විදුපත් ඉරුව

2017 සැප්තැම්බර් 13 බදාදා

නිරිතදිග මෝසම ඉවර වුනා විතරයි. තාම අපි කාටවත් හුස්මක් කටක් ගන්න ලැබුනේ නැහැ. මෙන්න ආයෙත් වහින්න පටන් අරන්. පසුගිය මැයි මාසේ වෙච්ච ආපදා නිසා බොහොමයක් දෙනා දැඩි අසීරුතාවයට පත් වෙලයි ඉන්නේ.

“මේ ගමන මෙච්චර වහින්න පටන් ගත්තේ බෙන්ගාල බොක්කේ ඇතිවූ කලබැගෑනියක් නිසා කියලයි කාලගුණ ඇත්තෝ කියන්නේ”. ඉරිදා උදේම ගමට ගිය වෙලාවේ අහම්බෙන් වාගේ සුටි ගමරාළ මාමා මුණගැහුනාම කිව්වේ. “ඒ මදිවට ‘හෙණ ගෙඩි’ පාත් වෙන්නත් පටන් අරන්. හරියට බක්මහේ අකුණු ගහනවා වාගේ. හදිසියකට එළිපහළියට බැහැ ගන්නවත් විදියක් නැහැ නොවැ”.

බක්මහ කියන්නේ අප්‍රේල් මාසය නේ. ඒ කාලේ ඇතිවන අන්තර් මෝසමේ විශේෂත්වය තමයි ඇඟ කිලිපොලායන, බල්ලෝ බළලු පවා ඇඳ යට හැන්ඟෙන අකුණු ගැහිල්ල. පුංචි දවස්වල නං කිව්වේ දෙයියන්ගේ දරුවෝ බෝල ගහනවා ඒකයි මේ සද්දේ කියලා.

විදුලි කෙටිල්ලත් අකුණු ගැහිල්ලත්  නිවුන් සහෝදරයෝ වගෙයි. මේ දවස්වල විශේෂයෙන්ම රාත්‍රියට වහින වෙලාවට අහස දිහා බලා හිටියොත් ඔන්න අහසේ කෙරුවාව බලා ගන්නට පුළුවන්. කළුවර අහස ඉරිතලා පුපුරා යනවා වගේ පෙනෙන මේ විදුලිය විටෙක ළඟ වාගේ පෙනුනට අකුනේ හඬ ඇහෙන්නට ගතවන කාලය වැඩි නං, ඒ කියන්නේ විදුලි කෙටීම බොහෝ ඈත බවයි. ළඟ කොටනා විදුලිය කන් අඩි පුපුරවන සේ අකුණු ගසන බව දැනෙන්නේ දැකීමට ගතවන කාලයත් ඇහෙන්නට ගතවන කාලයත් අතර වූ අන්තරය දුරට සමානුපාතික වන නිසයි.

“හැබෑටම පුතේ මේ අකුණු ගහන එකයි, විදුලි කොටන එකයි සිද්ද වෙන්නේ වලාකුළු වල සිදුවෙන විපරියසයක් නිසා කියලයි මම අහලා තියෙන්නේ”. සූටිගමරාළ මාමා වැඩිපුර කථා නොකෙරුවට මේ වැස්සේ වැඩක් කරන්නත් බැරි නිසා කදේට වැටුනා. පුළුන් බෝල වගේ අහසේ තියෙන වලාකුළු වහින්න කිට්ටු වෙනකොට දැලි ඇතිල්ලුවා වාගේ කළු පාට වෙන්න පටන් ගන්නේ ජලවාෂ්ප ඝනීභවනය වෙන නිසයි. සමකයට ආසන්නයේ මුහුදේ උණුසුම දහවලට බොහොම වැඩි නිසා වැඩිපුර ජලවාෂ්ප ප්‍රමාණයක් ඉහල අහසට එකතු කරනවා. ඒ විතරක් නොවෙයි ඒක හින්දම සුළං තත්වයත් අධිකයි. අධික සුළං හමුවේ වලාකුළු ආරෝපණය වෙනවා.

ආරෝපිත වලාකුළු තමයි විදුලිය සහ අකුණු ඇති කරන්නේ. මේ සිදුවෙන ක්‍රමය පිළිබඳව නිශ්චිතව තහවුරු කරගෙන නැති වුනත් විද්‍යාඥයෝ යම් මතයක් මේ සඳහා ඉදිරිපත් කරනවා. සුලි කුණාටුවක තියෙන විශේෂත්වය තමයි මෙවැනි විදුලි කෙටීම් සහ අකුණු ඇති වීම්. සුළි කුණාටුවේ මධ්‍යය තමයි අරෝපනයේ තිඹිරි ගෙය වන්නේ. එහිදී ඇතිවන ඉහල සහ පහල ට යන සුළං ධාරා මගින් ධන සහ ඍන ආරෝපණ වෙන් කරනවා. එතකොට ධන ආරෝපණ රැදෙන්නේ ඉහළ කොටසෙයි. පහලට ඇදෙන්නේ ඍන අරෝපණයි.

