විදුපත් ඉරුව
2015.10.07
ඔබ මාරි කියුරි ගැන අසා ඇතිවාට සැකයක්‌ නැහැ. බටහිර විද්‍යා ක්‌ෂේත්‍රය තුළ ඈ ඉතා වැදගත් චරිතයක්‌ වන්නේ "විකිරණශීලිතාව" ලොවට හඳුන්වා දීමත් විකිරණශීලිතාව පෙන්වන මූලද්‍රව්‍ය දෙකක්‌ ලොවට හඳුන්වා දීමත් පමණක්‌ නිසා නො වේ. එකිනෙකට වෙනස්‌ විද්‍යා ක්‌ෂේත්‍රයන් (භෞතික විද්‍යාව සහ රසායන විද්‍යාව) උදෙසා නොබෙල් ත්‍යාගය දෙවරක්‌ දිනාගත් ලොව ප්‍රථම සහ එක ම කාන්තාව පමණක්‌ නො ව එක ම පුද්ගලයා ද වන්නේ ඇයයි. ඉතා අපූර්වතම කරුණ වන්නේ ඇගෙන් ලද මේ ආදර්ශය නිසා එම පවුල නොබෙල් ත්‍යාග පහක්‌ ම දිනාගන්නට සමත් වී තිබීමයි.

අනෙක්‌ විශේෂත්වය වන්නේ මහාචාර්ය මාරි කියුරි තම උපන් බිම වන පෝලන්තයට දැඩි ව ආදරය කිරීමයි. එනිසා ම ඈ විසින් සොයාගන්නා ලද එක්‌ මූලද්‍රව්‍යයක්‌ තම මවු බිමට ගරු කිරීමක්‌ ලෙස "පොලෝනියම්" යෑයි ඇය නම් කළා. ඈ සොයාගත් දෙවැනි මූලද්‍රව්‍යය වන්නේ රේඩියම්.

ඉතා ම කැප වීමෙන් තම පර්යේෂණ මෙහයවූ ඇය මුල් අවධියේ දී දුෂ්කර ජීවිතයක්‌ ගත කළ බව සදහන්. කෙසේ වෙතත් පර්යේෂණ සදහා ප්‍රමුඛතාව ලබා දුන් මහාචාර්ය මාරි කියුරි බටහිර විද්‍යා ලෝකය තුළ උත්කෘෂ්ට විද්‍යාඥවරියක වූ ආකාරය කදිමයි, පරමාදර්ශීයි.

අප සිදු කරන්නාවූ සැම කර්තව්‍යයක්‌ ම සදහා කැප වීම සහ උනන්දුව අත්‍යවශ්‍යයි. එය විද්‍යා ලෝකය තුළ දී තීරණාත්මක කරුණක්‌. තම දිවිය ම පර්යේෂණ උදෙසා කැප කරන තැනැත්තන් එකල සිටියා. පර්යේෂණ සදහා වූ කුතුහලය සහ එයින් ලබන්නා වූ ප්‍රතිඵල තම වින්දනය බවට පත් කරගෙන ඇති බව බොහෝ විද්‍යාඥයන් ගේ ජීවිත ගමන නිරීක්‌ෂණයෙන් පැහැදිලි වනවා. ඒ හේතුවෙන් නවතම මෙන්ම බොහෝ සැඟවුණු දේ ද ලෝ වැසියන්ට ඉදිරිපත් කරන්නට ඔවුනට හැකි වී ඇති බව නොරහසක්‌. මෙලෙස එක්‌ අයෙක්‌ විසින් සිදු කරන ලද පර්යේෂණ ලොවෙහි ගමන් මග නිති වෙනස්‌ කරන්නට හේතු වී ඇති බව ඔබට වැටහෙනවා නිසැකයි.

අද වන විට බටහිර විද්‍යාව ලොව පුරා පැතිරී ගොසින් එනිසා ම විවිධ අධ්‍යයන ක්‌ෂේත්‍රයන් ලොව බිහි වෙලා. සන්නිවේදන තාක්‌ෂණය දියුණු වීමත් සමග ම එය වඩා ප්‍රබලව ව්‍යාප්ත වී තිබෙනවා. විවිධ පර්යේෂණ, නව සොයාගැනීම් සහ නවතම නිෂ්පාදන අසුරු සැණින් දැනගැනීමටත් එනිසා හැකියාව ලැබී තිබෙනවා. නිර්ව්‍යාජ පර්යේෂණ මෙන්ම ව්‍යාජ පබැදුම්වලට ද මෙනිසා අවකාශය ලැබෙනවා. කෙසේ වෙතත් ඒ අතරින් සත්‍ය පර්යේෂකයන් සහ විද්‍යාඥයන් මෙලොවෙහි "සදාකාලික" වී සිටිනවා.

ශ්‍රී ලංකාවේත් පසුගිය දශක කිහිපය තුළ ඉතා ශීඝ්‍රව බටහිර විද්‍යාව ප්‍රමුඛ ලෙස පැතිරෙමින් පවතිනවා. ඇත්තෙන් ම අප රටෙනුත් ලොවට විද්‍යාඥයන් බිහි වන්නේ ද? මේ කරුණ ඉතා සියුම් ව විග්‍රහ කළ යුත්තක්‌. මෙරටෙහි විද්‍යාව ප්‍රචලිත කරන්නා වූ සහ විද්‍යාඥයන් බිහි කරන්නා වූ ආයතන තිබේ ද? බටහිර විද්‍යාවේ විවිධ විෂය පථයන් නියෝජනය කරන්නා වූ ආයතන මෙරටෙහි ඇතත් ඒවා කෙලෙස කොපමණ ආකාරයෙන් විද්‍යාඥයන් හෝ පර්යේෂකයන් බිහි කරන්නා වූ තිඹිරි ගෙවල් වී ඇත් ද යන්න ගැටලුවක්‌. අපරදිග හෝ පෙරදිග දැනුම් පද්ධතිය මූලික කරගෙන බිහි වන පර්යේෂකයන් ඇත්තේ ඉතා අතළොස්‌සක්‌ බව පෙනී යන සත්‍යයක්‌. එසේ නම් ගැටලුව ඇත්තේ කොතැන ද? එය කුමක්‌ විය හැකි ද?

මෙරටෙහි ප්‍රධාන විශ්වවිද්‍යාල ඒ සදහා කොපමණ දායකත්වයක්‌ දක්‌වන්නේ ද? නිදහස්‌ චින්තනයකින් හෙබි දක්‌ෂ තාර්කිකයන් සහජයෙන් බිහි වුවත් අද පවතින අධ්‍යාපන රාමුව තළ ඔවුන් සිරකරුවන් බවට පත් කරන්නේ ද යන්න විටෙක පැන නඟින පැනයක්‌. කෙසේ වෙතත් පසුගිය කාලය තුළ ශ්‍රී ලංකාව ජාත්‍යන්තර මට්‌ටමේ පර්යේෂණ සහ සොයාගැනීම් උදෙසා දායකත්වය සපයා ඇති බව නොරහසක්‌. එයින් පෙනී යන කරුණ නම් බොහෝ දක්‌ෂයන් මේ අතර වන බවයි.

පර්යේෂණයේ දක්‌ෂයන් හට නියමාකාරයෙන් තම පර්යේෂණ සිදු කිරීම සදහා අවස්‌ථාව මෙරට පරිපාලන සන්දර්භය ලබා දෙන්නේ ඉතා ම අඩුවෙන් බව ප්‍රායෝගිකව අත්දැකීමට හැකි කරුණක්‌. වෘතිකයන් ආයතනික රාමුව තුළ දී "විද්‍යාඥයන්" ලෙස හදුන්වා දුන්නත් ඔවුන් විද්‍යාඥයන් ගේ කාර්යභාරය ඉෂ්ට කිරීමට කොපමණ යොමු කරන්නේ ද, ඒ සදහා කෙලෙස පොලඹවන්නේ ද යන්න සාකච්ඡා කරන විට පෙනී යන කරුණ නම් එය ඉතා ශෝචනීය තත්ත්වයක්‌ බවයි. තම ආයතනය තුළ නමට පමණක්‌ "විද්‍යාඥයන්" බඳවාගන්නා මෙරට ඇති ආයතන ඔවුන් ගේ නිදහස්‌ චින්තනය "අට-පහ" කාර්යාල කාල සීමාවට පමණක්‌ සීමා කරන බව අත්දුටු සත්‍යයක්‌. "පැය අටේ" සේවය තුළින් ලැබෙන්නා වූ සොච්චම් වේතනයකට හිර කර ඇති මේ ආයතනවල සේවය කරන දක්‌ෂ පර්යේෂකයන් ගේ සේවය නිසි ලෙස යොදවාගැනීමට නිවැරැදි නිශ්චිත වැඩපිළිවෙළක්‌ සකස්‌ වී නො තිබීම සහ ඔවුන් නිසි ඇගයීමකට ලක්‌ නො වීම නිසා දක්‌ෂයන් එම ආයතනවලින් බැහැර වී පර්යේෂණ සිදු කළ හැකි වෙනත් අවස්‌ථාවන් සොයා යන බව ද එසේත් නැතිනම් ඒ සියල්ල අතහැර මුදල් සෙවීම අරමුණ කරගෙන විදෙස්‌ගත වන බව ද ඉතා පැහැදිලි කරුණක්‌. එලෙස මෙරටින් බැහැර ව ඉහත කී ආකාර දෙකෙන් ම සාර්ථක වූවන් සදහා බොහෝ සාක්‌ෂි තිබෙනවා. මෙරට නිදහස්‌ අධ්‍යාපනයේ ප්‍රතිඵල අප විසින් ම වෙනත් රටවලට භුක්‌ති විඳීමට සලස්‌වනු ලබන්නේ මේ ආකාරයෙන් බව සැමට මනාව තේරුම් යන්නක්‌ නො වේ ද ?

මෙහි දී වැටහී යන තවත් කරුණක්‌ වන්නේ අදූරදර්ශී සහ ළපටි ආයතනික නායකත්වය ද මේ සදහා ප්‍රබල හේතුවක්‌ වන බවයි. මුහුකුරා නො ගිය පරිපාලන නායකත්වයේ ප්‍රතිඵල වන්නේ පර්යේෂණ හෝ විද්‍යාත්මක යෙදීම්වල අවශ්‍යතාව නිසි පරිදි හදුනා නො ගැනීමයි. පුද්ගල දායකත්වය සහ පුද්ගල දක්‌ෂතා හඳුනා නො ගැනීමයි. විද්‍යා සහ පර්යේෂණවල දැනුමේ භාවිතය මෙරටෙහි ආර්ථික වර්ධනයට දක්‌වන දායකත්වය ඇසුරු සැණෙකින් සහ Rජු ව ම නො පෙනුණත් දීර්ඝ කාලීනව සිදු වන බලපෑම එනිසා ම මෙවැන්නන් හට නො පෙනන බව නම් කිව යුතු නැහැ. මෙවැනි පසුබිමක විද්‍යා පර්යේෂකයන් මෙරටෙහි කෙසේ නම් බිහි වන්න ද?

පෙරදිග හෝ අපරදිග හෝ වේ වා, විද්‍යාව නම් සත්‍ය ගවේෂණයයි.

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

ශ්‍රී ලාංකේය ප්‍රාග් කාලගුණික තත්වය.

බුන්දල සහ පතිරාජවෙලඵෛතිහාසික  වශයෙන් මෙන්ම භූ විද්‍යාත්මකවද වැදගත්මක් ඇත්තාවූ ස්ථාන දෙකකි. ශ්‍රී ලංකික මානව වංශ කතාවේ දැනට පැරණිම සාධක හමු වි ඇත්තේ මෙම පතිරාජවෙල සිදු කෙරුණ කැණිමකිනි.  වසර එක්ලක්ෂ විසිපන්දහසක් (125000)  පමණ පැරණි ගල් ආයුධ මෙම ස්ථානයෙන් හමු වි ඇත. භූ රුපණය සැලකීමේදී මෙම ස්ථානය වර්තමාන මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර 15ක් පමණ උසකින් පිහිටා ඇති අතර, කැණීමට අනුව මෙම ගල් ආයුධ ලැබෙන්නේ ගංගා ගැලීමෙන් ඇති වූ අවසාදිත තැන්පතුවකයි. එසේ නම් මෙම ගංගා තැන්පතුව වර්තමාන මුහුදු මට්ටමට වඩා ඉහලින් පිහිටන්නේ කෙසේද යන්න පැරණි මුහුදු මට්ටම් උච්චාවචනය සහ සබැඳේ. පෙබලු සහ බොරළු වලින් සමන්විත මෙම තැන්පතුව භූ විද්‍යාත්මක විශ්ලේෂණ වලට අනුව පෙනී යන්නේ ගංගාවක මධ්‍යම අවදියේ තැන්පතුවක් බවයි. එසේ නම් ගංගාවේ වෘධ අවදිය පිහිටන්නේ තව බොහෝ පහලිනි. මෙමගින් පැහැදිලිවන්නේ මෙම තැන්පතුව නිර්මාණය වන්නේ මුහුදු මට්ටම පහළ ගිය කාලයක බවයි. එම කාලය බොහෝ විට ලොව පැවති අවසාන අයිස් යුගය විය යුතුය. මානව වංශ කතාව ආරම්භවන්නේ අදින් වසර මිලියන් දෙකකට පමණ පෙරය. එම කාලය භූ විද්යත්මකව හඳුන්වන්නේ “චාතුර්ථ අවධිය” (Quaternary Period) ලෙසයි.

ලෝකයේ ආරම්භයේ සිට සැලකුවිට ප්‍රධාන වශයෙන් අයිස් යුග පහක් තිබී ඇති බව පර්යේෂණ වලින් සොයාගෙන ඇත. පැරණිම අයිස් යුගය වාර්තා වි ඇත්තේ මෙයට වසර් මිලියන 2.4-2.1 කලිනි. ඒ ප්රෝටෙරෝසොයික් (Proterosoic) යුගයේයි. මෙම කාලය තුලදී සාගර වල බහුලව හරිත ඇල්ගාවන් වර්ධනය වූකාලයයි. ප්‍රභා සංස්ලේෂණය ප්‍රමුඛ වූ මෙම කාලයේ දී වායු ගෝලය ඔක්සිජන් වායුවෙන් අනුන විය. මෙම අයිස් යුගය “  හියුරෝනියන් (Huronian)”ලෙස හදුන්වන ලැබේ.දෙවන අයිස් යුගය වන “ක්‍රියෝජිනියන් (Cryogenian) ” වාර්තා වන්නේ වසර මිලියන 850-650 ත් අතර කාලයේදීය. මෙම කාලයේදී ධ්‍රැවාසන්නයේ වූ අයිස් තට්ටු සමකාසන්නයටම පැතිරී ඇත. මෙම යුගය අවසාන වත්ම ජීවයේ මහා විවිධාංගිකරණය ඇති වූ අතර එම නිසා නා නා ජීවින් ලොව පහල විය.එකල ඇති වූ අධික ගිනිකඳු පිපිරීමෙන් නිකුත් වූ හරිතාගාර වායුන් නිසා මෙම අයිස් යුගය අවසාන වි ඇත. තෙවන අයිස් යුගය ‘ අන්ඩියන්-සහරන් (Andean-Saharan)” ලොව ඇති වන්නේ වසර මිලියන 460-430 අතර කාලයේදීයි. මෙම කාලයේදී සාගර වාසි ජීවින් 60% පමණ වඳ වි ගොස් ඇති අතර මාළුන්ගේ විවිධත්වය ඇති විය.  කාරූ (Karoo) අයිස් යුගය වසර මිලියන 360-260 ක පමණ කාලයේදී ඇති වි යැයි පර්යේෂණ වලින් තහවුරු වි ඇත. එකල්හි ගොඩබිම බහුල වූ වෘක්ෂලතා හේතුවෙන් වායුගෝලයට නිදහස් කරන ලද අධික ඔක්සිජන් ප්‍රමාණය මේ අයිස් යුගය සඳහා හේතුවන්නට ඇති බව විද්‍යාඥයින් විශ්වාස කරයි. 

