වැනසෙන වනසන වගුරු බිම්, සම්පතකි පහත් බිම්....!!!

This  article is originally published on Vidusara 23.12.2020.

භූ සංචාරිතය 37

වගුරු බිම් පහත් බිම්ය. පහත් හෝ උසස් හෝ වූවා කියා වෙනසක් නොමැත, මන්දයත් මේ සියල්ල භූ රුපණයේ එක්එක් අංගය. පාෂාණ ජිර්ණයේත් ඛාදනයේත් ප්‍රතිඵලයක් ලෙස බිහිවන මෙවැනි භූ රූපණ පරිසරයට ඉතා අත්‍යවශය වේ. දුර්වල පාෂාණ කලාප ඉතා වේගයෙන් ජීර්ණයට සහ ඛාදනය ලක් වෙයි. මේ සඳහා ඛණිජ සංයුතිය පමණක් නොව පාෂාණයේ ව්‍යුහයන්ද ආධාර උපකාරී වෙයි. මෙනිසා ඉතා ඈතට ඇදී යන්නාවූ නිම්නකලාපත් කඳුවැටිත් බිහි වෙයි.

ශ්‍රී ලංකවේ භූ රූපණය විශේෂ වෙයි. මධ්‍යයේ වූ කඳු වැටිය වටකරමින් ඇත්තේ උතුරින් ඉතා විශාල තැනිතලා භූමියක් බිහි කරමින්. ජීර්ණයට ක්‍රියාදාමයේදී මුරණ්ඩු වුවෝ හුදකලා කඳු බවට පත් වූවෝ වෙති. වෙරලාසන්නයට යත්ම යත්ම උච්ච බව අහිමි කරගන්නා මෙරට භුමිය මුහුදු මායිමේ දී සාගර තරංගවල බලපෑමද නොඅඩුව ලැබේ. එනිසා මුහුද මට්ටමේ උච්චාවචනය මෙම පහත් බිම්වල පැවැත්ම තහවුරු කරනුවස් විශාල මෙහවරක් සිදු කර ඇත. කලකදී පහලයන මුහුදු ජල මට්ටම නිසා පහත් බිම් කලාප විශාල වන අතර ඉහල යාම නිසා එම කලාපය සංකෝචනය වෙයි.

පහත් බිම්වලට වැඩිවන වැසි වතුර එක් රැස් වී වගුරු බිම් බවත් පත් වෙයි. බොහෝ විට මෙම වගුරු බිම් ගංගා නිම්න ඇසුරු කරගෙන නිර්මාණය වේ. එසේ නැතහොත් ප්‍රාග් ගංගා නිම්නවල පිහිටයි. එනිසා බොහෝවිට වගුර නිර්මාණයට අවැසි පරිසරය සකස් වෙයි. ගංගා රොන්මඩ තැන්පත් වන්නේ බොහෝ විට එහි වෘධ අවධියේ බව අපට මතකය. එනිසා ශ්‍රී ලංකවේ වගුරු බිම් වල හමුවන්නේ ඉතා සියුම් මැටි ඛණිකා වලින් සමන්විත වූ සියුම් අවසාදිත තට්ටුවකි.

සියුම් අවසාදිත තැන්පත් වන්නේ වඩා වැඩි කාලයක් ජලය එක් රැස් වී පැවතීම මෙවැනි සියුම් ඛණිකාමය අවසාදිත තැන්පත් කරන්නට හේතුවෙයි. මෙම සියුම් අවසාදිත සමන්විත වන්නේ බොහෝවිට මැටි සහ සිල්ට් නම් වූ වර්ග දෙකෙනුයි. ඊට අමතරව ඉතා සියුම් වැලි ඛණිකා ද මේ සමග විය හැක. පිටාර ගලන ගංගා ජලය උරා ගන්නේත් වැඩිපුර ජලය ගබඩා කරන්නෙත් මෙම පහත් වගුරු බිම් බව අප අමතක නොකළ යුතුය. මේ නිසා ඉතා ක්ෂණිකව ඇතිවන්නා වූ ගංවතුර පාලනය කරගැනීම සඳහා කදිම උපක්‍රමයකි.