වෙනස් ආරෝපණ කලාප නිර්මාණය කිරීම විභාවයේ අන්තරයක් ඇති කිරීමට සමත් වෙනවා කිව්වොත් නිවැරදියි. ආරෝපණ කලාප ගත වීම හරීම දරුණුයි. අස්ථාවර තත්වය ස්ථාවර කරන්නට සමතුලිතය වැදගත්. එය සිදුවන්නේ ධන සහ ඍන ආරෝපණ එක්ව උදාසීන වීමෙන්.

“හැබෑටම ඉතින් මේ ඍන ආරෝපණ කොහේට හෝ ගමන් කරනවා කියන්නේ විදුලි ධාරාවක් ගමන් කිරීමම නේද පුතේ ?” සුටි ගමරාළ මාමා ගමේ ඉන්න බොහොම බුද්ධිමත් වැඩිහිටියෙක්. හරියටම හරි ඒක තමයි වෙන්නේ. හැබැයි දරුණුම තත්වය උදාවෙන්නේ මේ විදුලි ධාරාව පොළොවට පනින කොට. එතකොට තමයි ඔන්න අපේ මිනිස්සු හෙන ගහනවා කියලා බය වෙන්නේ.

විදුලි පුලිඟු ඇතිවීම ක්‍රම කිහිපයකටම වෙන්න පුළුවන්. සුලි කුනාටුවේම තැන් දෙකක තියෙන ධන සහ ඍන ආරෝපණ එකතු වෙන්න පුළුවන්. ඒකට කියන්නේ “අන්තහ් වලාකුළු විදුලි කෙටීම” ක් කියලා.  ඒ වාගේම වලාකුළු දෙකක් අතරේ පුලිඟු පැනීමක් වෙන්නත් පුළුවන්. ඔන්න එතකොට ඒවා හඳුන්වනවා “අන්තර් වලාකුළු විදුලි කෙටීම්” කියලා. ඒ වාගේම තමයි වලකුලේ තියෙන ඍන ආරෝපණ පොළොවට පනිනත් පුළුවන්. අපට ඒවා “මිහි-වළා විදුලි කෙටීම්” කියලා හඳුවන්නත් පුළුවන්. කොහොම උනත් පොළොවේ වෙසෙනා මිනිසුන්ට සතා සිව්පාවට ගහකොළට හානි ගෙන දෙන්නේ මිහි-වළා විදුලි කෙටීම්.

ලෝකයේ සිදුවන සියයට හැත්තෑවක් විතරම විදුලි කෙටීම් ඇතිවෙන්නේ මේ සමකය ආසන්න පොළොවේ. ලෝකයේ විදුලි කෙටීම් තත්පරයකට 40 -50 ක් විතර සිදුවෙනවා කියලයි කියන්නේ. ඒ විතරක් නොවෙයි අවුරුද්දකට ලෝකේ මිනිස්සු 2000 විතර මැරෙනවා කියලාත් සංඛ්‍යා ලේඛන වල තියෙනවා. විදුලි කෙටිම ආරම්භවන ස්ථානයේ එහෙමත් නැතිනම් අකුණු ගහන තැන උෂ්ණත්වය බොහොම ඉහල යනවා. විද්‍යාඥයින් කියන විදියට ඒක හිරුගේ මතුපිට උෂ්ණත්වය වාගේ පස්ගුණයක් පමණ වෙන බවයි පවසන්නේ. එක් නිසාම සුළි කුණාටුවේ ඒ ආසන්න ජලය සහ ජල වාෂ්ප අධිකව රත්වෙනවා. අකුණු ගසන විට බිමට වැටෙන්න මෙලෙස අධිකව රත් වූ ජලය.     

කොහොම උනත් මේ දවස්වල වහින වෙලාවට පිට්ටනි වාගේ තැන්වල ඉන්න එක හොඳ නැහැ. ඒ වාගේම පොල් කිතුල් තල් වැනි ගස්යට ඉන්න එකත් අනතුරු දායකයි. විදුලි කොටන අවස්ථාවලදී නිවෙස්වල විදුලිය පරිහරණය කිරීම ඉතාම භයානකයි. සියලුම විදුලි උපකරණ විදුලි පේනු වලින් ගලවලා ඉවත් කර තබන්නට ඕනේ. ඒ වාගේම තමයි ගමන් බිමන් යනකොට ඉහළින් කුරක් සවිකරලා තියෙන කුඩ පාවිච්චියත් අනතුරු වලට අත වනනවා. ඒක හින්දා බක් මහේ විතරක් නොවෙයි සුළි කුණාටු ඇතිවන සෑම කාලයකම වාගේ මේ පිළබඳව විමසිල්ලෙන් ඉන්නට ඕනේ.   

