සොබා සම්පත් සුරැකිය යුතුයි.....!!!

පත්මෙගේ භූ සංචාරිතය 06

This article is originally publsihed  on Vidusara 12.02.2020.

භූ විද්‍යාව කෙරෙහි වූ මාගේ කැමැත්ත තවත් වැඩිදියුණු කරන්නට හේතු කාරණයක් වන්නේ නිතරම සිදු වූ ක්ෂේත්‍ර චාරිකා. හිටිගමන් සංවිධානය වූ ක්ෂේත්‍ර චාරිකා නිතරම අප සියලු දෙනාම කුල්මත් කරන්නට හේතුවිය. එනිසා බොහෝ නොදුටු, නොගිය ස්ථාන දැක බලා ගැනීමේ වාසනාව අපට උදා විය.  භූ විද්‍යා විශේෂ උපාධිය සඳහා අප තේරුණ පසු උපාධිය ලබන තෙක්ම සෑම වසරකම නේවාසික ක්ෂේත්‍ර කඳවුරු වලට සහභාගී වීමට අපට හැකිවිය. ඒ කඳවුරු තුලින් අප ලද විෂයානු බද්ධ දැනුම ලඝු කොට සලකන්න නොහැකිය. ඒ විතරක් නොවෙයි ඒ තුලින් ලද සමාජීය දැනුමත් අපමණයි. 

ඒ දෙවෙනි වසරේ සිටි අප ඛණිජ සහ පාෂාණ විද්‍යාව හදාරමින් සිටි අවධියයි. මහවැලි ව්‍යාපාරය මූලික කොට රජමාවත ඉදිකිරීමත් සමගම භූ විද්‍යාවට අවැසි අපූරු ක්ෂේත්‍ර බොහෝ ප්‍රමාණයක් එහි ඇති වී තිබුණි. මාර්ග සංවර්ධනයත් සමග ඇති වූ කණ්ඩි වලින් මතු වූ විවිධ භූ විද්‍යත්මක පැතිකඩවල් කදිම භූ විද්‍යාත්මක සංසිද්ධි සදහා අපූරු උදාහරණ සැපයු බව කිව යුතුය. එනිසා බොහෝ කාලයක් යනතුරුම, බොහෝ විට තවමත් ලපටි භූ විද්‍යාඥයින්ගේ දැනුම පෝෂණය කරන්නට හේතු භූත වූ බව සඳහන් කල යුතුය. 

දිනක් එලෙස රජ මාවතේ අපි ක්ෂේත්‍ර චාරිකාවකට සහබාගි වී සිටියෙමු. අරමුණ වූයේ විද්‍යාගාරයේ ලබා ගත් ඛණිජ සහ පාෂාණ පිලිබඳ වූ දැනුම ක්ෂේත්‍රයේ දී නිරීක්ෂණ මගින් තව තවත් මුවහත් කර ගැනීමයි. හැමෝම එක්තරා පිළිවෙලකට සැරසී සිටිය යුතුය. ඒ ක්ෂේත්‍ර පරීක්ෂණ සඳහා නියමිත උපකරණ මෙන්ම අනෙකුත් අවැසි දේත් සමගය. ක්ෂේත්‍ර චාරිකාවට සහභාගී වන්නන් හැමෝම සපත්තු පැළඳිය යුතුය. ඒ ගල්වලින් මෙන්ම සර්පයින්ගෙන් සිදුවන අනතුරු වලක්වා ගන්නටය. හිස් වැසුම අනිවාර්ය වේ, තව ද වතුර බෝතලයක් අප සතු විය යුතුය.  ඊට අමතරව ප්‍රධාන කොටම භූ විද්‍යාත්මක මාලිමාව, භූ විද්‍යාත්මක මිටිය වැනි උපකරණ සමග සටහන් පොත ද අප රැගෙන යා යුතුය. 

පාෂාණ කාරක ඛණිජ යනු පාෂාණ නිර්මාණය සඳහා සහභාගී වන ප්‍රධන ඛණිජ සමුච්චයයි. ලොව ඛණිජ වර්ග 4500ක් පමණ තිබුන ද ඒ අතුරින් පාෂාණ කාරක ඛණිජ වන්නේ (ඛණිජ පන්ති) අතලොස්සකි. ඒ ක්වාට්ස්, පෙල්ඩ්ස්පාර්, ඔලිවින්, මයිකා, පයිරෝක්සින්, ඇම්පිබෝල්, කැල්සයිට්, ගානට් වැනි ඛණිජ වෙයි. ශ්‍රී ලාංකේය භුමිය නිර්මාණය වී ඇත්තේ විපරීත පාෂාණ වලිනි. විපරිත පාෂාණ නිර්මාණය වන්නේ ඉතා අධික උෂ්ණත්ව සහ පීඩනයන්ට ලක් වීමෙනි. ඉහළ ශ්‍රේණියේ විපරීත පාෂාණ ගොනුවලින් සකස් වූ ශ්‍රී ලාංකේය භුමි භාගය වැඩිපුරම සමන්විත වන්නේ ‘නයිස්’ නමැති විපරීත පාෂාණ වලිනි. 