මේ සියුම් අවසාදිත එවන් වූ අකාබනික සංයෝගවලින් පමණක් නොව ඉතා විශාල ප්‍රමාණයක් වූ කාබනික ද්‍රව්‍යද මේ සමග බොහොමයක් වගුරු බිම්වල මේ සියුම් අවසාදිත සමග තැන්පත් වේ. එනිසා කළු පැහැයෙන් යුක්ත වගුරු බිම් පරිසරය ඉතා සරුසාර භූමියකි. නමුත් මේ සියුම් අවසාදිත වල අවසාදනය නිසා වගුරු බිම් වල සවිවර බාවය බිඳ වැටේ. එනිසා බොහෝවිට ඔක්සිජන් ඌනතාවක් ද ඇත.  එය තන්පත්වන කාබනික ද්‍රව්‍ය වියෝජනයට බාධාවකි. එනිසා ගස්වල කඳන් වැනි ශාඛමය දෑ වැඩිකාලයක් ජීර්ණයට ලක් නොවී ආරක්ෂාවන්නට හේතුවෙයි.

වගුරු බිම් සුවිශේෂී පරිසර පද්ධතියකි. එහි ජෛව විවධත්වය අධිකය. විවිධාකාරයේ ජීවින් මෙම පරිසරයේ වසයි. ඒ අතිනුත් පක්ෂීන් සුවිශේෂී වන්නේ ඔවුන්ගේ ප්‍රසිද්ධ පරිසර කලාපයක් මේ වගුරු බිම් ආශ්‍රිතව ගොඩනැගෙන බැවිනි. බොහොමයක් සංචාරක කුරුල්ලන්ගේ නවාතැන පමණක් නොව ආහාර සොයාගන්නා භුමිය වන්නේ ද මෙම වගුරු භුමි පරිසරය බව අමතක නොකළ යුතුය.

කොළොඹ හා ඒ අවට කලාපය ඉතා විශාල වගුරු බිම් පද්ධතියකින් සමන්විත වේ.  මෙම ප්‍රදේශ කාලයකි ගංගා නිම්න කලාපවල වෘධ අවධිය සනිටුහන් කල පරිසර බව මතකයේ රඳවා ගත යුතුය. කොළඹ සහ ඒ අවට කලාපය සමන්විත වන්නේ කලකදී තැන්පත් වූ ගංගා අවසාදිත වලිනි. වරින්වර තැන්පත් වූ මෙම අවසාදිත කලාපනය වන්නේ කිසියම් ප්‍රමාණයකට මුහුද මට්ටම ඉහල යාමද බලපාන්නට ඇත. ඉතා වැදගත් වන්නේ මේ කොළඹ සහ ඒ අවට කලාපය අදටත් ගංවතුර පාලනයේ දී ඉතා විශාල කාර්ය භාරයක් ඉටුකරයි.

අදවනවිට මෙම පහත් වගුරු බිම් ක්‍රමයෙන් ඉතා සිඝ්‍රයෙන් විනාශ වෙමින් පවතියි. මිනිසා ගේ අන්තනෝමතික ක්‍රියා නිසා මෙවැනි පහත් බිම් ගොඩකරන්නටත් විවිධ කර්මාන්තශාලාවල අපද්‍රව්‍ය හරවා ඇත්තේත් මේ වගුරු බිම් වලට බවත් කදිමට පෙන්නුම්කරන කාරණාව වන්නේය. එනිසා වගුරුබිම් වල සොබාවික තත්වය අවුල් කරන්නටත් එහි සේවය වලක්වන්නටත් මේ මානව ක්‍රියා කාරකම් හේතු වී ඇත.

බොහොමයක් කර්මාන්තශාලා වල අපද්‍රව්‍ය වගුරු බිම්වලට ඉලක්ක කිරීම නිසා වගුරු බිම් වේගයෙන් දුෂණයට ලක් වෙමින් පැවති. පවතින්නේ සියුම් අවසාදිත නිසා දුෂනකාරක උරාගැනීම හැකියාවද ඉහලය. නිතරම පාහේ ජලයෙන් යටවෙමින් පවතින මෙම කලාප වල වගා කටයුතු ද කෙරෙමින් පැවති. කොළඹ අවට මෙය විශාල ලෙස පැතිරී ඇත. නමුත් කොළඹ පවතින නාගරික බව දැනටත් මෙම වගුරු බිම්වල සොබාවිකවත්වය විනාශකර ඇත. එනිසා මෙහි පවතින අවසාදිත වල එක් රැස් වූ බැරලෝහ වැනි දුෂණ කාරක ජෛව සංචිතයට ලක්වන්නට  කදිම පරිසරයක් සකස්කර දෙයි.

