“පශ්චාත් ආපදා කළමනාකරණයක් අවැසි පශ්චාත් ආපදා කළමනාකරණය”
පශ්චාත් ආපදා කළමනාකරණය ගැන පහුගිය මැයි මාසේ සිට ඉතා පුළුල්ව සහ සංකිර්ණව බොහෝ අය කථා බහට ලක් කළා. පසුගිය වාර වල මෙන්ම මෙවරත් නිසි ප්‍රතිපත්තියක් සහ කාර්යක්ෂම වැඩපිළිවෙලක් සකස් වී නොතිබීම ඇත්තෙන්ම අප සැවොම කණගාටුවට පත් නකර කරුණක්. පසුගිය කාලය තුලදීම (පසුගිය දශක තුන ගනිමු) ස්වභාවිකව සංසිද්දීන් නිසා ආපදාවන් බොහොමයකට ශ්‍රී ලංකාව වරින්වර හසුවුණා කිව්වොත් නිවැරදියි. ඒ අතර නාය යාම් ආපදා ප්‍රමුඛයි. එයට අමතරව ගංවතුර, සුළිසුලං පමණක් නොවෙයි නියඟය ද අප රට ඉතා දුෂ්කර තත්වයකට අද දැම්මා කියන එකට ඔබ කවුරුත් එකඟ වේවි. එක් වරක් පමණක් සිදුවුනත් 2004 සිදුවූ සුනාමි ඛේදවාචකය අප රටේ ආපදා කළමනාකරණය කෙරෙහි ගැඹුරෙන් සහ වගකීමෙන් යුතුව බලන්නට සියලු පාර්ශවයන් පෙළඹු බව සත්‍යක්. නමුත් අප කවුරුත් හොඳින් දන්නා පරිදි මේ සියල්ල කිසියම් ස්ථානයක නතර වී ඇති බවත් නැවත නැවත පසුපසට සහ ඉදිරියට යමින් හෝ එකතැනක කැරකෙමින් සිටිනා බවයි මට නම් හැඟෙන්නේ. කෙසේවෙතත් මෙවර ලැබුණු අධික වර්ෂාපතනය නිසා, විශේෂයෙන්ම කෑගල්ල සහ රත්නපුර දිස්ත්‍රික්ක වලට බලපෑ නාය අනතුර සහ ගංවතුර උවදුර, පශ්චාත් ආපදා කළමනාකරණය ගැන උනන්දුවෙන් සිතා බැලීමට අවස්ථාවක් ලබා දුන්නා යැයි කිවොත් නිවරැදියි.
අනෙකුත් ආපදා හා සැලකීමේදී අධික වර්ෂාපතනය හේතුකොටගෙන නිතර නිතර සිදුවන නායයාම් ආපදා මෙරටට සිදුකරන හානිය සුළුපටු නැහැ. එනිසා දෛනික රාජකාරි වලට මෙන්ම මෙරටෙහි ආර්ථිකයට එල්ල කරන්නේ දැඩි බලපෑමක්. සෑම නායයාමේ ආපදාවක් සමගම කිසියම් ප්‍රමාණයකට ජනතාව එම ස්ථානයෙන් ඉවත් කරන්නට සිදුවීම විශාල අභියෝගයක් වාගේම මෙරට මුහුණපානා ක්ෂණිකවූත් අවීනිශ්චිතවූත් අනිවාර්යෙන් කලයුත්තක්ි. මේ ඉවත්කිරීම් වලදී නාය උවදුරු ප්‍රබලව දැනෙනා ස්ථානවල පදිංචි ජනතාව ඔවුන්ගේ ආරක්ෂාව සදහා ස්ථිරව එම ස්ථානවලින් ඉවත්කිරීමට සිදුවෙයි. ඒ වාගේම තාවකාලිකව කල යුතු ඉවත්කිරීම් වුවද අධික වියදම් සහිත ක්‍රියාවක්. එනිසා මේ සෑම අවස්ථාවකදීම ඉතා කල්පනාකාරිව සහ සුපරික්ෂාකාරිව තීන්දු තීරණ ගැනීමට සිදුවෙන බව අප වටහා ගතයුතුයි. පළමුව වැදගත්වන කරුණ වන්නේ ජනතාවගේ ජිවිත ආරක්ෂා කිරීමයි. නාය යාම් ආපදා වලදී, නාය යාමේ අවදානම ඇතැයි යැයි කිසියම් හෝ සැක සංකාවක් පැන නැගී නම් ඒ සදහා ගත හැකි සුදුසුම් ක්‍රියාමාර්ගය වන්නේ ජනතාව එම ස්ථානවලින් වහාම ඉවත් කිරීමයි.
