මන්නාරම් කලපුවේ ඇල්ගේ කළාල

පත්මෙගේ භූ සංචාරිතය 08

This article is originally published on Vidusara, 26.02.2020.

පසුගිය සතියේ අප සංචාරය කලේ මන්නාරම් දූපතේ බව ඔබට මතක ඇති. ඉතා සියුම් වැල්ලෙන් නිර්මාණය වූ මේ කදිම දූපතෙන් සමුගැනීම භූ විද්‍යාඥයකු වන මා හට නම් අසීරු කරුණක්. මේ දූපත එතරම්ම වටිනා භූ සම්පතකි. 

මේ කදිම දූපත ප්‍රධාන දිවයින හා සම්බන්ධ වන්නේ ඉතා පටු වැලි තීරුවකිනි. මේ තීරුව හා සම්බන්ධව වටකුරුව විහිදෙනා මුහුද සහ ගොඩබිම සම්බන්ධ කරන තීරුව නිර්මාණය කරන්නේ තවත් අනර්ඝ භූ රූපණයකි. වෙරළබඩ භූ රූපණ යනු භූ විද්‍යාඥයෙකු විසින් අනිවාර්යෙන්ම හැදෑරිය භූ සංසිද්ධියක් බව මෙහිලා සඳහන් කල යුතුම ය. 

මන්නාරම් කලපුව දඟකාර සාගර තරංග මෙල්ල කරනා අපූරු ස්ථානයකි. එය හරියටම තාරුණ්‍යයේ වූ විසේකාර තරුණයෙකු කල්ගත වෙත්ම පරිණත වීමේදී පෙන්වන තැන්පතු බවට සමාන කල හැක.  ජලයේ වේගය සැමවිටම අවසාදිත තැන්පතු කෙරෙහි ඉතා ප්‍රභලව බලපායි. විසේකාර මුහුදු තරංග ඇතිකරනා මුහුදු රැළි ගෙන එන තරමක් බරැති අවසාදිත ඛණිකා කලපු පරිසරයට ඇතුළුවත්ම සිදුවන වෙනස වටහා ගෙන මෙන් ශක්තිය අඩු තරංග බිහිවන කලපු කටේ දී තමාගේ සියලු බලාපොරොත්තු අත් හරිමින් මුහුදු පත්ල සිප ගන්නේ වෙන කරන්නට කිසිවක් නොමැති නිසාවෙනි. එය එසේ වුවත් අහංකාර සියුම් අවසාදිත ඛණිකා ආඩම්බරයෙන් හිස ඔසවා ගත් යව්වණියෙකු තමාගේ අහංකාර ගමන් විලාසය එලසම තබා ගනිමින් කලපුව තුලට අතුලුවන්නේ එය තමාගේ මහා ගෙදර යැයි සලකමින් බව මේ ක්‍රියාදාමය ඉතා හොඳින් නිරීක්ෂණය කරනා භූ විද්‍යාඥයෙකු හට නම් අරුමයක් නොවේ.

කලපු අවසාදිත භූ විද්‍යාඥයෙකු විසින් අධ්‍යනය කලයුතුම භූ සම්පතකි. නිශ්චල ජලය ඇති මන්නාරම් කලපුව සියුම් අවසාදිත තැන්පත් කරනා මහඟු භූ පරිසරයකි. මිලිමීටරයකින් සියයකින් පංගුවක් පමණ වූ විශාලිත විශ්කම්භයකින් යුක්ත වූ අවසාදිත ඛණිකා තැන්පත් කරන්නට තරම් සමත් මේ පරිසරය ගෙන එන්නේ ඉතා සුවිශේෂී කලපු තැන්පතු බව මෙහි ලා සඳහන් කලයුතුය. ඉතාම සියුම් ඛණිකා කලපු පත්ලේ තැන්පත් කරන්නට මේ පරිසරය වගා බලා ගනී.

ඉතා සියුම් ඛණිකා බොහෝ විට මැටි අංශු බව අමුතුවෙන් කිවයුතු නොවේ. මෙම මැටි අංශු බිහිවන්නේ පෙල්ඩ්ස්පාර් නම් වූ පාෂාණ කාරක ඛණිජය ජිර්ණයෙනි. මෙවැනි මැටි අංශු කෙලසක හෝ මහා සාගරය වෙත ගෙන එන්නට අපගේ ගංගා පද්ධතිය සමත්වන්නේය. ශක්තිජනක සාගර තරංග හා තරඟ කරමින් කලපුවට ඇතුළුවන මෙවැනි සියුම් ඛණිකා තමාගේ නවාතැන් පල කරගන්නේ ඉතා කැමැත්තෙනි. මේ අතර තවත් අපූරු ද්‍රව්‍යයන් මේ සමග තැන්පත් වන්නට මග බලා හිඳී. ඒ විවිධ ජීවින් විසින් නිපදවනු ලබන කාබනික සියුම් ඛණිකා වෙයි. මෙවැනි කාබනික සියුම් ඛණිකා බොහෝවිට සමන්විත වනුයේ ඉතා සියුම්ව නිමැයුනු ක්ෂුද්‍ර දේහධාරී ජීවින්ගේ මළකුණු වලින් බව අප තේරුම් ගත යුතුය. මෙවැනි නිශ්චල පරිසර බොහොමයක් ක්ෂුද්‍ර ජීවීන්ගේ සුසාන භූමින් බව අප වටහා ගත යුතුය. 