වගුරු බිම් වල පවතින්නාවූ කීර කොටුවල කීර ආහාරයට ගැනීම මේ තත්වය යටතේ භයානකය. ජෛව සංචිතයට ලක්වන්නේ බැර ලෝහ පමණක් ම නොවේ. එනිසා විවිධ කාබනික සහ අකාබනික විෂ කීර කොටුවල වවනා පලා වලට එක් වීමේ දැඩි නැඹුරුතාවයක් පවතී. විශේෂයෙන්ම කංකුන්, මුගුණුවන්න වැනි පලා වලට ඉතා හොඳින් මෙම විෂ උරා ගැනීමේ හැකියාව ඇති බව සොයාගෙන ඇත. සුපෝෂණය අධික වූ පරිසර කලාප වල මෙම පලා ඉතා හොඳින් වර්ධනය වී විශාල දේහ සහිතවන බව පෙනී යයි. එනිසා මෙම කීර ආහාරයට ගැනීමට පෙර දෙතුන්වරක් සිතා බැලීම යෙහෙකි.

සුපිරි වෙළඳසැල් වල තබා තිබෙනා දුටු විගස මිලදී ගන්නට සිතෙනා මෙවැනි එළවලු වල තත්වය ඉහත පරිදි විය හැක. එනිසා විශේෂයෙන්ම කොළඹ අවට කලාපයෙන් නිෂ්පාදනය වන්නා වූ මෙවැනි එළවලු පලතුරු වල තත්වය සහතික කරගත යුතුය. ඒ සඳහා යම් නවීන ක්‍රම වේදයක් සකස්විය යුතුය. නවෝත්පාදන වැදගත් වන්නේ මෙවන් අවස්ථාවකය. ඉතා ක්ෂණිකව මෙවැනි සොබාවික ද්‍රව්‍ය විෂ සහිත ද යන්න හඳුනාගැනීම සඳහා යම් උපකරණයක් නිර්මාණය විය යුතුය. එමගින් ඉතා වේගයෙන් විෂ සහිත එළවලු පලතුරු හඳුනාගැනීම හැකියාව ලැබේ. සොඳුරු වගුරු බිම් අඳුරු කර ඇත්තේ මිනිසාම බව අමතක නොකළ යුතුය.     

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

........ඒ පිළිමය පරාක්‍රමබාහු රජුගේ නම් නොවේ.....!!!

භූ සංචාරිතය 36

This article is originally published on Vidusara 16.12.2020

 පළමුවන පරාක්‍රමබාහු රජු පොළොන්නරුවේ රජු වූයේය. ඔහු ජලාශ ගණනාවක් එක්කොට සමුද්‍රයක් බඳු මහා ජලාශය ඔහුගේ නමින් ඉදිකළේය. රජරට සශ්‍රිකාභාවයට පත් කළේය. බෞද්ධාගම ප්‍රචලිත කළේය. එහි අභිවෘධිය සඳහා වැඩකටයුතු කළේය.

මෙතුමා ඉදිකළ මහා ජලාශයට ඔබ්බෙන් තවත් ගොඩනැගිලි සංකීර්ණයක් වෙයි. වර්තමානයේ එය හඳුන්වන්නේ පොතුගුල් වෙහෙර යනුවෙනි. ගොඩනැගිලි සංකීර්ණය පුස්තකාලයක් විය හැකි බවටයි පුරවිද්‍ය්ඥයින් හඳුනාගෙන ඇත්තේ.

ඒවාගේම එහි ඇත්තාවූ විශාල මානව ප්‍රතිමාව බොහෝ අය හඳුන්වන්නේ පරාක්‍රමබාහු රජතුමාගේ බවයි. සමහරු එය ඍෂිවරයෙකුගේ බවත් විශ්වාස කරයි. නමුත් මේ පිළිබඳව පැහැදිලි මතයක් මේ වනතෙක් ඉදිරිපත් වී නැති බවයි පෙනී යන්නේ. එනිසා මෙවර භූ සංචාරිතයෙන් මේ ගැටලුව නිරාකරණය කල යුතුයැයි සිතුවෙමි.