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ     

විදුපත් ඉරුව

2017 අගෝස්තු 30 බදාදා

2017 මැයි 26 වැනිදා අපේ රටට සුභ දායක දිනයක් වූයේ නැහැ. නිරිත දිග මෝසම හේතුවෙන් දින කිහිපයකට කලින් වැසි සමය ආරම්භ වූවත් හිරිපොද වැටෙමින් පැවතුණි. එදිනම සවස් වරුවේ ද මේ තත්වය එසේම තිබුණි. නමුත් රාත්‍රිය වන විට තත්වය කණපිට පෙරළෙන්නට පටන් ගති. මහා වැසි ඇදහැලෙන්නට පටන් ගත් අතර ස්වයංක්‍රිය වර්ෂාමාන වල පාටංක බලා සිටිද්දී වැඩි වෙන්නට පටන් ගත්තේය. ඉතා සුළු වේලාවකදී වර්ෂාපතන අගයන් මිමි 300 ඉක්ම වූ අතර කළුතර, මාතර, ගාල්ල, රත්නපුර සහ කෑගල්ල යන දිස්ත්‍රික්ක වල මෙම තත්වය වඩා ප්‍රමුකව තිබු බවට වාර්තා විය. මේ තත්වය මෝසම හේතුවෙන් ඇති වූ අසාමාන්‍ය කාලගුණික තත්වයක් බව පැහැදිළි විය. එය ශ්‍රී ලාංකික ආපදා ඉතිහාසයේ තවත් අඳුරු දිනයක් බවට පත් විය. වඩා දරුණු තත්වයක් නිර්මාණය වුයේ මේ සමගම මහා වැසි හේතුවෙන් අධික ගංවතුර තත්වයක් ඇති වීමයි.

මෙම ආපදා තත්වය ඇති වී මාස කිහිපයක් ගත වී ඇති නමුදු පශ්චාත් ආපදා විමර්ශනයක් කල යුතු යයි මට හැඟෙ. එනිසා දැනට සිදුකර ඇති අධ්‍යනයන්ට අනුව මේ සඳහා වූ හේතු ප්‍රත්‍යන් කවරේදැයි විමසා බැලිය යුතුය.

ජාතික ගොඩනැගිලි පර්යේෂණ සංවිධානය පශ්චාත් ආපදා විමර්ශන සහ විද්‍යාත්මක අධ්‍යන වල නිරත වූ අතර එහිදී පැහැදිළි වුයේ බස්නාහිර සහ දකුණු ප්‍රදේශ ඉතා දරුණු ලෙස හානියට පත්ව ඇති බවයි. පසුගිය වර්ෂයේ සිදු වූ මෙවැනිම ආපදාවක් නිසා කෑගල්ල සහ රත්නපුර දිස්ත්‍රික්ක දෙක මෙවැනිම ලෙස ආපදාවට ලක් වූ බව රහසක් නොවේ. මේ දෙකෙහිදීම මෙතෙක් සිදු කරනු ලැබූ පස්චාත් ආපදා අධ්‍යන වලින් පැහැදිළි වුයේ කාලගුණ විපර්යාසයන්ට අමතරව ජනගහන වර්ධනය වීම හේතුකොටගෙන වැඩි වූ මානව ක්‍රියාකාරකම් මෙම නාය ආපදා තත්වය වර්ධනය වීම කෙරෙහි ලා ප්‍රමුඛ කාර්යයක් කර ඇති බවයි.  

මහා වැසි හේතුවෙන් උත්ප්‍රේරණය වන නාය ආපදා නිසා ශ්‍රී ලංකාවේ මධ්‍යම කඳුකරය ඉතා අධිකව ග්‍රහණයට ලක් වන බව ද එනිසාම හානියට ලක්වන බව ද කිසිම සැකයක් නොමැත. එනිසාම මධ්‍යකඳුකරයේ බොහොමයක් ස්ථාන හානියට ලක් වී ඇත. දිස්ත්‍රික්ක 13 ක් අයිතිවන වර්ග කිලෝමීටර 13 0000 ක් පමණ වන එනම් ශ්‍රී ලංකික භූමියෙන් සියයට විස්සක් පමණ වන වර්ගඵලයක් මෙම නාය ආපදා සඳහා නතුව ඇති බව මෙරට කරන ලද අධ්‍යන වලින් පැහැදිළි වී ඇත. මෙම වර්ග ප්‍රමාණය තුල මෙරට ජනගහනයෙන් සියයට 42 ක් පමණ වෙසෙන බවද අමතක නොකළ යුතුය.