තාවකාලික ඉවත් කිරීම් වලදී කිසියම් ප්‍රමාණයකට පරිපාලනමය තීරණ ගැනීමේ පහසුවක් වන්නේ නාය යාමේ අනතුර පහව ගිය පසු (මධ්‍ය අවදානම් අවස්තාවලදී) නැවත ජනතාව ඔවුන්ගේ සුපුරුදු ස්ථානවලට යැවිය හැකි බැවිනි. නමුත් මේ තත්වය හාත්පසින්ම වෙනස්වන්නේ ස්ථිර ඉවත්කිරීම් වලදීය. මේ තත්වයට ලක්වන සෑම අයෙකුටම තමාගේ සුපුරුදු වාසස්ථාන වලින් සදහටම ඉවත්වන්නට සිදුවීම එම ජනතාවට එක්තරා ආකාරයකට විශාල මානසික පිඩාවක් ඇතිකරන බව නොඅනුමානයි. විනාශ වූ හෝ නැවත පදිංචිවීමට නොහැකි වූ අවස්ථාවලදී නව වාසස්ථාන ලබා දෙන තෙක් ඔවුන්ට සිදුවන්නේ තාවකාලික කඳවුරුවල ජිවත් වන්නටය. පවුලක් ලෙස තනිව ජිවත් වූ ජන කොටසකට මහා පිරිසක් සමග කිසියම් කාලයක් හෝ එක්ව ජීවත්වීමට සිදුවීම විවිධ සමාජමය ගැටළු ඇතිකරන්නට හේතුවෙන බව අමුතුවෙන් විග්‍රහ කරන්නට අවශ්‍ය නැහැ. එපමණක් නොවේ මෙම කඳවුරු ජීවිතය නිසා ආපදාවට ලක්වුවන්ගේ ආර්ථික ස්ථාවරත්වය කෙරෙහි විවධ ගැටළු පැනනගින බව අප වටහා ගත යුතුයි. පශ්චාත් ආපදා කළමනාකරණය සදහා නිශ්චිත කඩිනම්ව ක්‍රියාත්මක කලහැකි වැඩපිළිවෙලක් අවශ්‍ය වන්නේ මේ නිසයි. ස්වභාවික සංසිද්දියක් නිසා මෙලෙස නාය ආපදාවන්ට ලක්වීමේ ස්වරූපය දෙආකාර බව පිළිගත යුතුය. කිසිත් නොදන්නා එමෙන්ම පරිසරයේ දීර්ඝකාලින ස්වභාවික ක්‍රියා නිසා ඇතිවන නාය යාමේ ආපදාවන්ට ලක්වීම ඉතා පැහැදිලිව සාධාරණිකරණය කල හැකිය. නමුත් අධි අවදානම් කලාප වල දැන දැන පදිංචිවූවන්, උපදෙස් අවවාද නොතකා තම ඉදිකිරීම් කල වූවන් සහ උපදෙස් සහ පරික්ෂාකිරීම් නොකරගෙන තම වාසස්ථාන ඉදිකළ වූවන් කෙරෙහි කෙලෙසක ක්‍රියාකළ යුතුද යන්න පැහැදිලි තීරණයක් ගත යුතුව ඇත. මන්ද යත් ඔවුන්ගේ නොමනා ක්‍රියා රටෙහි ආර්ථිකය සහ ජනජීවිතය අවුල් කරන්නට හේතුවන බැවිනි.