ශ්‍රී ලංකවේ ඉතිහාසය මෙරට ජනතාවගේ ශෛල තාක්ෂණය ඉතා ඉහල මට්ටම තිබු බවට ඕනා තරම් සාක්ෂි ගෙන එයි. අනුරාධපුරයේ මෙන්ම පොළොන්නරුවේ ද ඇත්තාවූ මේ ශෛලමය ප්‍රතිමා සහ ගෘහ නිර්මාණ ඉතා විශිෂ්ට නිර්මාණ බව කිව යුතුය. ඉතා සියුම් සහ සුමට පෘෂ්ට සහිත මෙවැනි නිර්මාණ සංචාරයකයන් විශ්මයට පත්කරන බව අප කවුරුත් හොඳින්ම දන්නා කාරණයකි. හැඩි දැඩි කළුගල් දමනය කරමින් ඉතා සියුම් මූර්ති සහ කැටයම් නිර්මාණය සඳහා මෙරට අතීත ජනයා මෙතරම් හපන්කම් දැක්වූයේ කෙසේද යන්නත් මේ සමගම අපට පැමිණෙන ගැටළුවකි.

පාෂාණ දමනය කරමින් බටර් වැනි මෘදු දෙයක් කපනවා සේ පහසුවෙන් මුර්ති සහ කැටයම් සිදුකරන ලද තාක්ෂණය සොයා වසර දහයකට පමණ පෙර මවිසින් ගවේෂණ පර්යේෂණයක් සිදුකරන ලදී. එහිදී අනුරාධපුරයත් පොලොන්නරුවත් ප්‍රධාන වශයෙන් මාගේ  නිරීක්ෂණයට භාජනය විය. එයට අමතරව මහනුවර, සිගිරිය, තිස්සමහාරාමය වැනි පුරවිද්‍ය්ත්මක සහ බෞද්ධ සිද්ධස්ථාන ද මාගේ ගවේෂණයේ අධ්‍යන ප්‍රදේශ විය. මෙම ස්ථාන වල ඉතා සියුම්ව කරන ලද අධ්‍යනයන් සඳහා පාෂාණ නෙලා ගත් ස්ථාන ගණනාවක් මාගේ ඇස ගැටුනු අතර ඒවායේ දක්නට ලැබුන ප්‍රධාන ලක්ෂණ ඉතා කදිම ඉතා අපූරු කරුණු කාරනා ගණනාවක් අනාවරණය කර ගන්නට මාහට හැකි විය.

අනුරාධපුර යුගයේ සහ පොලොන්නරු යුගයේ ශෛල තාක්ෂණයේ බොහෝ වෙනස්කම් ඇති බව හඳුනාගන්නට ලැබුණි.  මෙහිදී ක්‍රම වේද දෙකක් විය හැකි බව අවසානයේ දී කරුණ අනාවරණය වෙයි. අනුරාධපුරයේ බොහෝවිට භාවිතාකරන්නට ඇත්තේ භෞතික ක්‍රමවේදයක් බවත් එය පොළොන්නරු රාජධානි කාලය වන විට රසායනික ක්‍රමවේදයක් දක්වා වැඩි දියුණු වන්නට ඇති බව පහැදිලි වන කරුණකි.

