇති විශේෂත්වය වන්නේ බොහෝ දිය ඇලි අප නිරීක්ෂණය කරන්නේ එය පහල සිට වුවත් මේ සුවිශේෂී දිය අල්ල ඉහල සිට නැරඹීමේ අවස්ථාව හිමි වීමයි. 


මිණි කැට දියයට හංගා යන තවත් එක ගංගාවක් වන්නේ වලවේ ගඟයි. බොහොමයක් ප්‍රදේශවාසින් ගංගාවේ ඉවුරේ පතල් කැපීමේ කාරියේ නිරත වී සිටින බව අප කල සංචාරයේ දී දැක ගන්නට හැකි විය. සීතල ජල පහරේ පහස වින්ද පසු බඩකට පුරා කන්නට වාඩි බතක් ද සරි කර දෙන්නට තරම් දූවිලි ඇල්ලට ඉහලින් වූ ප්‍රදේශයේ මෙම පතල් කරනා ජනයා අපහට මහත් කාරුණික විය. මහදවාලේ තැනින් තැන ඉල්පී තිබු ගල් කුට්ටි මත රඟන්නට තරම් නොබිය වූ දියබල්ලන් දෙදෙනෙකු දැක ගැනීමේ වාසනාව ද එහිදී අපට හිමි විය. ඒ වසර විස්සකට පමණ පසු වීමත් දහවලේ ඔවුන් දැකීමත් ඇත්තෙන්ම පුදුම දනවන සුළු විය. 


“මහත්තයෝ අපි ඉතින් කීයක් හරි හොයාගන්නේ මේ කරුමාන්තේ කරලා තමයි” කුඩා රෙදි පැසක බහා තිබු මැණික් ගල් කිහිපයක් ගෙනහැර පාමින් තම හඬ අවදි කලේ පතලේ ප්‍රධානියායි. ඔහුගේ අතේ කුඩා ප්‍රමාණයේ නිල් සහ ගෙවුඩ ගල් කිහිපයක් විය. විශාල එකක් වූ අතර එහි පලුද්දක් තිබුණි. ඒ අතර ඔවුන් කියා සිටියේ එම පලුද්ද නොතිබුයේ නම් ඔවුන් ට විශාල මුදලක් ලබා ගත හැකිව තිබු බවයි. ඉතින් වෙන මොනවද හම්බ වෙන්නේ?


“ඇයි මහත්තයා දන්නේ නැද්ද, මේ ගඟේ රත්තරනුත් හම්බ වෙනවා නේ” ඉන් මා පුදුමයෙන් පුදුමයටත් මහත් සතුටටත් පත් වූයේ භූ විද්‍යාඥයකු ලෙස කලක පටන් මගේ හිතේ තිබූ ගැටලුවකට පිළිතුරු ලැබීම හේතුවෙන්.  “ගඟේ පහලට වෙන්න මිනිස්සු රත්තරන් ගරනවා මහත්තයෝ”.


ප්‍රධාන පාරෙන් ගොස් ගඟ මුණ ගැහෙන ඉස්සව්ව තෙක් ගිය අපහට ඒ කරුණ මනාව පසක් වූ අතර මේ පිලිබඳ තවත් කරුණු දැන ගැනීමේ අටියෙන් අපි ඔවුන් වෙතට ලං වූයෙමු. අප එහි යන නියා දැන් ගත් ඔවුන් (පිරිමි)  සියලු දෙනා හිස් ලූ ලූ අත දුවන්නට වූ අතර අප “දුවන්නට එපා” යැයි කී කල ඔවුන්ගේ වේගය තවත් වැඩිවිය. කෙසේ වෙතත් ගං ඉවුර වෙතට පැන ගත් අපට හමු වූයේ ගඟේ රෙදි සෝදමින් සිටිනා කාන්තාවන් පමණකි. “ එයාලා හිතලා තියෙන්නේ මහතැන්ලා සංස්ථාවෙන් කියලා ඒකයි දිව්වේ”. ටික වෙලාවකින් අපගෙන් කරදයක් නොමැති බව දැනගත් ඔවුන් අප වෙත පැමිණි අතර ඔවුන් සතු වූ රත්තරන් අපට පෙන්විය.