මා ලද අත්දැකීම් අනුව වර්තමානයේ සිදු වූ බොහොමයක් නායයාම් අනතුරට හේතුවී ඇත්තේ මිනිසාගේ නොමනා ක්‍රියාකලාපයන් බවද ඒවා අතිශය ආත්මාර්ථකාමී බවද කිවයුතුය. බොහෝ විට තම තීන්දු තීරණ ක්‍රියාත්මක කිරීමේදී ස්වභාවික පරිසරය තුට්ටුවකටවත් මායිම් නොකර ඇති බව සිදුව ඇති සමහර ව්‍යවසන අධ්‍යනය කිරීමේදී පෙනී යන කරුණකි. කඳුකර කලාපයේ, විශේෂයන්ම දැනට නාය යාම් ආපදා සිදු වේයැයි ප්‍රකාශිත කඳුකර දිස්ත්‍රික්ක වල භුමි පරිහරණ රටාව කෙරෙහි ඉතා සුපරීක්ෂාකාරී විය යුතු බව මෙවර සිදු වූ ඛේදවාචකයෙන්වත් ජනතාව සහ පාලකයන් ඉගෙන ගත යුතුය (නමුත් අප උගත් පාඩම් කිසිත් නැත). අඩි 3500 කට වඩා ඉහල කඳුකරය මිනිස් බාධා කිරීම් වලට තහනම් වුවත් කඳුකරයේ විවිධ ස්ථාන සලකා බැලීමේදී මේ ස්ථාවරය වෙනස් වී වඩාත් සියුම් කරුණු සැලකිල්ලට ගෙන තහනම් කලාප නිශ්චය කල යුතුව ඇත. විශේෂයෙන්ම කඳුකරයේ පිහිටි යම් කන්දක් හෝ කඳුවැටියක් සැලකීමේදී එම කන්දේ පහළ සිට කිසියම් උසකින් මෙවැනි සංවේදී කලාප සටහන් කලයුතුය. එමෙන්ම මෙවැනි කලාප වල වගා කරනා බව බෝග පිළිබඳවද ඉතා සැලකිලිමත් විය යුතු අතර කෘෂිකාර්මික ක්ෂේත්‍රය හා එක්ව නව නීති රීති මාලාවක් සම්පාදනය කල යුතු බව මෙහිලා අවධාරණය කල යුතුය. අවදානමට පෙර සුදානම ගැන වෙනම කතා කල යුතුවන්නේ එවැනි ලක ලැහැස්තිවීම් ආපදා හේතුවෙන් සිදුවන රටෙහි ආර්ථිකයේ ක්ෂණික කඩාවැටීම් වළකාලන්නට මහඟු පිටිවහලක් වෙන් බැවිනි.