අනුරාධපුරයේ ශෛල තාක්ෂණය විශේෂණය වන්නේ විදුම් කුහර තාක්ෂණය පදනම් කරගෙන බවයි මෙවැනි ස්ථාන නිරීක්ෂණයෙන් පැහැදිලි වන්නේ. එහි දී ඕවලාකාර විදුම් කුහර භාවිතාකරන ලද බවට සාක්ෂි හමුවේ. මෙම විදුම් කුහර පත්ලට යනවිට එකාකරිව කුඩාවන ඇත එතරම් ගැඹුරු බවක් නොපෙන්වයි. බොහොවිට සෙන්ටිමීටර පහක් හෝ හයක වැනි සාමාන්‍ය ගැඹුරක් සමස්තයේ දැකිය හැකිය. ඔවුන්ගේ තාක්ෂණය වූයේ මෙම විදුම් කුහර තුලට යකඩෙන් කරන ලද කුඥ්ඥ බහා මිටියකින් පහර දීමෙන් අවශ්‍ය පාෂාණ කුට්ටිය පලගන්නට ඇති බවයි. මේ කුඥ්ඥ බහා ලීම ද මිටියෙන් පහර දීම ද යම් කිසි රටාවක් අනුගමනය කරමින් සිදු කරන්නට ඇති බවයි ලැබුන සාක්ෂි අනුව පැහැදිලි වන්නේ. ඕවලාකාර විදුම් කුහර නිර්මාණය සඳහා යකඩ නියන් භාවිතා කරන්නට ඇති බවත් සමහර විට පාෂාණය විදීම සඳහා මෙරට බිහිවී තිබු විශිෂ්ට යකඩ තාක්ෂණයේ යම් යම් ක්‍රම වේද හඳුනාගන්නට ඇත.

තමාට අවැසි පරිදි පාෂාණ කුට්ටි වල දිග හා පළල තීරණය වී ඇති අතර පාෂාණවල සොබාවික පැලුම් තල පවතින්නා වූ දිශාවන් ද මේ සඳහා භාවිත කර ඇත. නමුත් එය සෑම අවස්ථාවකම අත්‍යන්තයෙන්ම අවශ්‍ය වී නොමැති වීම මේ අපූරු තාක්ෂණයේ සුවිශේෂී බාවයයි. සියුම් කැටයම් සඳහා විවිධාකාරයේ නියන් භාවිතයට ගන්නට ඇති අතර විවිධ ප්‍රමාණයේ විවිධ වර්ගවල වැලි භාවිතා කරමින් මතුපිට පෘෂ්ට සුමට කරන්නට ඇත. වෙස්සගිරිය එකල තිබු පාෂාණ නෙලාගත් පතලකි. අනුරාධපුරයේ බොහෝ ස්ථාන වල එවන් වූ පාෂාණ පතල් හමුවේ.

පොළොන්නරු යුගයට සපැමිණි විට මේ තාක්ෂණයේ යම් දියුණුවක් වෙනස්කමක් ඇති වූ බවට කදිම සාක්ෂි හමුවේ. විදුම්වලවල් වල හැඩය ඍජුකෝණාශ්‍රාකාර බවට පෙරලි ඇත. පතල ද එලෙසම වූ පතලකි. ඕවලාකාර විදුම් වලවල් සේ කෝණාකාර වන්නේ නැත. ඍජුකෝණාශ්‍රාකාර කුඩා පෙට්ටියක් බඳු වූ මෙම වලවල් එතරම් ගැඹුරු නොවීම ද ඉතා සුවිශේෂිය. මේවා නම් සකස් කර ඇත්තේ යකඩ කුඥ්ඥ භාවිතයට නම් නොවන බවයි පෙනී යන්නේ. මේ වලවල් වඩා ප්‍රායෝගික වන්නේ යම් ද්‍රව්‍යයක් බහා ලීම සඳහා, බොහෝවිට ද්‍රවයක් වැනි දෙයක් විය හැක. විදුම් වලවල් වල සොබාවය වඩා ගැලපෙන්නේ එවැනි අවශ්‍යතාවයක් සඳහා විය හැකිය.

පොළොන්නරු යුගයේ දී යම් රසායනික ක්‍රමවේදයක් පාෂාණ නෙලීම සඳහා භාවිත කරන්නට ඇති බවට හොඳම සාක්ෂිය මෙය බව පෙනී යයි. ඒ අනුව අනුරාධපුරයේ තාක්ෂණයෙන් වෙනස්වන පොළොන්නරු තාක්ෂණය අපූරු පිම්මක් මෙන්ම නවෝත්පාදනයක් බවත් පැහැදිලි වෙයි. පාෂාණය මොලොක් කරනා මෙන්ම ඒක රේඛියව සකස්කරනලද විදුම් වලවල් ඔස්සේ පාෂාණය කුට්ටි කරන්නට ද මේ වලවල්වල බහාලු රසායනය සමත්වන්නට ඇති බවයි පෙන්නුම් කරන්නේ. රසායනයේ ක්‍රියාකාරිත්වය පාෂාණය ක්ෂණයකින් රත්කර දෙපලු කරන්නට තරම් ප්‍රභල දෙයක් වන්නට ඇත. එමෙන්ම රසායනයේ ක්‍රියකාරිත්වය කුඩා ප්‍රමාණයකින් ලබා ගන්නට තරම් අපගේ අතීත නවොත්පාදකයන් දක්ෂ වී ඇත.