අවසාන අයිස් යුගය වන මා ඉහත සඳහන් කල “ප්ලියෝසින-  චාතුර්ත” අයිස් යුගය වසර මිලියන 2.8 කට පමණ පෙර ආරම්භ වි ඇත. අවසනය ආරම්භ වන්නේ වසර 20,000-10,000 ක පමණ කාලයේදීයි. අයිස් යුග අතර කාලය “අන්තර් අයිස් යුග” ලෙස හදුන් වන අතර,  මෙම කාලය බොහෝ විට ලොව කොහේ හෝ අයිස් නොවන්නට ඇති බව විස්වාස කරයි. අද ගතවන මෙම කාලය “හොලොසින (Holocine)” ලෙස හදුන්වන අතර මෙම කාලය චතුර්ථ අවදියේ අවසාන කාල සීමාවයි. එනම් අප මේ ගත කරන්නේ අවසාන අයිස් යුගයේ අවසාන භාගයේයි. කෙසේ වෙතත් මෙම කාලයේ අවසාන වසර 10,000 අතර ශ්‍රී ලංකික වෙරලාසන්නයෙන් සොයා ගත් සාධක අනුව තෙවරක්ම මුහුදු මට්ටම උච්චාවචනය වි ඇත. අයිස් යුග ඇති වූ සැම කල්හිම ලොව බොහෝ සේ වියළි කාලගුණික ස්වරුපයක් ගෙන ඇත. එම නිසා ලංකාවේද එසේ සටහන් වූ වියලි කාලගුණික තත්වයන් තුනක් ඇති බව භූ විද්‍යාඥයින් විසින් දැනට සිදු කරන ලද පර්යේෂණ වලින් හෙළි වි ඇත.

පෙර සදහන් කල බුන්දල වැලිකඳු වල වූ වැලි වල කාලනිර්ණයෙන් එම වැලිකඳු වසර මිලියන 80000 ක් පමණ පැරණි බව සොයා ගෙන ඇත. වැලි කඳු ඇති වන්නේ සුවිශේෂී කාලගුණික තත්ත්ව යටතේයි. ඒ සදහා ප්‍රභල වියලි කාලගුණික තත්වයක් තිබිය යුතුය.   

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

විදු පත් ඉරුව
2018.09.30

සේයා දැරිය ගේ වියෝව මෙරට සැම ගේ හද කම්පා කරවන්නක්‌ වූ බව නිසැක ය. එමෙන් ම ඝාතකයා අත්අඩංගුවට ගැනීමට හැකි වීමත් සමග ම එක්‌තරා ආකාරයකට සාධාරණය ඉටු වූවා ය යන හැඟීමක්‌ බොහෝ දෙනකුට ඇති විය. එහෙත් එයින් සියල්ල සම්පූර්ණ විණි ද යන්න විමසා බැලිය යුතු ය. මවුපියනට ඇසක්‌ බඳු තම දියණිය අහිමි වෙද්දී තවත් අයකු දඟ ගෙට නියම වීමෙන් වත්මන් සමාජයේ ඇති වෙමින් පවත්නා සංස්‌කෘතික සෝදාපාළුව මකාලිය හැකි ද යන්න ද ගැඹුරින් විමර්ශනය කළ යුත්තකි. මේ අතර මේ සිදුවීම හා බැඳුණු පශ්චාත් සිද්ධි දාමයේ දී තවත් දරුවකු ගේ අනාගතය අඳුරු කරලීමට තරම් කාරණා සිදු වීම ගැන ද රට ම කතා කරයි. විද්‍යාත්මක සාක්‌ෂි එනතුරු ඉවසා සිටීමට නොහැකි වීම සහ සැකකරුවකු වරදකරුවකු ලෙස ඉස්‌මතු වන තරමට මාධ්‍ය තුළ හංවඩු ගැසීම යන කාරණා සියුම්ව විමසා බැලීමේ දී සමහර විටෙක මේ සිදුවීම තුළ තවත් අනාගත අපරාධකරුවකු ගේ අංකුරයක්‌ නිර්මාණය වන්නට ද බැරි නැත. මෙතුළින් ඉස්‌මතු වූ වැදගත් කරුණක්‌ වන්නේ කිසියම් සැකකරුවකු සාක්‌ෂි විමසා වරදකරුවකු ලෙස නිශ්චය කරන තුරු එම තැනැත්තා නිවැරැදිකරුවකු ලෙස සැලකීමේ වැදගත්කම සහ අවශ්‍යතාවයි.

කෙසේ වෙතත් මේ පාසල් දරුවාට චෝදනා එල්ල වීමට හේතු වූ ඔහු ගේ තරමට නො ගැලපෙන්නා වූ කාරණා, ඔහු ගැන ඇති වන්නා වූ අනුකම්පාවෙන් යටපත් වී යැමට සැලැස්‌විය යුතු ද නො වේ. එවැන්නකට ඔහු ගොදුරු වීමට තරම් හේතු වූ කරුණු කාරණා මොනවා දැයි යන්න අත්‍යවශ්‍යයෙන් සොයා බැලිය යුතු වේ.

මෙමගින් නිරුපණය වන්නා වූ කරුණු කාරණා කිහිපයක්‌ ඇති බව පෙනී යයි. පළමුවැන්න වන්නේ නව තාක්‌ෂණයේ භාවිතය සමග ඇති වී ඇති සමාජ ස්‌තර අතර වූ දරුණු පරතරය නැතිනම් ගැටුමයි. එපමණක්‌ නො ව එමගින් ඉතා විශාල ලෙස පරිහානියට පත් වන්නා වූ දේශීය සංස්‌කෘතියයි. අනෙක්‌ කරුණ වන්නේ ගෝලීයකරණය සහ විවෘත ආර්ථිකය ඇති කළ සමාජ විපර්යාසය තුළ ශ්‍රී ලාංකික ජන සමාජයේ අනාගතයේ විපරිණාමයයි. එසේ හෙයින් අසහනකාරී සහ අතිධාවනකාරී සිදුවීම්වලට ඉඩ නො තැබීම සදහා ද මේ සිදුවීම් දාමය පාඩමකට ගෙන වැඩිහිටි සමාජය ඉතා වගකීමෙන් ක්‍රියා කළ යුතු ය.

ඔබ සුප්‍රසිද්ධ "ෂර්ලොක්‌ හෝම්ස්‌" කතා කියවා හෝ නරඹා ඇති. ලෝකයේ බොහෝ දෙනකු ගේ අවධානයට පාත්‍ර වූ මේ කතා මාලාව තුළ අපරාධ පරීක්‌ෂණ ක්‌ෂේත්‍රය තුළ දී කෙතරම් අපූරු ලෙස විද්‍යාත්මක ක්‍රමවේද සහ තර්කනය භාවිත කරන්නේ දැයි මතකයට නැෙගනු ඇත. විද්‍යාත්මක ක්‍රම භාවිතය ඉතා විශ්වාසී ලෙස සහ නිවැරැදිව ම අපරාධකරුවන් හසු කරගැනීමට ඉවහල් වන ආකාරය කදිමට ඒ තුළ විස්‌තර කර ඇත. එමගින් පෙනී යන කරුණක්‌ වන්නේ තාර්කික ඥානය සහ විද්‍යාත්මක ක්‍රමවේදයේ භාවිතාව අපරාධ පරීක්‌ෂණය සදහා ඉතා වැදගත් වන බව සහ නිවැරැදි බව තහවුරු කරන බවයි. අප රට තුළ කෙතරම් දුරකට විද්‍යාඥයන් ගේ සේවාව මේ සදහා ලබාගන්නේ ද? එසේ ම වර්තමාන දේශපාලන ඇඟිලිගැසීම් වැනි බලපෑම් මත එවැනි සාක්‌ෂි ප්‍රබලව මතු වන්නේ ද යන්න ද පැටලිලි සහගත කරුණකි.

ඒක පුද්ගල නිශ්චය කිරීම් සදහා පමණක්‌ නො ව, බහු පුද්ගල සමාජ සන්දර්භය තුළ ද ඇති වන්නා වූ නොපැහැදිලි කරුණු කාරණා ලිහාගැනීම සදහා ද විද්‍යාත්මක ක්‍රමවේද භාවිතාව වැදගත් වේ. එහෙත් එම පර්යේෂණ මගින් උකහාගන්නා සාක්‌ෂි නිසි ලෙස සමාජගත නො වීම ඉතා අභාග්‍යසම්පන්න කරුණකි. මීට ඉතා කදිම උදාහරණය වන්නේ රතුපස්‌වල සිද්ධියේ දී අදාළ වගකිවයුතු ආයතන විසින් කරන ලද ජල පරීක්‌ෂාවන්වලින් ලද සාක්‌ෂි සහ එහි නිගමනයන් කිසි ලෙසකත් තවමත් මහජනතාවට දැනගැනීමට නො ලැබීමයි. මෑත කාලීන අනෙක්‌ අපූරු උදාහරණය වන්නේ, ලෝ ප්‍රකට එක්‌තරා බීම සමාගමකින් කැලණි ගඟේ ජල දූෂණයක්‌ සිදු වීමයි. ජනතාවට පිරිසිදු ජලය සැපයීමට බැඳී සිටින රජයේ ආයතන ජලයේ ගුණාත්මක බව වටහාගැනීමට සිදු කරන ලද පරික්‌ෂාවන් ගෙන් නිරීක්‌ෂිත කරුණු නිශ්චිත ලෙස ජනතාවට දැනුම් දීම පැහැර හැරීම, ජනතාවට නිවැරැදි කරුණු දැනගැනීමට ඇත්තා වූ අයිතිය අභියෝගයට ලක්‌ කරන අතර ම එම ආයතන පිළිබඳව ජනතාව තුළ වූ විශ්වාසය බිඳලීමට ද හේතු වේ. රටෙහි පරිසර ආරක්‌ෂණ ආයතන සෝඩා බෝතලය කැඩුවා සේ තීරණ ගැනීම ද, කල් යත් ම ලිහිල් ප්‍රතිපත්තියක්‌ අනුගමනය කිරීම ද මගින් ඉහත කී කරුණු තවදුරටත් සනාථ වේ.

සත්‍ය කරුණු ජනතාව ගෙන් සැඟවීමට සිදු වීම මේ පර්යේෂණවලට සම්බන්ධ විද්‍යාත්මක ආයතනවල දරුණු පසුබෑමක්‌ වන අතර මේ තත්ත්වය සදහා බලපෑ හේතූන් කවරක්‌ විය හැකි ද යන්න විමසා බැලිය යුතු ය. මෙවන් තීරණ පිටුපස දේශපාලන හස්‌තයන් ක්‍රියාත්මක වීම ද මීට සම්බන්ධ පෞද්ගලික සමාගම්වලට ජාත්‍යන්තර වශයෙන් ඇති කළ හැකි බලපෑම ද මෙහි දී සැලකිල්ලට ගත යුතු ය. එමෙන් ම ශ්‍රී ලාංකික පර්යේෂණ ආයතනවල සමහර පර්යේෂණ සදහා නිසි පහසුකම් නොමැති වීම ද, සිදු කරන්නා වූ පර්යේෂණවල නිවැරැදිතාව පිළිබඳ ඇති සැකය ද තීන්දු තීරණ ක්‍රියාත්මක කිරීමේ දී ඇති වන ගැටලු අතර වේ. ආයතන ප්‍රධානීන් ගේ, පරිසර සහ ජනතා ආරක්‌ෂණය සදහා ප්‍රතිස්‌ථාපිත නීති රාමුවේ හිදැස්‌ පමණක්‌ නො ව යම් යම් දේ ආවරණය සදහා නීති සම්පාදනය වී නොමැති වීම ද වැරැදිකරුවන් හට ඉතා පහසුවෙන් ලිස්‌සා යැමට මාර්ගය තනා දෙන බව පෙනී යන කරුණකි.එමෙන් ම නීතිය නිසි පරිදි ක්‍රියාත්මක වන්නේ සාමාන්‍ය ජනතාවට පමණක්‌ ය යන්න තවදුරටත් තහවුරු කරන්නට ද මේ සිදුවීම ඉතා ප්‍රබල හේතුවක්‌ වනු ඇත.

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

විදු පත් ඉරුව

2015.09.23

ශ්‍රී ලංකාව දූපතක්‌ ලෙස පැවතීම බොහෝ වාසි ගෙන දෙන්නක්‌ වුව ද ඒ නිසා ම අකරතැබ්බවලට ලක්‌ වන අවස්‌ථා ද නැත්තේ නො වේ. අවට කලාපයේ ඇති වන විවිධ විපර්යාසයන් නිසා සුනාමි, තද වැසි, භූ කම්පා ආදියට අප රට මුහුණ පායි. එපමණක්‌ නො වේ. වායුගෝලයේ සිදු වන විපර්යාසයන් aහේතුවෙන් ඇති වන සුළි කුණාටුවලට අප වරින් වර මුහුණ දෙන්නේ ඒ හේතු කොටගෙන ඇති වන දරුණු කාලගුණික තත්ත්වයන්ට ද හසු වෙමිනි.

වසර අවසාන සමයේ ශ්‍රී ලංකාව අවට සුළි සුළං තත්ත්ව වර්ධනය වීමේ වැඩි ප්‍රවණතාවක්‌ ඇති නිසා මේ සම්බන්ධව සාකච්ඡා කිරීම කාලීන අවශ්‍යතාවක්‌ ලෙස හඳුනාගත හැකි ය.