“කළු පාට වැල්ලක් තියෙනවා ගඟ පතුලේ. ඒ වැල්ලත් එක්ක තමයි රත්තරන් තියෙන්නේ. ඒවා හරියට වී පොතු වගේ” එක අයෙකු තමා සතු වූ රත්තරන් පෙන්නමින් විස්තර කරන්නට විය. කැරට් විසි හතරේ පිරිසිදු රත්තරන් වලවේ ගගෙන් හම්බවිම ම මොන තරම් අගනේ ද. මේ පිලිබඳ තවත් කරුණු සෙවීමේදී පැහැදිලි වූයේ දිනකට මංචාඩි දෙකත් තුනත් අතර ප්‍රමාණයක් මේ මිනිසුන් ගරා ගන්නා බවයි. හාල් ගරනා නෑම්බිලිය රැගෙන එන ඔවුන් එමගින් ගං පත්ලේ වූ කළු වැල්ල ගෙන එය නැම්බිලියේ ලා ගරා රත්තරන් වෙන් කර ගනී. එය කොතරම් සරල ක්‍රියා දාමයක් ද?


ශ්‍රී ලංකේය භූ තලයේ රත්තරන් නිර්මාණය වී ඇත්තේ නිධිගත වීමෙන් නොව පවතින විපරිත පාෂාණ ගොනුවේ තැන තැන විසිරී පැතිරී ය. එනිසා නිධියක් ලෙස ලබා ගැනීමට නොහැකි වී ඇති අතර පර්යේෂණ තුලින් පවා තාමත් රත්තරන් නිධියක් පිලිබඳ ඉඟියක් ලැබී නොමැති බවයි පැහැදිලි වෙන්නේ. කෙසේවෙතත් විසිරුණු රත්තරන් ඇති පාෂාණ දිරා පත් වීමේ දී පසට රත්තරන් එකතුවන අතර ඛාදනය මගින් ජලපහරවලට එකතු කෙරේ. වලවේ ගඟේ පමණක් නොව කැළණි, කළු සහ මහවැලි ගඟේ ද මෙලස රත්තරන් හමුවන බව පේරාදෙණිය විශ්ව විද්‍යාලයේ භූ විද්‍යා දෙපාර්තුමේන්තුවේ මහාචාර්ය නවරත්න මහතා විසින් සිදුකල අධ්‍යන වලින් පෙන්වා දී තිබේ. රත්නපුර ප්‍රදේශයේ මැණික් පතල් වලින් ද  මෙලස රත්තරන් ලැබෙන බව පසුගිය කාලයේ තොරතුරු වාර්තා වී අත. 


කොහොම වුනත්, රන් පිළිබඳව සිදුකල ඇති පර්යේෂණ ප්‍රමාණවත් නොවන බවයි මාගේ හැඟීම වන්නේ. දිනක රන් සෙවීම සඳහා වලවේ ගඟේ ගත කරන කාල සීමාව ආර්ථික අතින් කොතරම් වටනේ ද යන්න සොයා බැලිය යුතුව ඇත. ඒ සඳහා විධිමත් පර්යේෂණ සිදුකර ආර්ථිකමය වශයෙන් ගංගා පතුල හැරීම ප්‍රායෝගිකදැයි සොයා බැලිය යුතුය. මන්ද යත් සැමවිටම ගංගාවේ කළු වැල්ලේ ඔය කියනා රන් හමු නොවන බැවිනි.  එපමණක් නොව එය ද තවත් පාරිසරික ගැටලුවකට මුල් පිරීමක් ම විය හැක.



ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