පොතුගුල් වෙහරේ අවධි දෙකක සංවර්ධයන් දැකිය හැකිය. ඒ පොළොන්නරු යුගයේ සහ පොළොන්නරු යුගයට කලින් බොහෝ විට අනුරාධපුර යුගයේ විය හැක. එනිසා මේ ස්ථානයේ පාෂාණ නෙලා ගත ස්ථානවල ඉහත කි ආකාර දෙකේම විදුම් වලවල් හමු වේ. නමුත් මේ කියනා පිළිමය සකස් කර ඇති පාෂාණයේ දක්නට ලැබෙන්නේ අනුරාධපුර සමයේ භාවිතා කරන ලද තාක්ෂණයේ සාක්ෂි බවයි නිරීක්ෂණයෙන් කදිමට පැහැදිලි වන්නේ. ඒ අනුව මාගේ නිගමනය වන්නේ මේ ප්‍රතිමාව ඉදිකරන්නට ඇත්තේ පොළොන්නරු යුගයේ දී නොවන බවත් බොහෝ විය එම කාලයට පෙර බවත් එනම් අනුරාධපුර යුගයේ දී හෝ එයටත් ඔබ්බෙන් වූ කාලයක බවයි. අනුරාධපුර ශෛල තාක්ෂණය එයට පෙර සිටම පැවතීමේ හැකියාවක් ද නැත්තේ නොවේ.

පොත්ගුල් විහාරයේ දක්නට ඇති මේ සෛල ප්‍රතිමාව බොහෝ විට විය හැක්කේ පොළොන්නරු යුගයට පෙර විසුවෙකුගේ බවත් එහි ලක්ෂණ අනුව ද රජකුගේ ලක්ෂණ වලට වඩා ඇත්තේ ඍෂි කෙනෙකුගේ ලක්ෂණ බවත් ඉතා හොඳින් පැහැදිලි වන කරුණකි. එනිසා මෙවන් වූ කරුණු පාදක කරගෙන මාගේ නිගමනය වන්නේ නම් මෙම මූර්තිය කිසිසේත් පරාක්‍රමබාහු රජුගේ නොවන බවත් එය අනුරාධපුර යුගයේ සෝ එයට පෙර විසු යම් භාවනායෝගී යෝගිවරයෙකුගේ බවත් ය.

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

යාපනයේ කබෝනේට ෆැක්ටරිය.....!!!

භූ සංචාරිතය 36

This article is originally published on Vidusara 9.12.2020.

කුරිරු ත්‍රස්තවාදී යුද්ධය හමාර වූ වහාම මෙරට ජනතාවගේ සංචාරක සන්ධිස්ථානයක් වූයේ යාපනයයි. බොහෝ පිරිසක් තම ජිවිත කාලයේම දැක බලාගත නොහැකි වූ යාපනය බලාකියා ගැනීමේ ආශාවෙන් මෙලෙස සංචාරයේ නිරටැහැ විය. ඒ අතර යාපනයේ බැලිය යුතු ස්ථාන වලද යම් පෙළ ගැස්මක් ඇති විය. පතුල නොපෙනෙන ලිඳ, කීරමලේ පොකුණ, නාග දීපය,  යාපනයේ කොටුව යානාදී වශයෙන් තවත් බොහෝ තැන් ද මෙම සංචාරයට ඇතුලත් විය.