සමකාසන්නයේ පිහිටි ශ්‍රී ලංකාවට බලපාන මෙවැනි සුළි කුණාටු නිර්මාණය වන්නේ ප්‍රධාන කොට ම අරාබි මුහුදේ සහ ඉන්දියන් සාගරය ද, එහි බෙංගාල බොක්‌ක ප්‍රදේශයේ ද ඉහළින් වූ වායුගෝලයේ ඇති වන සංකුලතා හේතු කොටගෙන ය.

සුළි කුණාටුවක්‌ යනු කුමක්‌ ද? වායුගෝලයේ ඇති වන අවපාත තත්ත්වයන් හේතු කොටගෙන ඇති වන ඉතා වේගයෙන් කරකැවෙන වායු ධාරාවන් ලෙස සුළි කුණාටු හැඳින්විය හැකි ය. මේ සුළි කුණාටුවල මධ්‍යයේ අවපීඩන තත්ත්වයකි. බොහෝ විට සර්පිලාකාර අකුණු කුණාටු ද මේ සමග සම්බන්ධ වේ. මෙවැනි සුළිකුණාටු තත්ත්වයන් ඇති වන්නට මූලිකව ම හේතු වන්නේ සමකාසන්න නැත හොත් නිවර්තන කලාපීය සාගරවල මතුපිට ජලය අධිකව උණුසුම් වීම ය. වාෂ්පීකරණයෙන් ඉහළ නගින ජලවාෂ්ප සහිත වායුධාරවන් ඉහළ අහසේ දී ක්‍රමයෙන් සිසිල් වෙමින් වලාකුළු ඇති කරන අතර පසුව එය වර්ෂාව ඇති කරන්නට හේතු වෙයි. සුළි කුණාටු සමග දරුණු වැසි ඇති වන්නේ ද මේ නිසා ය.

මේ සුළි කුණාටුවල ප්‍රබලතාව අනුව ප්‍රධාන වර්ග තුනක්‌ හඳුනාගත හැකි ය. එනම් නිවර්තන අවපාත, නිවර්තන කුණාටු සහ නිවර්තන සුළි කුණාටු ලෙසිනි. අවසානයට පැවසූ වර්ගය එය ඇති වන කලාපය අනුව වෙනස්‌ ව නාමකරණය වේ. උපරිම සුළෙග් වේගය පැයට කිලෝමීටර 63ක්‌ පමණ වන්නේ නිවර්තන අවපාතවල ය. නිවර්තන කුණාටුවල සුළෙග් වේගය පැයට කිලෝමීටර 63 සිට 119ක්‌ පමණ වූ අගයක්‌ ගනී. නිවර්තන සුළි කුණාටුවල සුළෙග් වේගය පැයට කිලෝමීටර 119 ඉක්‌ම යන අතර එහි උපරිමය පැයට කිලෝ මීටර 314ක්‌ පමණ වෙතැයි ගණන් බලා ඇත. මෙපමණ වූ සුළං වේගය හේතු කොටගෙන ඇතිවන්නා වූ මේ නිවර්තන සුළි කුණාටුවල මධ්‍යයේ වන අවපාත ප්‍රදේශය හඳුන්වන්නේ "කුණාටු අක්‌ෂිය" ලෙසිනි. කරකැවෙන සුළං ධාරා "අක්‌ෂි බිත්තිය" ලෙස නම් කෙරෙන අතර එහි විෂ්කම්භය කිලෝ මීටර 16 සිට 80ක්‌ පමණ පළල් වූ ප්‍රදේශයක්‌ පුරා පැතිර යා හැකි බව නිරීක්‌ෂණය කර ඇත. වයඹදිග පැසිෆික්‌ කලාපයේ ඇති වන මෙවැනි සුළි කුණාටු "ටයිපූන්" ලෙස ද, ඊසානදිග පැසිෆික්‌ කලාපයේ ඇති වන ඒවා "හරිකේන්" ලෙස ද හදුන්වයි.

නිවර්තන සුළි කුණාටු එයට හසු වන්නා වූ සියලු දේ ඔසවාගෙන යන අතර ක්‍රමයෙන් කුණාටුවේ ශක්‌තිය හීන වන විට වෙනත් ප්‍රදේශයකට අත හරියි. මුහුදේ ඇති වන මේ සුළි කුණාටු අතිවිශාල මුහුදු රැලි නංවමින් සුනාමි වැනි තත්ත්වයන් ඇති කරන්නට හේතු වෙයි. මේ සුළි කුණාටු විටෙක සාගර ජල කඳන් ඔසවාගෙන යන අතර ඒ නිසා සමහර අවස්‌ථාවල දී මාළු වැසි වැනි මහා පුදුමාකාර සිදුවීම් ඇති කරන්නට ද හේතු වෙයි. එපමණක්‌ නො වේ. එනිසා ගොඩබිම වූ මිරිදිය ජලාශවල ජලයේ ලවණතාව වැඩි කර භාවිතයට ගත නොහැකි තත්ත්වයට ද පත් කරයි. එපමණක්‌ නො වේ. ගොඩබිම වූ ජනාවාස, වගාවන් සහ කර්මාන්තවලට ඉතා දරුණු හානි ඇති කරයි. 1926 දී ඇති වූ "මියාමි" සුළි කුණාටුව ද 2005 දී ඇති වූ "කත්රිනා" සුළි කුණාටුව ද ඇමෙරිකා එක්‌සත් ජනපදයට මෙතෙක්‌ ඇති කරන ලද සුළි කුණාටු හානි අතින් ඉහළින් ම සිටී.

වාර්තා වන අන්දමට අනූව දශකයේ සිට ශ්‍රී ලංකාව සුළි කුණාටු තත්ත්ව 7කට පමණ මුහුණ දී ඇත. 1992, 1998, 2000 සහ 2008 දී මෙවැනි තත්ත්වයන් වාර්තා වන අතර 2009 දී දෙවතාවක්‌ සුළි කුණාටු ව්‍යසනයට ලක්‌ වී ඇත. "නිලාම්" නම් වූ සුළි කුණාටුව 2012 දී අපට බලපෑම් කර ඇත. මේ කුණාටුවලින් බොහෝ හානි සිදු වී ඇත්තේ ලංකාවේ වෙරළබඩ ප්‍රදේශයට ය. නිවර්තන කලාපීය දූපතක්‌ වන අප රටට බලපාන්නාවූ එල්-නිනෝ ඇති වන්නා වූ වසරවල දී සුළි කුණාටු ඇති වන්නේ නම් එය තරමක්‌ ප්‍රබල වන්නට හේතු වේ.

වර්තමානයේ බිහි ව ඇති විද්‍යාවේ සහ තාක්‌ෂණයේ දියුණුවත් සමග ඇති වන්නා වූ අවපාත නිරීක්‌ෂණය කර එහි ලක්‌ෂණ සහ විකසනය තේරුම්ගැනීමේ හැකියාව ඇත. මේ සදහා බොහෝ විට චන්ද්‍රිකා තාක්‌ෂණයේ පිහිට ලබාගනී. එනිසා කුණාටු හෝ සුළි කුණාටු තත්ත්වවලට වර්ධනය වන්නේ ද, බලපාන්නේ කුමන ප්‍රදේශයට ද යන්න කල් ඇති ව පැවසීමට පිළිවන. එසේ කල් ඇති ව දැනගත්ත ද එයින් යම් ප්‍රදේශයකට සිදු වන හානිය අවම කරගැනීමට හැකි වී ඇත්තේ ඉතා අඩුවෙනි. කෙසේ වෙතත් කල් ඇති ව දැනගැනීමෙන් යම් ප්‍රදේශයක සිටින ජනයා ඉවත් කරගැනීමට හැකියාව ලැබේ.

ශ්‍රී ලංකාව ද සුළි සුළං ව්‍යසනයට මුහුණ පාන නිසා යම් පෙර සූදානමක්‌ ඇති කරගැනීම ඉතා වටියි. දැනට එවැනි නිසි වැඩපිළිවෙළක්‌ සකස්‌ වී නොමැති වුව ද එවැන්නක්‌ සකස්‌ කරගන්නේ කෙසේ දැයි සාකච්ඡා කිරීම යුහුසුලුව සිදු විය යුත්තකි. අවදානමට පෙර සූදානම ද ඒ සදහා අවධානය ද තිබෙන්නේ නම් එවැනි වැඩපිළිවෙළක්‌ සකස්‌ කරගැනීම අපහසු නො වේ. දළ වශයෙන් ඒ පිළිබඳව අප සලකා බලන්නේ නම් ප්‍රධාන ආකාර කිහිපයකට මේ සදහා ක්‍රියාත්මක විය හැකි ය. ඒ කෙටිකාලීන වැඩපිළිවෙළක්‌ සහ දිගුකාලීන වැඩපිළිවෙළක්‌ ඔස්‌සේ ය. කෙටි කාලීන වැඩපිළිවෙළේ දී ජනතාව ගේ ආරක්‌ෂාව කෙරෙහි අවධානය ආකාර දෙකකින් යොමු කළ හැකි ය. පළමු වැන්න වන්නේ ඒක පුද්ගල ආරක්‌ෂාවයි. දෙවැන්න සාමූහික (පාසල්, රෝහල් ආදී) ආරක්‌ෂාවයි. දිගුකාලීන වැඩපිළිවෙළේ දී ආරක්‌ෂණය සදහා යටි තල පහසුකම් දියුණු කිරීම ප්‍රධාන පරමාර්ථය විය යුතු ය. මෙහි දී සුළි කුණාටු සදහා ඔරොත්තු දෙන ගොඩනැගිලි නිර්මාණය කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීම අත්‍යවශ්‍ය කරුණකි. ගොඩනැගිලි නිර්මාණයේ දී නිශ්චිත සම්මත තත්ත්වයන් මොනවා විය යුතු දැයි යන්න ද පර්යේෂකයන් ගේ අවධානය යොමු විය යුතු මූලික ම කාරණයකි.

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

විදු පත් ඉරුව
2015.09.16

පසුගිය සති කිහිපයේ ම සිදු වූ විවිධාකාරයේ අනතුරු හේතුවෙන් මනුෂ්‍ය ජීවිත ගණනාවක්‌ ම අහිමි වූ බව ජනමාධ්‍ය නැරඹූ ඔබට දැනගන්නට ලැබෙන්නට ඇත. මෙහි දී දුටු පොදු ලක්‌ෂණය වූයේ "අපරීක්‌ෂාකාරී ව ක්‍රියා කිරීම" මේ අනතුරුවලට ප්‍රධානව බලපෑ බවයි. එහෙත් මෙවැනි ම සිදුවීම් මෙයට පෙර ද බොහෝ සිදු වී ඇති බව ද නොරහසකි. මෙවැනි පෙර අත්දැකීම් සමාජගත වී "පරම උපහැරණ" නො වන්නේ ඇයි ද යන්න සමාජ විද්‍යාඥයන් ගැඹුරින් අධ්‍යයනය කළ යුත්තකි. තාක්‌ෂණය දියුණු වත් ම අවදානම බැහැර කරන්නට හෝ එය අවම වන ලෙස ක්‍රියා කිරීම හෝ බලාපොරොත්තු වුවත් එසේ නො වන බවට බොහෝ අත්දැකීම් ඇති බව සියුම්ව කල්පනා කළ හොත් ඔබට පසක්‌ වනු ඇත.

නිරන්තරයෙන් ම අලුත් වෙමින් අනතුරු අවම කරවන කාර්මික ඥානයකින් හෙබි රථවාහන ලොවට එක්‌ වෙද්දීත් එලෙස ම වූ ලෙස මහා මාර්ග පද්ධතිය දියුණු වෙද්දීත් මේවා භාවිත කරන උදවිය තව තවත් අපරික්‌ෂාකාරී වීම නම් කොහෙත් ම අනුමත කළ නොහැකි ය. මහා මාර්ගයේ දී ධාවකයා මෙන්ම එහි මගීන් ද, ප්‍රවාහයට එකතු වී ඇති අනෙකුත් රථවාහන ද මෙන්ම පදිකයන් ද මහාමාර්ගය විවිධාකාරයෙන් හාවිත කරන බව ද රටෙහි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය එහි දී ද ඒ ආකාරයෙන් ම බලපවත්වන බව ද එය භාවිත කරන්නන් එක ලෙස සිහි තබා ගත යුතු කරුණකි. තවෙකකු ගේ ක්‍රියාවන් අනෙකා ගේ නාසය අග්ගිස්‌සෙන් කෙළවර වන බව ද, එනිසා ම තම නිදහස අගයන ඔබ සැවොම අනෙකා ගේ ද නිදහස ආරක්‌ෂා කිරීමට වග බලාගත යුතු බව සිහි තබාගත යුතු ය.

අද වන විට මිනිසුන් අතර වූ අෙන්‍යාන්‍ය අවබෝධය පස්‌සා දොරින් පලා ගොස්‌ ඇති බවට මෙවැනි සිදුවීම් ඉතා ප්‍රබල සාක්‌ෂ්‍ය සපයයි. යහපත් මානව සම්බන්ධකම් කදිමට සහ ප්‍රබලව වර්ධනය වූ සංස්‌කෘතියක විද්‍යාව සහ තාක්‌ෂණික අනුගත වීමේ නොපෑහීම ද මෙයින් මතු වන්නේ ය යන්න සැලකිල්ලට ගත යුත්තකි.

රටක දියුණුවට අෙන්‍යාන්‍ය සම්බන්ධය හා එකිනෙකා වටහාගැනීම ඉතා වැදගත් බව අප සැවොම හට හොඳින් ම පැහැදිලි වේ. මහා මාර්ග වැඩිදියුණු වන විට සහ අලුත්වැඩියාවන් කරන විට සිදු නො වන ආයතනික සම්බන්ධය සහ සමායෝජනය හේතුවෙන් නිරන්තරයෙන් ම නැවත නැවතත් එම මාර්ග, විශේෂයෙන් ම ජල නළ ද විදුලි සංදේශ නළ ද එලීමට සිදුරු කිරීම ඔබට අමුතු අත්දැකීමක්‌ නො වනු ඇත. එහෙත් මේ ආයතන අතර සමායෝජනයක්‌ සිදු වූවා නම් හෝ දූරදර්ශී ලෙස සැලසුම් සහගත වූවා නම් මෙවැනි අකරතැබ්බවලට මුහුණ පාන්නට සිදු නො වනු ඇත. විශේෂයෙන් ම අලුතෙන් නගර සහ මහා මාර්ග සැලසුම් කිරීමේ දී මෙවැනි පද්ධතීන් නිර්මාණය කිරීමෙන් අදාළ ආයතනවලට අමතර ආදායමක්‌ ද උපයාගත හැකි වේ.