පශ්චාත් ආපදා කළමනාකරණයේ ප්‍රභලම සහ තීරණාත්මක ක්‍රියා සාධකය වන්නේ ජනතාව නැවත පදිංචි කරවීමයි. ස්ථිරව ඉවත්කර වූ ජනතාව වඩා සුරක්ෂිත භූමින් වල ස්ථාපනය කරවීම අභියෝගාත්මකයි. එහිදී වඩා වැදගත්වන්නේ ආපදා වලින් සුරක්ෂිත භූමියක් තෝරාගැනීම මෙන්ම එහි පදිංචිකරවන ජනතාවගේ මුල් පදිංචියට සම වූ හෝ එයට වඩා හොඳ වූ ස්ථානයක් බවට තහවුරු කර ගැනීමයි. ඒ පිලිබඳ අදාල ජනතාවගේ විශ්වාසය දිනා ගැනීමයි. එම කඩුල්ල පැනගන්නට හැකිනම් මෙම ක්‍රියා පටිපාටිය 50% සාර්ථක වුවා වැනිය. වැදගත් දෙවන අදියර වන්නේ නිවාස තනා මනුෂ්‍ය වාසය සකස් කිරිමයි. එහිදී ද සැලකිය යුතු කරුණු කාරණා බොහොමයකි. අසූව දශකයේ සිට වරින් වර මෙම ක්‍රියාදාමය සිදුවුවද මෙහිදී සාකච්චා කෙරෙන සමහර කරුණු පිළිබඳව සැලකිල්ලක් දක්වා නොතිබීම ඇත්තෙන්ම කණගාටුදායක බව කිව යුතුය. මේ ක්‍රියා දාමයේදී ජනතාවගේ ජිවන තත්වය කලින් හා සම හෝ තිබුනාට වඩා ඉහල තත්වයකට නං වීමට මෙම ව්‍යාපෘතියට හැකි විය යුතුය, නැතහොත් සිදුවන්නේ ඔවුන්ගේ ජීවන තත්වය සුළුකලෙකින් කඩා වැටීමයි. මේ කරුණ තරයේ අප සිතට ගත යුතුය. එනිසා වාසස්ථාන ඉදිකිරීමේදී මෙරට අනුමත ක්‍රමවේද අනුගමනය කල යුතු අතර තනි ඒකකයක අවකාශීය සැකැස්ම එහි වෙසෙන්නවුන්ගේ මානසික පීඩනය සදහා හේතු නොවිය යුතුය. විධිමත් ඉංජිනේරු ක්‍රමවේද භාවිතය පිලිබඳ සැලකිලිමත් විය යුතු අතර කඩිනම් නිමාව කෙරෙහි අවධානය යොමු විය යුතුය. කඩිනම් නිමාව මෙහිදී ඉතා වැදගත් වන්නේ ආපදාවට ලක්වූ ජනතාව කඳවුරේ වෙසෙනා කාලසීමාව අඩුකරගැනීමට ඉවහල් වන නිසාත් එනිසා බොහෝ ගැටළු විසඳා ගැනීමට එය රුකුලක් වන නිසාත් වේ. කඩිනම් නිමාව කිරීම කෙසේවෙතත් අදාළ කාලසීමාවේදී නිම කිරීම පවා අදවනවිට විශාල ගැටළුවක්ව තිබෙන බව පෙනී යන කරුණකි.
වරින්වර පසුගිය දශක ගණනාව තිස්සේම අන්තර්ජාතිකවද ජාතික තලයේද සාකච්චා සම්මන්ත්‍රණ බොහෝ තිබුන බව සැබවි. නමුත් ඒ සියල්ල නමට පමණක් සිමා වී ඇත්තේ මන්ද යන්න ඔබ ඒවාට සහභාගී වූ අයෙක්නම් අමුතුවෙන් තේරුම් ගත යුතු නැත. නමුත් මෙම තත්වය වහ වහා වෙනස් වී ක්‍රමවත් වැඩපිළිවෙලක් ස්ථාපනය කල යුතුව ඇත්තේ ආපදා පැමිණෙන්නේ කිසිදු දැනුම් දීමකින් තොරව බැවිනි. ඒ හදිසි අවස්ථාවන්ට සහ ඉන් පසුව පැන නගින ගැටළු සදහා අප මුහුණ දිය යුතුය. ජනතාව මුහුණ දිය යුතුය. පරිපාලනය මුහුණ දිය යුතුය. අවසානයේදී මෙරට ඒ සදහා මුහුණ දියයුතුය. ඒ සදහා අප සතුව ශක්තිමත් වැඩ පිළිවෙලක් සකස්විය යුතු බව අප සැවොම පිළිගනීවි.
නමුත් ..............?.!!!
ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