නයිස් පාෂාණ වල අනිවාර්ය ඛණිජ සමුච්චය වන්නේ ක්වාර්ට්ස් සහ පෙල්ඩ්ස්පාර් නම් වූ ඛණිජ ද්විත්වයයි. එයට් අමතරව අතිරේඛ ඛණිජ ගණනාවක්ම එම පාෂාණ වල තිබිය හැක. බොහෝවිට නයිස් පාෂාණවල ඇති අතිරේඛ ඛණිජ වන්නේ ගානට්, හෝන්බ්ලෙන්ඩ්, මයිකා වැනි ඛණිජයි. නයිස් පාෂාණයක සුදු සහ කළු පැහැති සිත් ගන්නා සුළු වයිරමක් දක්නට ලැබෙන අතර එම වයිරම ඉතා කුඩා මිලිමීටර ප්‍රමාණයේ සිට මීටර ප්‍රමාණය දක්වා වෙනස් විය හැක. සුදු පැහැති වයිරම සකස්වන්නේ ක්වාර්ට්ස් සහ පෙල්ඩ්ස්පාර් වලින් වන අතර කළු පැහැති වයිරම බොහෝවිට සකස්වන්නේ ඉහත සඳහන් අතිරේඛ ඛණිජ වලිනි. බොහොමයක් නයිස් පාෂාණ වල මෙම වයිරම ඉතා සංකීර්ණ ලෙස දඟර ගැසී ඇති අතර එම දඟර වලිතවීම් ලෙස හඳුන්වයි. දඟර ගැසුන වයිරම නයිස් පාෂාණයක ආවේණික ලක්ෂණයක් වෙයි. එනිසා නයිස් පාෂාණය හඳුනාගැනීම එතරම් අපහසු කාරියක් නොවේ. ඉතා කදිමට දඟර ගැසුන වයිරම කඩුගන්නාව ප්‍රදේශයේ ඇති නයිස් පාෂාණවල දැකගත හැක. 

විපරීතකරණය විශ්මයජනක භූ ක්‍රියාවලියක් වන අතර එනිසා ප්‍රාථමික පාෂාණය වෙනත් පාෂාණයක් බවට පත්කරයි. ඉතා පුදුම සහගත කරුණ වන්නේ මෙහිදී සිදුවන සියලුම වෙනස්කම් සිදුවන්නේ ඝන අවස්ථාවේ වීමයි. උෂ්ණත්වය සහ පීඩනය ඉහල යාම නිසා එම තත්ත්ව වලට ගැලපෙන ලෙස හැඩ ගැසීම සඳහා පාෂාණයේ ඛණිජ සංයුතිය ස්ථායි ඛණිජ සමුච්චයක් බවට පත්වෙයි. අනිත් විශේෂත්වය වන්නේ මේ සෑමවිටකම ඛණිජ සංයුතිය වෙනස් වුවත් පාෂාණයේ රසායනික සංයුතිය වෙනස් නොවීමයි. නියත රසායනික සංයුතියක පිහිටමින් මෙලෙස විවිධ ඛණිජ වර්ග බිහි කිරීම ඉතා විශ්මය ජනක මෙන්ම අපූරු භූ ක්‍රියාවලියකි. 

එකිනෙකට වෙනස් ඛණිජ වර්ග මෙන්ම ඒවායින් සකස්වූ එකිනෙකට වෙනස් විපරීත පාෂාණ එකතුකර ගැනීමට අප බොහෝ උනන්දු වූ අතර එය බොහෝ තරඟකාරී විය. ක්ෂේත්‍රයට යන්නා වූ බොහෝ ලපටි භූ විද්‍යාඥයින්ගේ ගමන් මලු පිරෙන්නට ඛණිජ සහ පාෂාණ කැබලි විය. නැතහොත් කලිසමේ සාක්කු පුරවා තිබුනේ එවැනි එලෙස එකතු කරගත් නිදර්ශ වලිනි.

රජ මාවතේ එක්තරා ස්ථානයකදී බසයෙන් බැස ගත් අපි ඒ අසල වූ පාෂාණ කඩනා තැනකට සේන්දු විය. එහි වූ විශේෂත්වය වන්නේ ඉතා විශාල ප්‍රමාණයේ ගානට් ස්ඵටික දැක බලා ගත හැකි වීමයි. වසර ගණනාවක් තිස්සේ මෙම ස්ථානය භූ විද්‍යාව හදාරන්නන්ගේ භූ විද්‍යා දැනුම උකහා ගන්නා නැවතුම් පලක් විය.  වැඩි වෙලාවක් ගත නොවිය. මිටිවවලින් ගල්වලට තඩි බානා හඬ ඇසෙන්නට විය. අපේ කට්ටිය වැඩ පටන් අරන්. මිටි හඬ දිගටම ඇසුනි. මද වෙලාවකින් ගුරුතුමා හිසේ අත ගසාගෙන හනික ගල් කඩනා ස්ථානයට කඩා පැන්නේය. “මොකද මේ කරන්නේ??. අවුරුදු ගණනවක් තිස්සේ බලපු තැන විනාශ කරන්නද හදන්නේ?”. අපගේ මිත්‍රයා තුෂ්නිම්භූත වී සිටියේ කිසිවක් කර කියාගත නොහැකිවයි. “මෙතන තමයි අපිට ගොඩක් ලොකු ගානට් හම්බ වෙන තැන. එක හින්දා ඕක කඩලා විනාශ කරන්න එපා. අනාගතයටත් ඉතුරු කරන්න”.

අපගේ මිත්‍රයා එතන වූ අති විශාල ගානට් ස්ඵටිකයක් අත්පත් කර ගැනීමේ පරම චේතනාවෙන් එලෙස මිටි පහර දී ඇත. නමුත් පාෂාණයේ වූ භෞතික ස්වරුපය එයට ඉඩ දුන්නේ නැත. නමුත් ඔහු ද අත හරින්නට නොකැමැතිය. දිගටම මිටි පහර දීම නිසා සැහෙන ප්‍රමාණයකට ඒ අපූරු ගානට් ස්ඵටිකයට හානි වී තිබුණි. අප සියලු දෙනාගේම නිදර්ශ ගැනීම එතනින්ම අවසන් විය. මාස ගණනාවක් ගතවනතුරු ගානට් කැඩීම අප සියල්ලන්ට ම රස බර මාතෘකාවක් විය. 

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