කඳුකර ප්‍රදේශවල මහා මාර්ග ඉදි කිරීමේ දී තවත් බොහෝ දේ පිළිබඳව සැලකිලිමත් වීමට සිදු වේ. විශේෂයෙන් ම තියුණු බෑවුම් හරහා මාර්ග තැනීමේ දී ප්‍රමාණවත් ස්‌ථායිතාවක්‌ ඇති වන ලෙස බෑවුම් නිර්මාණය කිරීම ඉතා වැදගත් වේ. නැත හොත් වැඩි කල් නොගොසින් ම බෑවුමේ කැපූ ඇල්ල එසේත් නැතිනම් කණ්‌ඩිය කඩා වැටී මාර්ගයේ ගමන් කරන්නන් අනතුරට භාජන වනු ඇත. මේ ස්‌ථාන ප්‍රතිස්‌ථාපනයට විශාල මුදලක්‌ අවශ්‍ය වේ. මෙවැනි කඩාවැටීම් බොහෝ කඳුකර මාර්ගවල සුලබ දසුනක්‌ බව ඔබට සිහි වනු ඇත. මෙවැනි අවදානම් තත්ත්වයන් ඇති විය හැකි බව පුරෝකථනය කිරීම එතරම් අපහසු කාරියක්‌ නො වේ.

මාර්ග තැනීම සැලසුම් කිරීමේ මූලික අවස්‌ථාවේ දී ම මේ පිළිබඳව අවධානය යොමු කර අවදානම් සහ අනතුරු අවම වන ආකාරයට මාර්ගයේ කණ්‌ඩි/බෑවුම් සකස්‌ කිරීම ද අවදානම් බෑවුම් තිර කිරීමට ක්‍රියාමාර්ග ගැනීම ද ඒ සදහා ප්‍රමාණවත් ලෙස ව්‍යාපෘතියෙන් මුදල් වෙන් කිරීම ද කළ යුතු ය. එලෙස ක්‍රමවත් ලෙස සැලසුම් කරන්නේ නම් මාර්ග තැනීමෙන් පසු ඇති වන අතුරු අනතුරු අවම වීමෙන් පසු කාලීනව වැය වන මුදල බෙහෙවින් අඩු කරගත හැකි වේ. එවැනි ක්‍රියාමාර්ග අනුගමනය නො කිරීමෙන් අනතුරට භාජන වී ඇති මහා මාර්ග සදහා කදිම නිදසුනක්‌ වන්නේ මහනුවර මහියංගනය මාර්ගයයි. නුවරඑළියේ හග්ගල මල්වත්ත කිට්‌ටුව මාර්ගයේ සිදු ව ඇති කණ්‌ඩි කඩා වැටීම තවත් නිදසුනකි. මේ ස්‌ථාන මෙලෙස අනතුරට ලක්‌ වීමට, ආයතන අතර ඉහත සදහන් කළ අෙන්‍යාන්‍ය සම්බන්ධය තර නො වීම ද එක්‌ හේතුවකි. එම ස්‌ථානයේ ඇති කණ්‌ඩියේ බෑවුම ප්‍රමාණවත් ලෙස සකස්‌ කිරීමට අවශ්‍ය ඉඩ ලබාගැනීමට අපහසු වීම එනිසා සිදු වී ඇති අතර, එය සිරස්‌ කණ්‌ඩි නිර්මාණයට හේතු වී ඇත. එහෙත් අවසානයේ අධික වර්ෂාපතනයත් සමග නො සිතූ ලෙස ඉතා විශාල බිම් ප්‍රදේශයක්‌ නාය යැමට ලක්‌ වීම අලාභය වැඩි කරන්නට හේතු වී ඇති බව ඒ ස්‌ථානය පසු කරන නැණවත් උදවියට වැටහෙනු ඇත. තීන්දු තීරණ ගැනීමේ දී වඩාත් ප්‍රායෝගික වීම ද දූරදර්ශී වීම ද ආයතනික ක්‍රියාවලිය තුළ දී අවශ්‍ය වන්නේ එබැවිනි.

කෙසේ වෙතත් කඳුකරයේ මෙවැනි සංවර්ධන කටයුතු සිදු කිරීමේ දී පාංශු ඛාදනය ශීඝ්‍ර වන බව නොරහසකි. එමෙන් ම වන වැස්‌මට හානි සිදු වීම ද හේතු වෙන් සොබාවයෙහි තිබිය යුතු වූ නිශ්චිත කොළ පැහැය තවත් අඩු වෙයි. පසුගිය වකවානුවල දී සිදු වූ එවැනි ව්‍යාපෘති හේතුවෙන් අඩු වූ වන වැස්‌ම නැවත බලපාන්නේ වායුගෝලීය කාබන්ඩයොක්‌සයිඩ් ප්‍රමාණය අඩු කරලීමට ය. ඉතිහාසයේ ප්‍රථම වරට ශ්‍රී ලංකාවේ දරුණු ම කඳුකර වනාන්තර විනාශය සිදු වන්නේ බ්‍රිතාන්‍ය පාලන සමයේ දී බව අප ගේ අදහසයි. ඒ කෝපි, තේ ඇතුළු ආර්ථික බෝග වගා කිරීම හේතුවෙනි. මෙය අප රටට පමණක්‌ නො ව අනෙකුත් යටත්විජිත රටවල ද සිදු වූ මේ හරිත විනාශය වායුගෝලයේ කාබන් ඩයොක්‌සයිඩ් මට්‌ටම ශීඝ්‍රව වැඩි කරන්නට හේතු වන්නට ඇති බව අප මොහොතකට වත් සිතුවා ද? කෙසේ වෙතත් යටත්විජිත වනාන්තර විනාශයේ සහ කඳුකර ආර්ථික බෝග වගාවේ අතුරුවිපාක මොනවා ද යන්න අප තවමත් නිසි පරිදි තේරුම් නො ගෙන ඇති බව ඔබට මෙයින් වැටහෙනවා ඇත.

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

විදු පත් ඉරුව

2018.09.09

පසුගිය සතියේ විදු පත් ඉරුවෙන් අපගේ කතාබහට ලක්‌ වූයේ ඉලක්‌කගත නො වූ පර්යේෂණවල ඇති වැදගත්කම ගැනයි. මෙවර ද එහි වැදගත්කම ඉස්‌මතු කරන කාලීන සිදුවීම් දෙකක්‌ පිළිබඳව ස`දහන් කළ යුතු බව සිතමු. එක්‌ කාරණයක්‌ වන්නේ එක්‌තරා බහු ජාතික සමාගමකින් කැලණි ගඟට තෙල් මුසු වීමේ සිදුවීමයි. මෙයට වසර ගණනාවකට පෙර මෙරටෙහි ගංගා ජලයෙහි ස්‌වභාවය නිර්ණය කිරීමේ පර්යේෂණයක්‌ "පවිත්‍ර ගංගා" නමින් දියත් වූ අතර එම`ගින් කාලයත් සමග ජලයෙහි ගුණාත්මක බව අධ්‍යයනය කෙරිණි. පසුකාලීනව එය දිගින් දිගට සිදු වූවා ද හෝ සිදු වෙමින් පවතින්නේ ද යන්න නො දන්නා නමුත් එම ව්‍යාපෘතිය ඉතා අගය කළ යුත්තකි. එම`ගින් පසුතල දත්ත සමූහයක්‌ එක්‌ කරගැනීමට හැකි වන්නට ඇත. එය වර්තමානයේ සිදු වන ජල දූෂණයන් හා සැසඳීමට මහඟු උපකාරයකි. කැලණි ගඟෙහි තෙල් එක්‌ වීමෙන් වූ දූෂණය ගුණාත්මකව සහ ප්‍රමාණාත්මකව සංසන්දනය ස`දහා මේ දත්ත උපයෝගී වන්නට ඇත. මෙහි දී මධ්‍යම පරිසර අධිකාරිය ක්‍රියා කර ඇති ආකාරය ද ප්‍රශංසනීය වන අතර තෙල් ඉවත් කර ජලය පිරිසිදු කිරීමටත් ජල පොම්පාගාරවලට සිදු වූ හානිය ප්‍රතිපූරණය කිරීමටත් වැය වන මුදල අදාළ සමාගමෙන් අය කරගැනීමට කටයුතු සිදු කර ඇති බව විදුසර පසුගිය සතියේ පළ කළ පුවතක ස`දහන් විය.

මේ අතර ශ්‍රී ලංකා රජය විශේෂයෙන් ම ජනපතිවරයා 2018 වන විට ඇස්‌බැස්‌ටෝස්‌ නිෂ්පාදනය සහ ආනයනය තහනම් කිරීමට තීරණය කර ඇත. මූලික හේතුව වී ඇත්තේ එම`ගින් ඇති වන සෞඛ්‍ය ගැටලු ය. ඇස්‌බැස්‌ටෝස්‌ නිෂ්පාදනවලින් වාතයට එක්‌ වන ඇස්‌බැස්‌ටෝස්‌ තන්තු පෙනහලුවලට ඇතුළු වීමෙන් ඒ ආශ්‍රිතව පිළිකා ඇති වන බව විවිධ පර්යේෂණවලින් සොයාගෙන ඇති බව සෞඛ්‍ය ක්‌ෂේත්‍රයේ කතා බහට ලක්‌ වෙයි. එම තන්තු දිගුකාලීනව පෙනහැල්ලේ රැඳීමෙන් හෝ අයකු දිගුකාලීනව එම තන්තු මිශ්‍රිත වාතයට නිරාවරණය වීමෙන් මේ රෝගවලට ගොදුරු වන බව විශ්වාස කෙරෙන අතර මේ ස`දහා අවුරුදු 10 සිට 40ක පමණ කාලයක්‌ ගත වන බව කියවේ. එයින් පෙනී යන්නේ ඇස්‌බැස්‌ටෝස්‌ නිහ`ඩ මාරයකු බවයි. කෙසේ වෙතත් දිගුකාලීනව මේ තත්ත්වයන්ට ප්‍රධානව මුහුණ පාන්නේ ඇස්‌බැස්‌ටෝස්‌ පතල්වල සහ ඇස්‌බැස්‌ටෝස්‌ නිෂ්පාදනාගාරවල සේවය කරන්නන් මෙන්ම ගොඩනැ`ගිලි කර්මාන්තයේ නියෑළෙන්නන් ය. ඇස්‌බැස්‌ටෝස්‌ නිෂ්පාදන ම`ගින් කිසියම් කාලයකට මේ තන්තු සිර කර තැබුවත්, කාලයක්‌ ගත වන විට සිදු වන වියෑකීම හේතුවෙන් සිහින් තන්තු වාතයට නිරාවරණය වීම සිදු විය හැකි බව සොයාගෙන ඇත.

කර්මාන්ත මූලිකව ඇස්‌බැස්‌ටෝස්‌ භාවිතය කරළියට පිවිසෙන්නේ දහ නව වැනි සියවසේ අගබාගයේ දී ය. කෙසේ වෙතත් ලෝකයේ මේවා භාවිතය පිළිබඳ ඉතිහාසය අවුරුදු 4500කට වඩා ඈතට දිවෙන අතර ෆින්ලන්තයේ "ජුජරාවී" විල අසල විසූ ජනයා තමන් ගේ ඉහුම්පිහුම් හට්‌ටිමුට්‌ටි ස`දහා මේවා හාවිත කළ බව වාර්තා වේ. මේ ඇස්‌බැස්‌ටෝස්‌ පසුකාලීනව ඉතා බහුලව ලෝකයේ ව්‍යාප්ත වන්නේ එහි පවත්නා අපූරු ගුණ සමුදාය හේතුවෙනි. ශබ්දය උරාගැනීමේ හැකියාව, ගින්නට ඔරොත්තු දීම, තාප සහ විද්යුත් පරිවාරක බව සහ මධ්‍යස්‌ථ ආතන්‍ය බව යනාදී ගුණාංග මේ අතර ප්‍රධාන වෙයි. ඇස්‌බැස්‌ටෝස්‌ නිෂ්පාදන ප්‍රධාන වශයෙන් නිමවන්නේ ඇස්‌බැස්‌ටෝස්‌ නම් වූ ස්‌වාභාවිකව ලබාගන්නා "මැග්නීසියම් සිලිකේටය" සිමෙන්ති සමග මිශ්‍ර කිරීමෙනි.

ස්‌වාභාවික ඇස්‌බැස්‌ටෝස්‌ ලෙස පොදුවේ හැ`දින්වෙන්නේ ඛනිජ 6කින් යුක්‌ත වන ඛනිජ ගොනුවකට ය. මහතට වඩා දිගින් වැඩි ස්‌ඵටිකමය ව්‍යqහයක්‌ හිමි මේ ඛනිජ කුලකයට එහෙයින් වඩාත් සුවිශේෂී කෙඳිමය බව ලැබී ඇත. මේ පියවි ඇසට පෙනෙන ස්‌ඵටිකමය කෙන්දේ ඇසට නො පෙනෙන මිලියන ගණනක්‌ වන සිහින් තන්තුමය කෙඳි අඩංගු වේ. එනිසා ඇතිල්ලීමෙන් ඉතා පහසුවෙන් මේ තන්තු වායුගෝලයට නිදහස්‌ වේ. මේ කුලකයට අයත් වන ඛනිජ වන්නේ ට්‌රිමොලයිට්‌, ඇක්‌ටිනොලයිට්‌, ඇමොසයිට්‌, ක්‌රෝසිඩොලයිට්‌, ඇන්තොෆිලයිට්‌ සහ ඇස්‌බැස්‌ටෝස්‌ වන අතර මුලින් ස`දහන් කළ ඛනිජ දෙක ලංකාවේ ද හමු වේ. කොළ, රතු, නිල්, කහ සහ සුදු පැහැයෙන් යුක්‌ත මේ ඛනිජ විටෙක මැණික්‌ ඛනිජ ලෙස ද නමක්‌ දිනා ඇත.

ක්‍රිස්‌තු පූර්ව 61-114 දක්‌වා රෝමයේ වාසය කළ නීතිඥයකු ලෙස මෙන්ම ලේඛකයකු ලෙස ද ප්‍රචලිත "ප්ලිනි" නමැත්තා ඇස්‌බැස්‌ටෝස්‌ පතල්වල සේවය කළ වහලුන් මෙම`ගින් අසනීප වූ බව සටහන් කර ඇත. 1899 දී පමණ දොස්‌තර මොන්ටේගු නමැත්තා ද මේ ද්‍රව්‍යයේ අහිතකර ප්‍රතිඵල පිළිබඳ යම් අධ්‍යයනයක්‌ කර ඇති බව පෙනී යයි. කෙසේ වෙතත් මේ සම්බන්ධ මරණයක්‌ පිළිබඳව ප්‍රථම සටහන හමු වන්නේ 1906 දී ය. "ඇස්‌බෙස්‌ටෝසිස්‌" නම් වූ පිළිකා රෝගී තත්ත්වය 1924 දී එංගලන්තයේ රෝගියකු ගෙන් ප්‍රථම වරට නිරීක්‌ෂණය කරන ලදී. එහි දී "නෙලි කර්ෂෝව්" නමැත්තිය ගේ පෙනහළුවල ඇස්‌බැස්‌ටොස්‌ කෙඳි පැවැති බව අනාවරණය කරගැනීමට හැකි වී ඇත.