ඇත්තෙන්ම යාපනය අපූරු සංචාරක සන්ධිස්ථානයකි. මෙම  ප්‍රදේශයේ නැරඹිය යුතු තැන් බොහෝය. ඒවා සොබාවික මෙන්ම මිනිසා විසින් නිර්මාණය කරන ලද නිර්මිතයන් ද ඒ අතර වෙයි. වර්තමානයේ බොහෝ කෝවිල් දැක ගත හැකි යාපනයේ කලෙක බෞද්ධ වෙහෙර විහාරවලින් පිරි තිබු බව පැවසේ. කෙසේ වෙතත් පසු කාලිනව සිදු වූ සමාජීය පෙරලියක් හේතුවෙන් බෞද්ධ ජනතාවගේ පිරිහීමක් ඇති වී හින්දු ධර්මය ඉස්මතු වී තිබේ. ඒ කෙසේවෙතත් ඉතා කාර්යක්ෂම ක්‍රියාශීලි ජනතාවක් ජිවත්වන යාපනය ගොවිතැනට කදිමය. මෙහි වෙසෙන ජනතාවගේ කැපවීම සහ දක්ෂතාවය යාපනයේ ගොවිතැනින් දැක බලා ගත හැකිය.

යකඩ ඔක්සයිඩය බහුල රක්ත පැහැගත් පාංශු දේහයන් සහ අවසාදිත වලින් සමන්විත වී ඇති යාපනයේ භූ ස්කන්ධය ඉතා වටිනා සම්පතක් බව දන්නී ඇත්තෙන්ම එහි වසන ජනතාවමය. ඔනෑම වර්ගයක එළවළුවක්, පළතුරක් වැවෙන මෙවන් සම්පතක් අතිශය වටින්නේයැයි පැවසිය හැකිය. සමහර ස්ථානවල පාංශු ස්ථරය එතරම් ඝනකම් නොමැත. නමුත් ප්‍රදේශයේ වගකරන්නා වූ ගොවිමහත්වරුන් ගේ ඥානය කදිමට මෙහෙයවමින් අභ්‍යන්තරයේ වූ මයෝසින හුණුගල බිඳිමින් යම්  ගැඹුරක් කෘතිමව ඇතිකරගන්නා බව යාපනය කිරික්ෂණය කරන ලද බොහෝ අවස්ථාවන්හි දී මාගේ අවධානයට යොමු වුවෙකි. පාංශු සම්පත මෙම ප්‍රදේශයේ ජනතාවට සත්‍ය ලෙසම රන් සේම වූ සම්පතක් බව යාපනයේ සමාජ සංස්කෘතිය අධ්‍යනය කරන්නෙකුට ඉතා හොඳින් පැහැදිලි වේ.

පවතින උණුසුම් කාලගුණයත් නිරන්තරයෙන් හමනා සුළං දහරත් ප්‍රදේශය යම් ප්‍රමාණයකට වියලිව තබන්නට උත්සුක වෙයි. එනිසා ජලයේ වටිනාකම මෙහි ලා පැවසිය නොහැක. ජලය භූ ගත ජල නිධි භාවිතයෙන් ලබා ගන්නා අතර සමහර අවස්තාවලදී මෙම ජලය බිමට ගැනීමට තරම් හොඳ තත්වයේ නොමැත්තේ ජල නිධි පවතින්නේ හුණුගල් මධ්‍යයේ හෙයිනි. ජල නිධි පවත්නා හුනුගලේ රසායනයන් වන්නාවූ බොහෝ පහසුවෙන් දියවෙන කබෝනේට්  ජලයේ රසය වෙන්ස්කරයි. වැඩිවන කටිනතාවය නිසා බිමට ගත නොහැකි වුවත් කෘෂිකර්මය සඳහා භාවිතා කල හැක. භාවිතාකරන්නාවූ උපකරණවල මෙන්ම භාජන වල ද හුණු තැන්පත් වීම බහුලව දැකිය හැකිය. විශේෂයෙන්ම ජලය රත් කිරීමට භාවිතා කරන්නා වූ භාජන මෙම තත්වය බහුලය. කලාතුරකින් හමුවන්නා වූ තැන් කිහිපයක පමණක් පිරිසිදු ජලය ලබාගත හැකි ජලනිධි හමුවේ. පතුල නොපෙනෙන ළිඳත් කීරමලේ පොකුණත් එවන් වූ ස්ථාන දෙකකි.