මෙවර ජාතික ගොඩනැගිලි පර්යේෂණ සංවිධානයේ නාය ආපදා විමර්ශන කටයුතු මුල් සතිය තුල අඩාල වීමට ප්‍රධාන හේතුව වූයේ බොහොමයක් මාර්ග ගංවතුර හේතුවෙන් අවහිර වීමයි. ප්‍රධාන කොටම මහවැසි ගංවතුර සඳහා හේතු වූවත් ඇති වූ නාය යාම් තත්වය ද ගංවතුර තත්වය උග්‍ර කරන්නට හේතු වූ බව පැහැදිලිය. මේ හේතුවෙන් බොහොමයක් නගර සහ ඒ සම්බන්දිත මාර්ග අවහිර වූ අතර මේ තත්වට දුරකථන සහ විදුලි සම්බන්ධතා බින්ද හෙලන්නට සමත් ව තිබුණි. නමුත් මේ තත්වය මද පමණින් හෝ පහව ගිය පසු හදිසි විමර්ශන කටයුතු අරඹන්නට ජාතික ගොඩනැගිලි පර්යේෂණ සංවිධානය උත්සාහ කරන ලදී.

විමර්ශන කටයුතු වලදී පැහැදිළි වූයේ මෙම නාය ආපදා තත්වය හේතුවෙන් පුද්ගලයින් 203 ක් පමණ මිය ගොස් ඇති බවයි. සංක්‍යාලේඛන වලට අනුව පසුගිය දශකය තුල පුද්ගලයින් 1500 කට අධික ප්‍රමාණයක් අප රටට අහිමි වී ඇති අතර  දෙලක්ෂයක් පමණ වූ ජනතාවකට සදාකාලිකව නිවාස අහිමි වී ඇත. 

සිදුකරන ලද අධ්‍යන කටයුතු වලදී පෙනී ගියේ මෙම නාය ආපදා තත්වය වර්ධනය වීම සඳහා හේතු කිහිපයක් මුල් වී ඇති බවයි. අනපේක්ෂිත ලෙස කෙටි කාලයකදී තද වැසි ඇති වී විශාල වර්ෂාපතනයක් පතිත වීම මෙහිදී මූලික කරුණ වූ බව පැහැදිළි වෙයි. ආපදාවට ලක් වූ දිස්ත්‍රික්ක වල ස්ථාපිත කරනු ලැබ තිබු ස්වයංක්‍රිය වර්ෂාමාන වල දත්ත මේ බව මොනවට පැහැදිළි කරයි.

අසංවිධානාත්මක භුමි පරිහරණය දෙවැනි කරුණ ලෙස හැඳින්විය හැක. මේ ප්‍රදේශවල අතීත භුමි පරිහරණ රටාව හා සන්සන්ධනය කිරීමේදී පැහැදිලිවන්නේ ඉතා දරුණු ලෙස වර්තමාන භුමි පරිහරණ රටාව වෙනස් වී ඇති බවයි. මේ සඳහා ප්‍රමුකව බල පා ඇති කාරණාව ලෙස සැලකිය හැක්කේ ජනගහන වර්ධනය සහ මධ්‍ය කඳුකරය දෙසට ඔවුන්ගේ ව්‍යාප්තියයි.

මිනිසුන්ගේ නීති පිලි පැදීමට ඇති නොකැමැත්ත සහ නොසලකා හැරීමද මෙහිදී වැදගත් කාරණාවක් බව මතකයේ රඳවා ගත යුතු කරුණකි. ජාතික ගොඩනගිලි පර්යේෂණ සංවිධානය විසින් ස්ථාපනය කරන ලද නීති සහ අනුගමනය කල යුතු මූලික කරුණු නොසලකා හැරීම යම් යම් ලෙස නාය ආපදා තත්වය වර්ධනය කරවන්නට හේතු වී ඇති බව පැහැදිළි වෙයි.

මෙවර සිදු වූ නාය ආපදා තත්වයේ පශ්චාත් විමර්ෂණ කටයුතු තවමත් අවසන් වී නොමැත.  නමුත් මේ දක්වා ලද දත්ත වලට අනුව මෙම නාය ආපදාව සඳහා මුලිකව බලපෑ කරුණ වන්නේ කෙටි කාලීනව ලද අසාමාන්‍ය වර්ෂාපතනය බවට සාරාංශ ගත කල හැක. ඊට අමතරව මානව ක්‍රියාකාරකම් උග්‍ර වීමද  පවතින නීති කෙරෙහි අඩු තක්සේරුවක් දැක්වීමද මෙවර නාය ආපදාව කෙරෙහි බලපෑ කරනු වෙයි.  

 

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