අද වනවිට ශ්‍රී ලංකාවේ මේ නිෂ්පාදන බහුලව භාවිත වන අතර මේවා දසත පැතිර ඇත්තේ එහි ඇති අපූරු ගුණාත්මක බවට අමතරව සාපේක්‌ෂව අඩු මුදලකට මිල දී ගත හැකි බැවිනි. තහනම තුළ අභියෝගයට ලක්‌ වන්නේ මෙරට බහුතරයක දුප්පත් ජනතාව ගේ භාවිතාව වන අතර 2018ට පෙර නිසි විකල්ප ඉදිරිපත් නො කරන්නේ නම් ගොඩනැ`ගිලි ක්‌ෂේත්‍රය බලවත් අර්බුදයකට ලක්‌ වන බව ද කිව යුතු ය. කෙසේ වෙතත් මෙහි ඇති අහිතකර බව දැන දැන ම මෙරටට බොහෝ කාලයක සිට මේවා ආනයනය කර ඇති බව පෙනී යයි.

ශ්‍රී ලාංකික පර්යේෂණ ක්‌ෂේත්‍රය තුළ මේවා භාවිතය ඇති කරන සෞඛ්‍ය ගැටලු පිළිබඳව කිසියම් හෝ විධිමත් අධ්‍යයනයක්‌ සිදු කර ඇති බවට ඇති සාධක අල්ප ය. එනිසා ඒ පිළිබඳව අවධානය යොමු කර අධ්‍යයනයන් ආරම්භ කිරීම වඩාත් යෝග්‍ය වේ. මෙරටෙහි තීන්දු තීරණ ගැනීමේ ඇති අපූරු කලාව පිළිබඳව ද යම් කරුණක්‌ මෙහි ලා ස`දහන් කළ යුතු ය. මොනෝ සෝඩියම් ග්ලූටමේට්‌ (MSG) නම් වූ ආහාර රසකාරකය දියවැඩියාව වැනි විවිධ රෝගාබාධ ඇති කිරීමට හේතු වන බව ද දුම් පානය පිළිකා ඇති කිරීමට හේතු වන බව ද සෞඛ්‍ය ක්‌ෂේත්‍රය තුළ නිරන්තර සාකච්ඡාවට බඳුන් වන බව නොරහසකි. එහෙත් මේවායේ භාවිතය තහනම් කිරීමට පරිපාලනය කටයුතු නො කිරීම හා සැසඳීමේ දී මෙවැනි තීරණ කෙතරම් අභියෝගයකට ලක්‌ වන්නේ දැයි යන්න ද කල්පනා කළ යුතු වේ.

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

විදු පත් ඉරුව
2015.09.02

ඉහළ වායුගෝලයේ ස්‌ථාපිත ව ඇත්තා වූ ඕසෝන ස්‌තරය වටිනා සම්පතකි. පෘථිවියේ බිහි වී ඇති ජීවය, හිරු ගේ පාරජම්බුල කිරණවලින් ආරක්‌ෂා කරමින්, දිගින් දිගට ම පවත්වාගැනීමට හේතු වන්නේ මේ ඕසෝන ස්‌ථරයයි.

ඕසෝන ස්‌ථරය ලෝකයේ මුලින් ම බිහි වන්නේ අපූරු ආකාරයකට ය. ගිනිගෙන දැවුණ පෘථිවියේ මූලාරම්භයේ ඔක්‌සිජන් වායුව නො තිබූ අතර ක්‍රමික සිසිලනයෙන් ස්‌ථාපනය වූ ගොඩබිම ද සාගර ද විය. සාගරයේ ප්‍රභාසංශ්ලේෂීන් ගේ බිහි වීම හේතුවෙන් ක්‍රමයෙන් වායුගෝලයේ ඔක්‌සිජන් සාන්ද්‍රණය වැඩි විය. ඉහළ වායුගෝලයේ රැඳි ඔක්‌සිජන් අණු පාරජම්බුල කිරණ හේතුවෙන් "දෙපලු" වීමෙන් ඉතා සක්‍රිය නිදහස්‌ ඔක්‌සිජන් පරමාණු බිහි වූ අතර, එවැනි පරමාණුවක්‌ හා ඔක්‌සිජන් අණුවක්‌ එක්‌ වීමෙන් ඕසෝන් අණුවක්‌ ඇති විය. ඔක්‌සිජන් අණු "දෙපලු" වීමට හේතු වන්නේ ඒවා පාරජම්බුල කිරණවල ශක්‌තිය උරා ගැනීමයි. දිගින් දිගට ම සිදු වූ ඔක්‌සිජන් අණු "දෙපලු" වීමෙන් ඕසෝන ස්‌තරය වර්ධනය වූ අතර එනිසා පාරජම්බුල කිරණවලට මේ ස්‌තරය විනිවිද යැමට නොහැකි විය. එය පෘථිවියේ බිහි වූ ජීවය අහිතකර පාරජම්බුල කිරණවලින් ආරක්‌ෂා වීමට මහඟු උපකාරයක්‌ විය. මෙහි දී පාරජම්බුල කිරණ විසින් ම නිපදවන ලද ඕසෝන අණු ඒවාට ම එරෙහි වී ඇති බව ඔබට වැටහෙනු ඇත.

කෙසේ වෙතත් මේ ඕසෝන් ස්‌ථරයේ ඕසෝන් අණු ඇති වෙමින් ද නැති වෙමින් ද පවතින අතර සාපේක්‌ෂව සාන්ද්‍රණය ඉතා අඩු ය. එය වායු අණු මිලියන 10කට ඕසෝන අණු තුනක්‌ පමණ වේ. වර්තමානයේ සිදු වන මානව ක්‍රියාකාරකම් හේතුවෙන් වායුගෝලයට එක්‌ කළ කෘත්‍රිම වායුන්, මේ චක්‍රීය බව බිඳ හෙළීමට හේතු වී තිබේ. ප්‍රධාන වශයෙන් ම අප කවුරුත් හොඳින් ම දන්නා CFC නැත්නම් ක්‌ලෝරෝ ෆ්ලෝරෝ කාබන් ලෙස හඳුන්වන වායුව මේ සදහා මූලික වේ. "දෙපලු" වීමෙන් ඇති වන්නා වූ ඔක්‌සිජන් පරමාණු මේ ක්‌ලෝරෝ ෆ්ලෝරෝ කාබන් අණු හා බැඳීමෙන් නැවත නිදහස්‌ නො වන අතර එනිසා ඕසෝන අණු ඇති වීම වළකියි. එය ක්‍රමයෙන් ඕසෝන් ස්‌තරය තුනී කර දමයි. මේ ස්‌තරය ඇන්ටාක්‌ටිකාවට ඉහළින් සිදු රක්‌ ඇති කිරීමට තරම් ප්‍රබල වී ඇති බව ඔබ හොඳින් දන්නා කරුණකි. සිත්ගන්නාසුලු දෙයක්‌ වන්නේ මේ සම්බන්ධව ලෝකයට අනාවරණය වන්නේ විද්‍යාඥයන් පිරිසක්‌ විසින් සිදු කරන ලද පර්යේෂණයක අහඹු ප්‍රතිඵලයක්‌ ලෙස බව ය. මහාචාර්ය ෂර්වුඩ් රෝව්ලන්ඩ්, මාරියෝ මොලිනා සහ පෝල් කෘට්‌සාන් මේ සදහා 1995 දී නොබෙල් ත්‍යාගය දිනාගත් අතර ඉලක්‌කගත නො වූ පර්යේෂණවල වැදගත්කම මෙයින් මොනවට පැහැදිලි වේ. ලෝකයේ මෙවැනි පර්යේෂණ සදහා කොතෙකුත් උදාහරණ සැපයිය හැකි ය.

ශ්‍රී ලංකාවේ පර්යේෂණ ක්‌ෂේත්‍රය තුළ ද බොහෝ දෙනකු ගේ අවධානය යොමු වී ඇත්තේ ඉලක්‌කගත පර්යේෂණ කෙරෙහි බව පෙනී යන අතර එය නිදහස්‌ පර්යේෂණ ලඝූ කිරීමට ද, ඒ සඳහා අවස්‌ථාව හා ආධාර සීමා කිරීමට ද හේතු වී ඇති බව අප ගේ හැඟීම ය. මේ සදහා උදාහරණ සමූහයක්‌ ම ගෙනහැර දැක්‌විය හැකි අතර ස්‌වාභාවික විපත් මෙන්ම මානව ක්‍රියා නිසා ද ඇති විය හැකි අනතුරු අවම කිරීම කෙරෙහි වූ පර්යේෂණ සදහා ඇති අඩු ප්‍රමුඛතාව මේ අතරින් ප්‍රධාන වේ. මෙරටෙහි සුනාමි අනතුරත් සමග මේ පිළිබඳව කිසියම් අවධානයක්‌ ඇති වුව ද පෙනී යන වැදගත් ම කරුණ වන්නේ වගකිවයුත්තන් ගේ ඇස්‌ ඇරෙන්නේ අනතුර සිදු වූ විට බවයි.

රජරට වකුගඩු රෝගය ද රතුපස්‌වල සිදුවීම ද වැනි ප්‍රබලව ජන සමාජයට බලපෑ ආපදා කෙරෙහි හේතු වූ ජල සම්පත පිළිබඳව විධිමත් පර්යේෂණ හා සමීක්‌ෂණ සිදු කර තිබිණි නම් බොහෝ කරුණු කාරණා සහ ගැටලු ලිහාගැනීමට හැකි ව තිබිණි. ඒ එසේ වුවත් තවමත් රටෙහි ජල සම්පතෙහි ස්‌වභාවය සහ ප්‍රමාණය පිළිබඳව පර්යේෂණ දියත් නො වී තිබීම කණගාටුවට කරුණකි. දිනෙන් දින ම වැඩි වන වාහන නිසා ද විවිධ කර්මාන්ත හේතුවෙන් ද ඉදි වන ගල් අඟුරු බලාගාර නිසා ද වායුගෝලයට විවිධ දූෂකකාරක එක්‌ වෙමින් පවතී. අවශ්‍ය වන්නේ රට ම ආවරණය වන පරිදි වායුගෝලයේ ස්‌වභාවය පිළිබඳව සහ ඇති වන වෙනස්‌කම් කෙරෙහි අවධානය යොමු කරමින් පර්යේෂණ සිදු කිරීම ය. එමෙන් ම ශ්‍රී ලාංකික ආර්ථිකය තුළ පසට හිමි වන්නේ ඉතා වැදගත් ස්‌ථානයකි. එනිසා රටෙහි විවිධ පෙදෙස්‌වල පසේ ස්‌වභාවය ද දූෂක මට්‌ටම් ද අධ්‍යයනය කර තිබීම කෘෂිකර්මාන්තයේ මූලික අවශ්‍යතාවක්‌ වේ.

ශ්‍රී ලංකාවේ නාය යැම් වැනි ආපදා කෙරෙහි වත්මනෙහි ස්‌වාභාවික හේතුන් මෙන්ම මානව ක්‍රියාකාරකම් ද ප්‍රබලව බලපා ඇත. මේ සදහා බලපාන ස්‌වාභාවික හේතුන් වන වර්ෂාව, භූ කම්පා පිළිබඳව ද සිදු කරන පර්යේෂණ අඩුවෙන් තක්‌සේරු නො කළ යුතු ය. දීර්ඝකාලීනව සිදු කළ යුතු එවැනි පර්යේෂණ අනාගතයේ සිදු විය හැකි ව්‍යසන පුරෝකථනයට මහඟු උපකාරයක්‌ වන බව ද එමගින් වළක්‌වා ලන ජීවිත සහ දේපළ හානි නිසා රජයට හිමි වන්නේ ආර්ථික අතින් පවා බලවත් වාසියක්‌ බව ද සිහි තබාගත යුතු ය.

ඉහත සදහන් කරන ලද්දේ ඉලක්‌කගත නො වූ නමුත් අත්‍යවශ්‍ය ව සිදු කළ යුතු පර්යේෂණ ක්‌ෂේත්‍ර කිහිපයකි. මෙවැනි තවත් බොහෝ පර්යේෂණ ක්‌ෂේත්‍ර ඇති බැවින් රටෙහි පරිපාලනයේ ද අදාළ පර්යේෂණ ආයතනවල ද අවධානය වහ වහා ඒ කෙරෙහි යොමු විය යුතු ය.

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

විදු පත් ඉරුව
2015.08.26

න්‍යෂ්ටික බලාගාරවල විදුලි උත්පාදනය සඳහා යොදාගන්නේ විකිරණශීලී මුලද්‍රව්‍ය. විකිරණශීලී මූලද්‍රව්‍ය විකිරණ පිට කරමින් වෙනත් මූලද්‍රව්‍ය බවට පත් වන අතර ඒවා "දාරක මූලද්‍රව්‍ය" ලෙස හදුන්වනවා. මේ විකිරණ ඇල්ෆා සහ බීටා වැනි විවිධාකාරයේ අධි ශක්‌ති කිරණ වන අතර, ගැටීම ඒ සතු තාපය තවත් ද්‍රව්‍යයකට මාරු කිරීමට හේතු වනවා. මෙලෙස විකිරණ පිට කිරීමේ දී ඇති වන තාප ශක්‌තිය මගින් ජලය උණු කර, ඇති වන ජලවාෂ්පයෙන් ටර්බයින ක්‍රියාත්මක කිරීමෙන් තමයි විදුලිය ජනනය කරනු ලබන්නේ. ජපානයේ විදුලි අවශ්‍යතාවෙන් 30%ක්‌ පමණ ම සපුරාගත්තේ මේ ආකාරයටයි. ජපානයේ විදුලි උත්පාදනය සඳහා බහුලව භාවිත වන්නේ ප්ලූටෝනියම් සහ යුරේනියම් නම් වූ විකිරණශීලී මූලද්‍රව්‍යවල මිශ්‍රණයක්‌.

පෘථිවියේ පවත්නා මූලද්‍රව්‍ය අතර විවිධ වූ විකිරණශීලී මූලද්‍රව්‍ය ඒ ඒ මූලද්‍රව්‍යයේ සමස්‌ථානික වනවා. ඒවා බොහෝ විට අපට ස්‌වාභාවික පරිසරයේ හමු වන්නේ ඛනිජ ලෙසයි. ඒ අතර මා මතකයට නැෙගන්නේ එක්‌ සුවිශේෂී විකිරණශීලී මූලද්‍රව්‍යයක්‌ අඩංගු වන ඛනිජයක්‌. ඒ "තෝරියනයිට්‌" නම් වූ පළමුව ලෝකයට ලංකාවෙන් හෙළි කළ විකිරණශීලී ඛනිජයයි. මෙයට වසර 111කට පමණ පෙර එනම් 1904 දී ශ්‍රී ලාංකික විද්‍යාඥයකු වන ආචාර්ය ආනන්ද කුමාරස්‌වාමි මහතා විසින් ලංකාවේ සිදු කරන ලද ගවේෂණවල දී සොයාගන්නා ලදුව ලොවට මෙය ඉදිරිපත් කෙරුණා. මේ ඛනිජයෙහි තෝරියම් නම් වූ විකිරණශීලී මූලද්‍රව්‍යය අඩංගු වන අතර බොහෝ විට ලංකාවේ මැණික්‌ ඉල්ලම් ආශ්‍රිතව හමු වන බව වාර්තා වනවා.