මෙම ක්ෂුද්‍ර දේහධාරීහු කවුරුහු ද? බොහෝවිට මෙවැන්නන් වන්නේ ‘ඩයටම’ (diatom) නම් වූ සිලිකාමය ශරීර ඇත්තන්ය. දිලිසෙන සුළු සිලිකාමය දේහධාරී ඩයටමයන් තමාගේ මරණින් පසු අත්වන ඉරණම ගැන නොදන්නා බව නම් නිසැකව ම පැවසිය හැක. ඩයටමයන්ට අමතරම නීලහරිත ඇල්ගාවන් සහ ක්ෂුද්‍ර ඇල්ගාවන් ද මෙම කලපු සුසාන භුමියේ මිහිදන් වන්නට තරම් වාසනාවන්තයන් වන බව පෙනී යයි. මෙලෙස අනුක්‍රමිකව තැන්පත් වන්නා වූ අකාබනික මඩ සහ කාබනික මඩ නිර්මාණය කරන්නේ අනාගතයේ අපට බොරතෙල් ගෙන දෙන්නා වූ අවසාදිත තැන්පතුවක් බව කිව යුතුය. 

මන්නාරම් කලපුවේ දක්නට ලැබෙන්නේ ප්‍රාග් ඓතිහාසික පරිසරයේ නිර්මාණය වූ “ඇල්ගේ කළාල” (Algal mat) වලට සමාන වූ ජීවි කාබනික ව්‍යුහයන් බව හඳුනාගත හැක. කලපුව පුරාවට විසිරි පැතිරී ඇති මේ අපූරු සජීවී සංගමය සිහි ගන්වන්නේ පැරණි ලෝකයේ නිර්මාණය වූ ඇල්ගේ කළාලයන් ය. මේ ඇල්ගී කළාල කලිල (මඩ) තැන්පතු හා මිශ්‍ර වී “ඇල්ගේ තලසයන්” (stromatalight) නිර්මාණය කර ඇති බව ප්‍රාග් අවසාදිත තැන්පතු විශ්ලේෂණය කිරීමේ දී ඉතා කදිමට පැහැදිලි වන කරුණකි.  මෙවැනි තැන්පතු අධ්‍යනය කිරීම ප්‍රාග් ජීවය පිලිබඳ යම් අර්ථකතනයන් සඳහා මඟ පෙන්වා ඇත. 

ප්‍රාග් ඇල්ගේ තලසයන් මෙළොව හමුවන පැරණිම ජීවී දේහයන් අධ්‍යනය කිරීමට සුදුසු ඉතා අපූරු අවසාදිත තැන්පතු බව කිව යුතුමය. ලෝකයේ එවැනි වූ පැරණිම ඇල්ගේ තලසයන් හමුවන්නේ ග්‍රීන්ලන්තයෙන් බව භූ විද්‍යාඥයින් සොයාගෙන ඇත. එම ප්‍රාග් තැන්පතු වසර බිලියන 3.7 ක් පමණ පැරණි බව කාලනිර්ණ ක්‍රමවේදයන් මගින් තහවුරු කර ඇත. මෙලෙස කදිමට පාෂාණීභූත වූ ප්‍රාග් ඇල්ගේ තැන්පතු සමන්විතවන්නේ ඇල්ගේ කළාල තට්ටු අතර සිරවූ සියුම් මඩ ඛණිකා තට්ටු වලිනි. ග්‍රීන්ලන්තයේ හමුවන මෙම ප්‍රාග් ඇල්ගේ තලසයන් ඇත්තෙන්ම “ප්‍රාග් ජීව ධාතුන්” බව සඳහන් කළ යුතුය. 

නීල හරිත ඇල්ගාවන් යනු සයනෝ බැක්ටීරියාවන් වේ. මොවුන්ගේ අධ්‍යනය පැරණි කාලගුණික තත්වයන් ප්‍රති නිර්මාණය කරන්නට මාර්ගය පාදන බව අප සිහි තබා ගත යුතුය. ආදී කාලික සයනෝ බැක්ටීරියාවෝ වායුගෝලයට මුලින්ම ඔක්සිජන් සැපයුවෝ වෙති. එකල වායුගෝලයේ ඔක්සිජන් රහිත විය. මේ ඔක්සිජන් වැයවන්නේ සාගරයේ දිය වූ යකඩ ඔක්සිකරණය කරන්නටය.  ඔක්සිකරණය වූ යකඩ සාගරයේ තැන්පත් වන්නේ පාවෙන කලිලත් සමගයි. රක්තවර්ණ අවසාදිත පාෂාණයක් වන රක්ත වර්ණ යමුසු පාෂාණය (banded iron formation) බිහිවන්නේ මෙලසයි. 

කෙසේ වුවත් පවතින තත්කාලීන පාරිසරික තත්ත්ව මත මන්නාරම් කලපුවේ ඇති වූ “ඇල්ගේ කළාල” පවතින ආකාරය මත කලාප තුනකට බෙදා වෙන්කළ හැකි බව මහාචාර්ය අතුල සේනාරත්නයන්ගේ පර්යේෂණ පෙන්වා දෙයි. කෙසේවුවත් ආදී කාලික ප්‍රාග් ඇල්ගේ තලසයන් මන්නාරමේ හමුවන්නේ නැත. මෙවැනි පාරිසරික තත්ත්ව පිළිබඳව තවත් දවසක ඔබට අනාවරණය කිරීමේ අවශ්‍යතාව පැහැදිළිව ඇත. භූ සංචාරිතයෙන් මේ අපූරු සංසිද්ධිය ගැන කතා කරන්නට පසුවට ඉඩ තබා ඔබ සියල්ලන්ටම ආරාධනා කරන්නේ මන්නාරමේ ඇල්ගේ කළාල දැකබලා ගන්නටයි. 

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