ආනන්ද කුමාරස්‌වාමි යන නාමය ඔබට සුපුරුදු එකක්‌ බව නිසැකයි. ඔහු ගේ නාමය ලාංකික ජනතාව අතර නම් ප්‍රසිද්ධ වී ඇත්තේ කලා සහ ඉතිහාස ක්‌ෂේත්‍රයට සම්බන්ධ අයකු ලෙසයි. එහෙත් ඔහු වෘත්තීය වශයෙන් ඛනිජ විද්‍යාඥයකු වන අතර එවකට ලංකාවේ සිදු කළ ඛනිජ ගවේෂණ ව්‍යාපෘතියේ භූ විද්‍යාඥයකු ලෙස ඔහු සේවය කර තිබෙනවා. පසුව ඔහු ගේ එම වැඩකටයුතු ලංකාවේ භූ විද්‍යා සමීක්‌ෂණ දෙපාර්තමේතුව පිහිටුවීමට පුරෝගාමී වුණා. ඔහු එහි පළමු අධ්‍යක්‌ෂවරයා ද වනවා.

එංගලන්තයේ දී මූලික අධ්‍යාපනය ලැබූ ආනන්ද කුමාරස්‌වාමි මහතා තම උපාධිය සඳහා භූ විද්‍යාව සහ උද්භිද විද්‍යාව තමයි හදාරා තිබෙන්නේ. ඉන් තමා වඩාත් ප්‍රිය කළ භූ විද්‍යාව කෙරෙහි නැඹුරු වූ ඔහු ආචාර්ය උපාධිය සඳහා ලංකාවේ ඛනිජ පිළිබඳව පර්යේෂණ සිදු කරමින් ලාංකික භූ විද්‍යා ක්‌ෂේත්‍රයට ඉතා අගනා මෙහෙයක්‌ ඉටු කළා. 1877 අගෝස්‌තු 22 දින ලංකාවේ දී දමිල ජාතික පියකුට සහ ඉංග්‍රීසි ජාතික මවකට දා ව උපත ලද ඔහුට වයස වසර දෙකක්‌ වන විට තම පියා වූ සර් මුත්තු කුමාරස්‌වාමි මහතා අහිමි වුණා. එනිසා තම මව සමග ඔහු ගේ කුඩා කාලය ගත කරන්නේ එංගලන්තයේ.

තම භූ විද්‍යා පර්යේෂණ සදහා මෙරටෙහි ගවේෂණ සිදු කරන අතරවාරයේ අහඹු ලෙස ඇස ගැටෙන දඹුලු ලෙන් විහාරයේ සිතුවම්වලට වශීකෘත වන ආනන්ද කුමාරස්‌වාමි මහතා තම ගවේෂණ නවමු මාවතකට යොමු කරමින් සිංහල කලාකෘති අධ්‍යයනයට පෙලඹෙනවා. එනිසා සිංහල කලාව පිළිබඳ ඉතා උත්කෘෂ්ට පුස්‌තක ගණනාවක්‌ ලොවට දායාද කරන්නට සමත් වන ඔහු වැනසී යන ස්‌වෙදේශීය සිංහල කලා ඉතිහාසය රැකගැනීමට මනා පිටිවහලක්‌ වුණා. ඉන්දියාවේ දී ඉන්දියානු කලා ඉතිහාසය ද අධ්‍යයනය කරන්නට සමත් වන ඔහු එමගින් පෙරදිග වූ මනරම් සමාජ චින්තනය බටහිරට හෙළි කරන්නට සමත් වුණා. වර්තමානයේ ඉතිහාසඥයන්, පුරාවිද්‍යාඥයන් සහ සමාජ විද්‍යාඥයන් අතර ඒ මහතා ගේ කෘති අත්පොත් බවට පත් වී තිබීම මගින් ම ඔහු ගේ ගවේෂණ සහ පර්යේෂණ ශ්‍රී ලාංකේය විද්වතුන් හට කොපමණ බලපෑමක්‌ කර ඇත් දැයි ඔබට සිතාගත හැකියි.

1947 සැප්තැම්බර මස 9 දින ඇමෙරිකාවේ දී මිය යන විට ඔහුට වයස වසර 70ක්‌ වුණා. අද වන විට ඔහු මිය ගොස්‌ වසර 68ක්‌ ගත වී ඇති අතර ශ්‍රී ලාංකික ජනයාට නො මැකෙන සිහිවටන රාශියක්‌ ඒ මහතා උරුම කර දී තිබෙනවා. මේ වසරේ අගෝස්‌තු 22 දිනට සමරන්නේ ඔහු ගේ 138 වැනි ජන්ම දිනයයි. ශ්‍රී ලාංකික භූ විද්‍යා ක්‌ෂේත්‍රයට ඔහු සිදු කර ඇති අමිල මෙහෙවර අගය කරමින් සැම වසරක ම අගෝස්‌තු මාසයේ දී ලාංකික භූ විද්‍යාඥයන් එක්‌ ව ඔහු ගේ ජන්ම දිනය සමරන අතර එය වඩාත් ආලෝකවත් කරන්නට වර්තමානයේ මෙරට භූ විද්‍යා ක්‌ෂේත්‍රයට අගනා වටිනා සේවයක්‌ කළ ජ්‍යෙෂ්ඨ භූ විද්‍යාඥයකු හට ආචාර්ය ආනන්ද කුමාරස්‌වාමි මහතා ගේ නමින් පදක්‌කමක්‌ පිරිනමනු ලබනවා. "ශ්‍රී ලංකා භූ විද්‍යා සංගමය" 21 වැනි වතාවටත් මේ මස 22 වැනි දින එම සැමරීම පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලයයේ භූ විදයා දෙපාර්තමේන්තුවේ ප්‍රධාන ශ්‍රවණාගාරයේ දී සිදු කළ අතර මෙවර ගරු බුහුමනට පාත්‍ර කරමින් එම පදක්‌කම පිරිනමනු ලැබුවේ දැනට ලාංකික භූ විද්‍යාඥයන් බිහි කරන්නා වූ තිඹිරි ගෙය වන පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලයයේ භූ විද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ ජ්‍යෙෂ්ඨ කථිකාචාර්යවරයකු ලෙස සේවය කරන එල්. ආර්. කේ. පෙරේරා මහතාටයි. මේ ලේඛකයා ගේ ද භූ විද්‍යා දැනුම පුළුල් කරන්නට සහාය වූ ගුරු පියකු වූ එතුමාට මෙවර විදු පත් ඉරුවෙන් සුභාශිංසණ පිරිනමන්නට ලැබීම අතිශය සතුටට සහ ගෞරවයට කරුණක්‌.

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

CKDu සහ ප්‍රතිආසෘත ජලය

දශක දෙකකට අධික කාලයක් තිස්සේ මාරාන්තික වකුගඩු රෝගය රජරට ජනතාව බිල්ලට ගනිමින් සිටී. තවමත් මේ රෝගය සෑදෙන නිශ්චිත හේතුවක් ප්‍රකාශයට පත් කරගැනීමට නොහැකිව පර්යේෂකයන්ද වෛද්‍යවරුන්ද බොහෝ සාකච්චාවල යෙදී සිටින බව අපට පෙනී යයි. විවිධ පර්යේෂකයන් හේතු සදහා ඉදිරිපත් කරන්නා වූ විවිධ මතිමතාන්තර ඔප්පු කරනු වස් විවිධ සාක්ෂ්‍ය ගෙනහැර පානාමුත් සියල්ල එකගවන්නා වූ පැහැදිලි කිරීමක් මේ වන තෙක් ඉදිරිපත් වී නොමැති බව පැහැදිලි කරුණකි. එසේ වුවද බොහෝ දෙනා එකඟ වන්නා වූ එක් කරුණක් වෙයි. ඒ මේ රෝගය ඇතිවන්නේ බිමට ගන්නා ජලය මූලික කර ගෙන බව යන්නයි.

ශ්‍රී ලාංකේය ජල සම්පත දුෂණය වීම පසුගිය දශක කිහිපය තිස්සේ ඉතා සිඝ්‍රව සිදුවන බව පර්යේෂණාත්මකව ද ඔප්පු වී ඇති කරුණකි. ඒ සදහා බොහෝ මානව ක්‍රියාකාරකම් හේතුවන අතර ඉන් ප්‍රධානම වන්නේ කෘෂිකාර්මික කටයුතු හේතුවෙන් සිදුවන අස්ථානිය (non point pollution) දූෂණය යි. එලෙස හැදින්වූවද එහි මුඛ්‍ය අර්ථය වන්නේ ඉතා විශාල ප්‍රදේශයක් හරහා එකවර දූෂකයන් පොළොවට එක් වී ජල නිධි දූෂණය වන බවයි. කෘෂිකාර්මික කටයුතුවලදී විවීධ රසායනික ද්‍රව්‍ය වගාවට එක් කරන අතර ඒවා බොහොමයක් එක් කරන්නේ ජලීය ද්‍රාවන ලෙසයි. එසේ හෙයින් ඉතා වේගයෙන් පසද ජලයද දූෂණය වීම වැලක්විය නොහැකි වී ඇත.

පසට එක්වන ජලීය රසායනික ද්‍රාවනයන් පස තුලට කාන්දුවීමේ වේගය පසේ ස්වභාවය මත රඳා පවතී. කල්පිටිය ප්‍රදේශය වැනි සම්පුර්ණයෙන්ම වැලි වලින් පමණක් සුසැදි පාංශු ස්තර පවතින ප්‍රදේශ වල කාන්දුවීමේ වේගය ඉතා අධිකය. එනිසා ඉතා පහසුවෙන් අභ්‍යන්තර ජල නිධි කෙලෙසීම සිදු වේ. නමුත් මැටි සාන්ද්‍රණය වැඩි පසක කාන්දුවීමේ වේගය ඉතා අඩුය. එක් කරන රසායනික ද්‍රව්‍ය මතුපිට ස්ථරයේ වැඩි කාලයක් රැඳෙන අතර එනිසා ඉතා පහසුවෙන් වර්ෂා කාලයේදී මතුපිට ජල නිධි වලට එකතු විමේ හැකියාව ඇත.

වර්ෂාව අධික තෙත් කලාපයේ මෙලෙස එකතුකරන රසායනික ද්‍රව්‍ය පසෙහි සාන්ද්‍රගත වන්නේ ඉතා අඩුවෙනි. වැඩි ප්‍රමාණයක් වර්ෂා කාලයේදී ඇතිවන ගලායන ජලය සමග සේදී යන අතර ක්‍රමයෙන් ඇල දොළ ගංගා වැනි ජල මුලාශ්‍ර වලට එකතු වේ. නමුත් වියළි කලාපයේ තත්වය මෙයට හාත්පසින්ම වෙනස් ය. වසරේ වැඩි කාලයක් නියඟය පැවතීම හේතුවෙන් ඇතිවන අධික වාෂ්පීකරණය ජලයේ දිය වූ ද්‍රාව්‍යය සාන්ද්‍රගත කිරීමට හේතු වේ. ඒ හේතුකොට ගෙන මෙම ප්‍රදේශවල විශේෂයන්ම පසෙහි මතුපිට ස්තරවල අධික ලවණතාවයක් පවතී. වියළි කලාපයේ පසෙහි දක්නට ලැබෙන “කිවුල් කැට” මෙම ලවණ සාන්ද්‍රගත විමේ ප්‍රතිපලයකි. එමෙන්ම අභ්‍යන්තර ජල නිධි වලද ලවණතාවය අධිකය. නමුත් අප කල නිරීක්ෂණ වලින් පැහැදිලි වන්නේ වැව් වැනි මතුපිට පවත්නා ජල මුලාශ්‍ර වල මෙම තත්වය නොමැති බවයි (Table 1).     

වර්ෂා ජලය පස තුලින් කාන්දු වීමේදී එහි රසායනික සංයුතිය වෙනස් වේ. ජලයේ දියවන ඛනිජ ලවණ එකතු කර ගනිමින් පසෙහි පහලට රූරා යන ජලය අභ්‍යන්තර (භූගත) ජල නිධි පෝෂණය කරයි. මෙම ජල නිධි පසෙහි මෙන්ම එයට යටින් වූ පාෂාණ ස්ථරයේ ද හමු වේ. භූගත  ජල නිධි ප්‍රධාන ආකාර දෙකක් වන අතර ඉන් එකක්  වන්නේ “අනවහිර” ජල නිධිය (unconfined aquifer). මේවාට ඉතා පහසුවෙන් මතු පිට ජලය කාන්දු විය හැකි  නිසා දූෂණයට ලක් විමේ ඉඩකඩ වැඩිය. “අවහිර” ජල නිධි (confined aquifer) පොලොව අභ්‍යන්තරයේ සිර වී පවතින ජල නිධි වේ. පොලොව මතුපිට හා සම්බන්දයක් නොමැති මෙම ජල නිධි පහසුවෙන් දූෂණයට ලක් නොවේ. කෙසේ වෙතත් මෙම සෑම නිධියකම පවතින ජලය එහි වූ පාෂාණ හෝ පස හෝ සමග ගැටෙමින් පවතී. මෙය එම ජලයට විවිධ ඛනිජ ලවණ එක් කිරීමටත් එයින් ඉවත් කිරීමටත් හේතු වේ. එම ජලයෙහි හෝ එම ජලය පවත්නා භූ පරිසරයේ ආම්ලික භාෂ්මිකතාව අනුවද පවතින ඔක්සිජන් ප්‍රමාණය අනුවද ද ජලයෙහි උෂ්ණත්වය අනුවද එහි වෙසෙන ක්‍ෂුද්‍ර ජීවි ගහනය අනුවද ජලයට  එකතුවන හෝ එයින් ඉවත්වන හෝ ඛනිජ ලවණ වල සාන්ද්‍රණය තීරණය වේ. එපමණක් නොව මේ එක් එක් ලවණ ජලයේ දියවන්නේ එක්තරා උපරිමයකට පමණි. මෙම උපරිම සාන්ද්‍රණය ලවනයෙන් ලවනයට වෙනස්වේ.

විපරීත පාෂාණ වලින් සමන්විත වන  ශ්‍රී ලාංකේය භූ තලයේ විවීධ ඛණිජවලින් හෙබි පාෂාණ හමුවේ. එප්පාවල ප්‍රදේශයේ හමුවන සුප්‍රසිද්ධ පොස්පේට් නිධිය හේතුවෙන් එම ප්‍රදේශයේ ජලයට ෆ්ලෝරයිඩ අයන එකතු වේ. එනිසා රජරට ප්‍රදේශයේ ජලයෙහි අනෙකුත් ප්‍රදේශවල  ඇති සාමාන්‍ය සාන්ද්‍රණයට වඩා වැඩි ෆ්ලෝරයිඩ් සාන්ද්‍රණයක් පෙන්වයි.  එමෙන්ම කිරිගරුඬ නම් වූ කබෝනේට පාෂාණය පවතින ප්‍රදේශවල ජලයට කැල්සියම් හා මැග්නීසියම් කබෝනේට රසායනයන් එකතුවීමෙන්  කබෝනේට සාන්ද්‍රණය වැඩි වී ජලයෙහි “ඛඨිනතාව” ඉහල නංවයි. එමෙන්ම කබොක් වැනි ද්විතියික ඛණිජ නිධි වල පවතින යකඩ සහ මැන්ගනීස් අයන ජලයට එකතුවී තිත්ත බවක් එක් කරයි. 

කඳුකර ප්‍රදේශවල පවතින ජල නිධිවල ජලය තැනිතලා ප්‍රදේශ වලට සංසරණය වන අතර බෑවුමෙහි ආනතිය අනුව එහි වේගය තීරණය වේ. කෙසේවෙතත් වර්ෂා කාලයේදී මධ්‍ය කඳුකරයේ පස් සහ පාෂාණ තුලින් කාන්දුවන මෙම ජලය කිලෝමීටර සියගණනක් ඇතට ගමන් කරන අතර පාෂාණවල සවිවරතාව අනුව ඒ සදහා ගතවන කාලය වෙනස් වේ. මධ්‍ය කඳුකරයේ පවතින ස්ඵටිකරූපී පාෂාණ සමූහය ඉතා අධිකව කුස්තූර සහ පැලුම් රටා වලින් යුක්ත වන හෙයින් සැලකිය යුතු මට්ටමේ සවිවරතාවක් පවතී. ඒක රේඛියව පිහිටි මෙවැනි කුස්තූර රටාවන් ජලය භූ අභ්‍යන්තරයෙන් ඈතින් ඇතට රැගෙන යෑමට හේතුවේ. තැනිතලා ප්‍රදේශවලදී සංසරණ වේගය අඩාල වනමුත් විශේෂයෙන්ම “අවහිර” ජල නිධි වල ජලය අධික තෙරපුමක් යටතේ පවතී. එනිසා භූගත ජලය ලබා ගැනීම උදෙසා සකස් කල සමහර නල ළිං වල ජලය නිදහසේ ඉහලට විහිදේ. මෙම භූ ගත ජල මුලාශ්‍ර පවතින භූ පරිසරය අනුව ප්‍රධාන වර්ග තුනකට බෙදිය හැක. ඒවා නම්,

1.       ස්ඵටිකරූපී පාෂාණ වල පවතින භූ ගත ජල නිධි

2.       මයෝසින හුනුගලෙහි පවතින භූ ගත ජල නිධි

3.       චාතුර්ථ අවධියේ බිහි වූ අවසාදිත හි පවතින අනවහිර භූ ගත ජලය

එනිසා ශ්‍රී ලාංකේය භූමි භාගයේ පවත්නා භූ ගත ජල නිධිවල රසායනික ස්වරූපය ප්‍රදේශයෙන් ප්‍රදේශයට ඉතා පැහැදිලිව වෙනස්වන අවස්ථා බහුලය. සමහරක් විටෙක එක ළඟ පිහිටි ළිං දෙකක එවැනි තත්වයන් නිරීක්ෂණය කල අවස්ථා ද ඇත. මෙයින් පෙනී යන මූලික කරුණ වන්නේ භූ පරිසරයේ පවතින පාෂාණ සහ පාංශු ස්තර වල රසායනික ස්වරූපය භූ ගත ජලයෙහි ගුණාත්මක බව තීරණය කිරීමට බෙහෙවින් බලපාන බවයි.

ජලයෙහි ගුණාත්මක බවෙහි වෙනස අතීත මුතුන් මිත්තන් ඉතා හොඳින් දැනගෙන සිටී බව ද හොඳින් අධ්‍යනය කර ඇති බවද ඔවුන් ගේ පැරණි යෙදීම් අධ්‍යනය කරන විට අපට මනාව පැහැදිලි වේ. තෙත් කලාපයේ භූගත ජලයෙහි සහ මතුපිට ජලයෙහි ගුණාත්මක බවෙහි විශාල වෙනසක් නොපැවතී බැවින් ළිං වලින් ලබා ගන්නා ජලයද ඇල දොළ ගංගා වලින් ලබාගත් ජලයද එකසේ පානය කළහ. නමුත් වියළි කලාපයට යනවිට තත්වය වෙනස් වේ. භූගත ජලයෙහි අධික ලවණ සාන්ද්‍රණය බිමට පමණක්  නොව වගාවට ද නොසුදුසු බව ඔවූහු දැන සිටීයෝය. එනිසා වර්ෂා ජලයෙහි ගුණාත්මක බව වඩා හොඳ නිසා භාවිතය සඳහා එක්රැස් කර ගැනීමේ ක්‍රමවේද ඉතා හොඳින් නිර්මාණය කළහ. ඒ අප කවුරුත් දන්නා පුරාණ වාරි කර්මාන්තයයි.

නවීන කෘෂිකාර්මික ක්‍රමවේද රටතුලට ආගමනයත් සමග රසායනික ද්‍රව්‍ය භාවිතය ආරම්භ විය. පලවිපාක පිලිබඳ නිසි ඇගැයීමක් නොකට වරින් වර මතු වූ විවිධ වර්ගයේ ක්‍රමවේද ද රසායනික භාවිතයද නිසා පස සහ ජලය දූෂණය වන බව තේරුම් ගත්තේ පසු කාලිනවය. එනිසා වාරි සංස්කෘතියෙන් යැපුන රජරට ජනතාව ක්‍රමයෙන් භූගත ජලය කෙරෙහි යොමු වූ බව පැහැදිලිය. අධික ලවණතාවයෙන් යුක්ත වූ මෙම ජලය කාලයක් තිස්සේ දිගින් දිගටම පානිය අවශ්‍යතාවයට භාවිතා කිරීමෙන් වකුගඩු ක්‍රියාකාරිත්වය අඩපන කරන්නට හේතු වන්නට ඇති බව අපගේ විශ්වාසයයි.

කෙසේවෙතත් රජරට ප්‍රදේශයේ අප කල සංචාරයකදී විවිධ පුද්ගලයින් සහ රෝගීන් සමගද කතා බස් කිරීමට අවස්ථා ලැබුණි. රෝගය සෑදී පසුව යථා තත්වයට පත් වූ එක් කාන්තාවක් කියා සිටියේ ඖෂධ ලබා ගන්නා අතරම සම්පුර්ණයෙන්ම බෝතල්කල ජලය පානය කල බවයි. මාස හයක පමණ කාලයකදී රෝගය සුව අතට හැරුන අතර එනමුත් බෝතල් ජලය පානය අත්නොහළ බවයි. ඒ වන විට වසරක් පමණ ගත වී තිබුන අතර රෝගය සුව වී ඇති බව ඈ අපහට පැවසුවාය. මෙයින් පෙනී යන එක් කරුණක් වන්නේ පිරිසිදු ජලය (ලවණතාවය සහ ඛටිනතාව අඩු සාමාන්‍ය ජලය = තෙත් කලාපයේ ජලය) පානය කිරිම රෝගය සුව වීමට කිසියම් හෝ ලෙසකින් හේතුවන බවයි.

වැව් මුලාශ්‍ර කරගත් ජලය බෙදා හැරීමක් ජල සම්පත් මණ්ඩලය විසින් සිදුකරන නමුත් එහිදී මිශ්‍රිත රසායනික දුෂක  (හෝ සරලව කෘෂි රසායන) ඉවත්කිරීමට (එම සාමාන්‍ය ක්‍රමවේදයේදී) පියවර ගන්නේ නැත. නමුත් වකුගඩු රෝගයෙන් පෙලෙන ප්‍රදේශවල ජනතාව සඳහා දැනට සැක කරන දුෂක ජලයෙන් ඉවත් කල හැකි ක්‍රම වේදයක් හදුන්වා දී ඇත. එම ක්‍රමවේදය “ප්‍රති ආශ්‍රුති ජල පිරිපහදුව” (Reverse Osmosis (RO) Water Purification) ලෙස හදුන්වන අතර එමගින් වඩාත් පිරිසිදු නමුත් අඩු ලවණ ජලය ජනතාවට ලබා දීමට හැකියාව ලැබී ඇත.

කුමක් ද මේ “ප්‍රති ආශ්‍රුති ජල පිරිපහදුව” ?

ඉතා සරලව හැදින්වුවහොත් මෙය එක්තරා ආකාරයක ජලය පිරිසිදු කරන ක්‍රමවේදයක් ලෙස හදුන්වා දිය හැක. මෙහිදී ජලයේ දිය වී ඇති බොහොමයක් අණු සහ අයන ඉවත් කිරීම සිදුවන අතර ආසෘත ජලයට ආසන්න අයන සාන්ද්‍රණයක් ඇති සුපිරිසිදු ජලය නිපැද වේ.

විසරණ (diffussion) ක්‍රියාවලියේ දී අප කවුරුත් හොඳින් දන්නා පරිදි සිදුවන්නේ කිසියම් ද්‍රාවනයක (solution) ද්‍රාව්‍යය (solute) අංශු (අයන හෝ අණු) සාන්ද්‍රණය වැඩි ස්ථානයක සිට අඩු ස්ථානයක් දක්වා ද්‍රාවකයේ (solvent) අංශු අතරින් සංසරණය වීමයි. නමුත් ආශ්‍රුති (osmosis) ක්‍රියාවලියේදී සිදුවන්නේ එයට ප්‍රතිවිරුද්ධ ක්‍රියාවකි. ඒ සදහා හේතුවන්නේ ද්‍රාවකයේ අංශු (ජලය) අධි සාන්ද්‍ර ද්‍රාව්‍යය අංශු ද්‍රවනය වූ පැත්තට අර්ධ පාරගම්‍ය පටලයක් (semipermeable membrane) හරහා ගලා යාමයි (රුප සටහන 01). අර්ධ පාරගම්‍ය පටලයේ කාර්යභාරය වන්නේ තෝරා ගත් ද්‍රාවණයේ (ද්‍රාවකය) අණු හෝ අයන වලට එක් පැත්තකට පමණක් ගමන් කිරීමට සැලැස්වීමයි. ජලීය ද්‍රාවනයක නම් ජල අණු වලට මෙනිසා ද්‍රාව්‍යය සාන්ද්‍රණය අඩු පැත්තේ සිට වැඩි පැත්තට ගමන් කිරීමට ඉඩ සැලසේ. මෙහිදී කාලයත් සමග දෙපස සමතුලිත වන අතර ඒ බව තීරණය කරන්නේ දෙපස ඇත්තා වූ ද්‍රාව්‍යය අංශු වල මවුලික සාන්ද්‍රණය (molar concentration) මතයි. මේ අවස්ථාවේ ඇතිවන පීඩනය නැතහොත් දෙපස සමතුලිත කිරීමට අවශ්‍ය වන අවම පීඩනය ආශ්‍රුතික පීඩනය (osmotic pressure) ලෙස හැදින්වේ (රූපසටහන 02)‌‌‌‌‌. මෙම ක්‍රියාවලිය පහත ලෙස ද සරලව ඔබට තේරුම් ගත හැක. අපගේ ශරීරයේ සෛලවල සෛල පටලය ක්‍රියාත්මක වන්නේ අර්ධ පාරගම්‍ය පටලයක් ලෙසයි. එවැනි සෛලයක් පිරිසිදු ජලයෙහි ගිල්වුවහොත් සෛලය තුලට ජලය ඇතුල් වන අතර සාන්ද්‍රණය වැඩි ලුණු ද්‍රාවණයක ගිල්වුවහොත් වන්නේ සෛලයේ ඇති ජලය පිටතට පැමිණීමයි.   

ප්‍රති ආශ්‍රුති ක්‍රියාවලියේදී සිදුවන්නේ ජලයේ දිය වී ඇති විශාල අයන හෝ අණු අර්ධ පාරගම්‍ය පටලයක් භාවිතයෙන් ඉවත් කිරිමයි. මෙහිදී ආශ්‍රුති පිඩනය පරයන පීඩනයක් පිටතින් ලබා දී  ආශ්‍රුති ක්‍රියාවලිය කණපිට පෙරළා ද්‍රාවණයේ වූ ද්‍රාව්‍යය අංශු පෙරා දමනු ලබයි. එමගින් ජලය පිරිසිදු, අඩු ලවණතාවයකින් යුක්ත ජලය බවට පත් වේ. මෙම ක්‍රියාවලියෙන් වර්තමානයේ සාගර ජලය මෙම ක්‍රියාවලිය මගින් පිරිසිදු බීමට ගත හැකි ජලය බවට පත් කරනු ලැබේ.  

මෙම ප්‍රති ආශ්‍රුත පිරිපහදු ක්‍රියාවලියේ දී අර්ධ පාරගම්‍ය පටලය ලෙස භාවිතා කරන්නේ පොලිඑමයිඩ් (poliamid) වලින් කෘත්‍රිමව සකස් කරන ලද “ඉතා සියුම් සංගත පටලයකි” (thin film composite membrane). එතුලින් ගමන් කල හැක්කේ ජල අණු වැනි ඉතා කුඩා අණුවලට පමණකි. සාමාන්‍ය ජලයේ විවිධ ද්‍රාව්‍යය ද්‍රවණය වී ඇත. අවලම්භිත ඝන ද්‍රව්‍ය (මැටි වැනි), බැක්ටීරියා, වයිරස, බහුආරෝපිත අයන සහ ඒකාරෝපිත අයන මේ අතර වෙයි.  පහත දක්වා ඇත්තේ එලෙස ජලයේ දිය වූ ද්‍රව්‍යය වල විශාලත්වයයි (වගුව 1).

ද්‍රව්‍ය	ඒකකය	ප්‍රමාණය
මැටි අංශු	මිලි මිටර	0.002
බැක්ටීරියා	මයික්‍රෝ මිටර	1
වයිරස්	නැනෝ මීටර	100-50
බහු ආරෝපිත අයන (As(v))	නැනෝ මීටර	0.05
ඒකාරෝපිත අයන(Na+)	නැනෝ මීටර	0.1

මෙම අපූරු ක්‍රියාවලිය ලොවට හෙළි කරන ලද්දේ 1748 දී ප්‍රංශ ජාතික ජීන් ඇන්ටෝනි නොලේට් (Jean-Antoine Nollet) විසින් වූවද වසර 200 ක පමණ කාලයක් එය පර්යේෂණාගාර වලට පමණක් සිමා විය. නමුත් ඇමෙරිකාවේ කැලිෆෝනියා විශ්ව විද්‍යාලය මෙමගින් සාගර ජලයෙහි ලවණතාවය ඉවත්කර පිරිසිදු ජලය බවට පත් කල හැකි බව 1948 දී ලොවට පෙන්වන ලදී. මුල් අවස්ථාවේදී නිෂ්පාදනය කරන ලද පිරිපහදු ජලය ප්‍රමාණිකව අඩුවුවත් පසු කාලිනව වූ තාක්ෂණික දියුණුවත් සමග හොදින් ක්‍රියා කල හැකි “ප්‍රති ආශ්‍රුත ජල පිරිපහදු යන්ත්‍ර” නිපදවන ලදී. 1977 දී ඇමෙරිකාවේ කේප් කොරල් නගරය විශාල වශයෙන් ප්‍රති ආශ්‍රුත ජලය භාවිතා කරන ප්‍රථම නගරය බවට පත් වූ අතර එහි වූ යන්ත්‍රයෙන් දිනකදී ජල ගැලුම් මිලියනයක් පමණ නිෂ්පාදනය කරන ලදී. 2001 වසරේ අවසාන භාගය වන විට ලොව මෙම යන්ත්‍ර 15200 ක් පමණ කරදිය පිරිසිදු කිරීමෙන් බිමට ගත හැකි ජලය නිෂ්පාදනයට යොදවා තිබුණි.

ප්‍රති ආශ්‍රුති පිරිපහදු යාන්ත්‍රණය සිදුවන්නේ කෙසේද..?

ප්‍රති ආශ්‍රුති පිරිපහදු යන්ත්‍රයේ පෙරීමේ ක්‍රියාවලිය අනුව ප්‍රධාන අවස්ථා පහකි. මුලින්ම පීඩනයක් යටතේ ලබා ගන්නා ජලයේ වූ මයික්‍රෝ මීටර 1 ට වඩා වැඩි මැටි අංශු වැනි අවලම්භිත ද්‍රව්‍ය ඉවත් කරනු ලැබේ (particle filtration). ඒ සදහා බොහෝ විට භාවිතා කරනු ලබන්නේ තිරුවානා වැල්ලෙන් නිර්මිත පෙරණයකි (රූපසටහන 02 බලන්න). ඉන් පසු ක්‍ෂුද්‍ර-පෙරණ (micro filtration) ක්‍රියාවලියෙන් නැනෝ මීටර 50 ට වඩා වැඩි අණු හෝ අයන ඉවත් කරන අතර ඒ සදහා බොහෝ විට භාවිතාවන්නේ සක්‍රීය කාබන් අංශු පිරවූ පෙරණයකි. මෙමගින් බොහොමයක් කුඩා අවලම්භිත අංශු සහ බැක්ටීරියාවන් පෙරීමට ලක්වේ. එසේ පෙරන ජලය නැවතත් අතික්‍ෂුද්‍ර-පෙරණයකින් (ultra filtration) පෙරෙණ අතර ඒ සදහා භාවිතා වන්නේ අර්ධ පාරගම්‍ය පටලයකි. එහිදී නැනෝ මීටර 3 ට වඩා වැඩි අණු සහ අයන ඉවත් වන අතර ප්‍රධානව එනිසා වයිරස්, බැක්ටීරියා සහ ක්‍ෂුද්‍ර අවලම්භිත අංශු ඉවත් වේ. නිනිති පෙරණයද (nano filtration) සමන්විත වන්නේ අර්ධ පාරගම්‍ය පටලයකිනි. එමගින් නැනෝ මීටර 1 ට වඩා වැඩි බහු ආරෝපිත අයන පෙරා දමනු ලැබේ. අවසානයේ දී පෙරීමේ ක්‍රියාවලිය අවසන් වන්නේ නැනෝ මීටර 0.1 ට වඩා වැඩි ඒකාරෝපිත අංශුන් ද ජලයෙන් ඉවත් කරමිනි  (hypher filtration).

අවසාන පෙරීමේ ක්‍රියාවලි තුනම අර්ධ පාරගම්‍ය පටලය හරහා සිදුවන ප්‍රති ආශ්‍රුතියට ලක් වන නිසා එයට පෙර ජලය තව දුරටත් මෘදු කරනු ලබයි. ඒ සදහා ජලයෙහි දිය වී ඇති කැල්සියම් සහ මැග්නීසියම් අයන ඉවත් කරයි. මෙම ක්‍රියාවලියට රසායනික මෘදුකයන් (softner) භාවිතා කරනු ලැබේ.  එමගින් මෙම අර්ධ පාරගම්‍ය පටල ඇහිරිම වළක්වාලයි. කිසියම් ආකාරයකට අර්ධ පාරගම්‍ය පටල ඇහිරී ඇත්නම් “ප්‍රතිසේදීමක්” (backwash) මගින් පටල පිරිසිදු කල හැක.

ප්‍රති ආශ්‍රුතියෙන් නිපදවෙන ජලයෙහි තව දුරටත් ක්‍ෂුද්‍ර ජීවින් ඇත්නම් හරණය සදහා පාරජම්බුල කිරණ යොදා ගනී. ප්‍රති ආශ්‍රුති පිරිපහදු පද්ධතියට ජලය ලබා දෙන්නේ පීඩනයක් යටතේ බැවින් ඒ සදහා පිඩක පොම්පයක් යොදා ගනී (රූපසටහන). කිවුල් ජලයෙන් පිරිසිදු වතුර ලබා ගැනීමේදී බාර් 2-17 ක පමණ පීඩනය ක් ලබා දීමට අවශ්‍යවන අතර කරදිය භාවිතා කරන විට මෙම  පීඩනය බාර් 40-82 ක් පමණ වූ අගයක පවත්වා ගනී.  

පෙරීමෙන් පසු ඇතිවන අති සාන්ද්‍රගත ජලය බොහෝ අවස්ථාවලදී ජල ප්‍රතිකාරකයක් (treatment plant) මගින් පරිසරයට එක්කල හැකි ප්‍රශස්ත මට්ටමට ගෙනවිත් පරිසරයට නිදහස් කරනු ලැබේ.

මෙම යාන්ත්‍රණය භාවිතාවන විශාල පරිමාණයේ ජල පිරිපහදු යන්ත්‍ර මගින් විශාල ජනතාවකට පිරිසිදු ජලය ලබා දිය හැකි අතර තම නිවහනේ සාමාජිකයන්ට පමණක් ප්‍රමාණවත් ලෙස ජලය ලබා දිය හැකි කුඩා ප්‍රමාණයේ යන්ත්‍ර ද මේ වන විට ලොව පුරා භාවිතා වේ.

ප්‍රති ආශ්‍රුතියෙන් නිපදවෙන ජලයෙහි සියලුම ක්‍ෂුද්‍ර ජීවින් ද, සියලුම අවලම්බිත අංශුන් ද විශේෂයෙන්ම ආසනික් කැඩ්මියම් වැනි බැර ලෝහද එමෙන්ම බොහොමයක් ඛනිජ ලවණ ද ඉවත් කෙරේ. එනිසාම ශරීරයට අතවශ්‍ය ඛනිජ ලවණ ද අහිමි වන අතර ප්‍රති ආශ්‍රුති පිරිපහදුවෙන් නිපදවෙන ජලය පානය කිරිම සෞඛ්‍ය ගැටළු ඇති කිරීමට හේතු විය හැක බව විද්‍යාඥයින් සැක පල කරන අතර එවැනි සිදුවීම් ද මේ වන විට සෞඛ්‍ය ක්ෂේත්‍රයේ වාර්තා වී ඇත. 

ප්‍රති ආශ්‍රුති පිරිපහදුවේ අහිතකර පැත්ත

බොහොමයක් ඛනිජ ලවණ ප්‍රති ආශ්‍රුතියෙන් ඉවත් වීම හේතුවෙන් ශරීරයට අවශ්‍ය ඛනිජ ලවණ ද අහිමිවීම මෙහි ඇති ප්‍රධානම දුර්වලතාවයයි. සාමාන්‍යයෙන් පානය කරන ජලය මගින් දිනෙක අවශ්‍යතාවයෙන් 6% සිට 30% පමණ දක්වා වූ ප්‍රමාණයක් ශරීරයට අවශ්‍ය ඛනිජ ලවණ ලබා ගැනේ. එනිසා අත්‍යවශ්‍ය ඛනිජ ලවණ අහිමි වීම දිගු කාලීනව ශරීරයට සෞඛ්‍ය ගැටළු ඇති විය හැකි නිසා දිගු කාලීන භාවිතය පිළිබඳව ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය අනතුරු අඟවා ඇත.

ප්‍රධානකොටම මෙම අත්‍යවශය ඛනිජ ලවණ නොලැබීම නිසා ඇති විය හැකි සංකූලථා මොනවාද යන්න අප විමසා බලමු. සාමාන්‍ය තත්වයේදී ජලයේ තිබිය යුතු, ලෝක සෞඛ්‍ය  සංවිධානය අනුමත කරන කැල්සියම් සහ මැග්නීසියම් මට්ටම වන්නේ ලීටරයට මිලිග්‍රෑම් 20 සහ 10 කි. මෙනිසා ප්‍රති ආශ්‍රුති පිරිපහදු  ජලයේ කැල්සියම් සහ මැග්නීසියම් ලවණ  හිඟ වීම ශරීරයේ මාංශ පේශි ක්‍රියාකාරිත්වයට ඍජුවම බලපාන අතර හෟද රෝග සදහා ද බල පෑ හැකි බව පෙන්වා දෙයි. එමෙන්ම පර්යේෂණ වලින් ලද තොරතුරු අනුව පැහැදිලි වන්නේ මහන්සිය සහ මාංශ පේශිවල කෙණ්ඩා පෙරලීම වැනි තත්ත්ව ඉතා කෙටිකාලින භාවිතයෙන් පවා ඇති විය හැකි බවයි.

ප්‍රති ආශ්‍රුති පිරිපහදු ජලය භාවිතය පිලිබඳ ඇත්ත වූ තවත් මතයක් වන්නේ මෙම අඩු සාන්ද්‍ර ජලය පානය කිරීමෙන් ශරීරයේ අභ්‍යන්තර ඛනිජ ලවණ මෙම ජලයට ඇද ගැනීමට ඉඩ ඇති බවයි. එමනිසා ශරීරයේ ලවණ මෙම ජලය පානයෙන් මුත්‍රා පද්ධතිය ඔස්සේ ඉවත් වීමෙන් ශරීරගත ලවණ සාන්ද්‍රණය අඩු වීමත් විය හැකි බවයි. එය ශරීරයේ සාමාන්‍ය ක්‍රියාකාරිත්වයට ප්‍රභලව බල පෑ හැකි බව ද ශරිරයේ සුවිශේෂී ඉන්ද්‍රිය වලට හානි විය හැකි බවද බටහිර වෛද්‍යවරු පෙන්වා දෙනු ලබනවා.

එමෙන්ම ප්‍රති ආශ්‍රුති පිරිපහදු ජලය භාවිතා කර ඉවුම් පිහුම් කටයුතු වල යෙදීමේ දී විශේෂයෙන්ම එළවළු සහ පළතුරු වලින් ඛනිජ ලවණ ඉවත් වීමට හේතුවන බව කියවේ. එයද වක්‍රව ශරීරයට අවශ්‍යවන ඛනිජ ලවණ නොලැබී යෑමට හේතුවේ.

අනෙකුත් දුර්වලතාවය වන්නේ මෙම ජලය නල හරහා බෙදා හැරීමේ අපහසුතාවයයි එයට හේතුවද වන්නේ අඩු ලවණ සාන්ද්‍රණය හේතුවෙන් නාලවලට හානි පැමිණීමයි.

එනිසා ප්‍රති ආශ්‍රුති පිරිපහදු ජලය දිගුකාලින භාවිතය කොහෙත්ම අනුමත කල නොහැකි බව ඔබට වැටහෙනවා ඇත. නමුත් ශ්‍රී ලංකාවේ වර්තමානයේ උද්ගත් වී ඇති තත්වයත් සමග ඒ සදහා භාවිතා කල හැකි කෙටි කාලින හොඳම විකල්පය වන්නේ ප්‍රති ආශ්‍රුති පිරිපහදු ජලය වේ.  

ප්‍රති ඛණිජකරණය

මෙම තත්වය සමනය කර ප්‍රති ආශ්‍රුති පිරිපහදු ජලයේ ඛනිජ ලවණ සාන්ද්‍රණය වැඩි කිරීමට පිටතින් ඛනිජ ලවණ එකතුකිරීම යෝජනා කරන අතර ප්‍රති ආශ්‍රුති පිරිපහදුවට පිටතින් අත්‍යවශ්‍ය ඛනිජ ලබා දෙන ස්වභාවික ඛනිජ අඩංගු උපාංගයක් මේ සදහා සවි කරනු ලැබේ. කෙසේවෙතත් ප්‍රයෝගිකව මෙය තරමක් අසීරු කර්තවයක් වන්නේ නිරන්තර සොයා බැලීම අවශ්‍ය නිසයි. එනිසා ඉතා පහසුවෙන් විශාල යන්ත්‍ර වලදී මෙම ජලයේ ගුණාත්මක බව පරික්ෂා කල හැකි වුවත් නිවහනේ භාවිතා වන යන්ත්‍ර සදහා නිසි යාන්ත්‍රණයක් සකස් වී නොමැත.

වර්තමානයේ අප හමුවේ ඇති අභියෝග

කෙටි කාලිනව ප්‍රති ආශ්‍රුති පිරිපහදු ජලය භාවිතා කරන අතර දිගු කාලිනව භාවිතා කල හැකි ජල පිරිපහදු ක්‍රමවේදයක් සොයාගැනීම ශ්‍රී ලංකික විද්‍යාඥයන් සතු වර්තමාන අභියෝගය යි. එයට අමතරව ක්‍රමවත් ජල කළමනාකරණ ක්‍රියාදාමයක් දියත් කිරීම ද රටෙහි ජල මූලාශ්‍ර සංරක්ෂණය කිරීමේ ව්‍යාපෘතියක් දියත් කිරීමද කල යුතු වුවත් එයද එක්තරා ආකාරයකට රට හමුවේ ඇති අභියෝගයකි. විශේෂයන්ම අප භාවිතාකරන කෘෂි රසායන ඇතුළු කෘත්‍රිම රසායනයන්ගේ ප්‍රමිතියද භාවිතයෙන් පසුව ඇතිවන ප්‍රතිවිපාක පිළිබඳව ද අධ්‍යනය කරමින් ජල මුලාශ්‍රවල ගුණාත්මක බව ආරක්ෂා කල යුතු වේ.   

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