දියවුන භූ අභ්‍යන්තරික හුණුගල් පාෂාණය ඇතිකරන්නා වූ කුහරමය ව්‍යුහයන් ගෙන එන්නේ යම් අස්ථාවර බවක්මය. එනිසා බිඳුන හුණුගල් ස්ථර නිර්මාණය කරන කාස්ටික භූ රූපණ ප්‍රදේශයට අනන්‍ය වූ ලක්ෂණයකි. වසර මිලියන 300 කට පමණ ඇති වූ අපසාරී තල මායිම නිසා ඉවතට පාවෙන ශ්‍රී ලංකේය භූ ස්කන්ධයත් ඉන්දියානු භූ ස්කන්ධයත් අතර හටගත නව සාගරික තලයේ රසායනිකව තැන්පත් වූ කබොනේට අවසාදිත පාෂාණිභූත වීමෙන් මෙම මයෝසින හුණුගල නිර්මාණය වී ඇත. මේ අතර වූ නොගැඹුරු මුහුදු කලාපය කබෝනේට් අවක්ෂේපණය සඳහා කදිම පරිසරයක් නිර්මාණය කර දෙන්නට ඇත. වියළි උණුසුම් කාලගුණය සාගර ජලයෙන් කබෝනේට් අවක්ෂේපණය තීව්ර කරන්නට ඇත. මෙම අවක්ෂේපණය සඳහා වයුගෝලිය කාබන්ඩයොක්සයිඩ් පීඩනයේ අඩු වීම ද ඉතා වැදගත් ය. ඒ මගින් කබොනේට් සමතුලිතය පසුපසට තල්ලු කිරීමෙන් කබොනේට් අවක්ෂේපණය වර්ධනය කරන්නට ඇත. කබෝනේට වල ද්‍රාව්‍යතා ගුණිතය ඉක්මවීම මෙම ක්‍රියාදාමය සඳහා හේතුවන්නට ඇත.

සාන්ද්‍රගත වූ කබෝනේට් සහිත සාගර ජලය අවක්ෂේපණය පහසු කරන්නේ සාගර පත්ලේ වූ වලිකට හෝ බෙලිකටු කැබලි හෝ න්‍යෂ්ටි බවට පත්කර කණිකාමය කබොනේට් අවසාදිත නිර්මාණය කරන්නට ඇත. එනිසා ඌඔයිඩ්, පිලොයිඩ්, පිසොයිඩ් වැනි කබෝනේට් ඛණිකා නිර්මාණය සිදුවන්නට ඇති බව උපකල්පනය කල හැක. කෙසේ වෙතත් මයෝසින හුනුගලේ සංයුතිය බහුලව පෙන්වන්නේ ජෛව අවසාදිත වලින් අනුන බවයි. විවිධාකාරයේ බෙලිකටු සහ කොරල් වැනි වූ කබොනේට් කවචදරණ ජීවීන්ගේ ප්‍රාග් ජීව ධාතුන් බහුලව හමුවේ. මයෝසින යුගයට ආවේනික වූ මුහුදු ජීවී විශේෂ මේ අතර වන්නේය. ඔවුන් අධ්‍යනය කිරීමෙන් එකල වූ ජෛව පරිණාමය පිලිබඳ කදිම තොරතුරු සමුහයක් දැනගත හැකිය. එපමණක් නොව හුනුගලේ ගුණාගුණ අධ්‍යනය මගවෙන්වන්නේ අතීත පාරිසරික තත්වයන් පැහැදිලි කිරීමේදී වැදගත් වේ.

භූ තල මායිමෙන් ශ්‍රී ලංකාව අපසරණය වීමේදී තවමත් සිදුවන උක්ෂිප්ත වීම නිසා තැන්පත් වී අවසාදිත හුණුගල ක්‍රමයෙන් මතුපිට භුමියේ දර්ශනය වී ඇත. එමගින් යාපනය භුමිය නිර්මාණය වී ඇත. ඒ මතුපිට පසුකාලීනව විශේෂය්නෙම චාතුර්ථ කාලයේ අවසාදනය වූ රක්ත පැහැති පාංශු ස්ථර එකල වූ සුළං මගින් ඇති වූ ඒවා වන්නට බොහෝ ඉඩකඩ ඇත්තේය. ඉතා සියුම් වැලිකැට, සිල්ට් සහ මැටි ඛණිකාමය මෙම අවසාදිත වැස්ම මේ ප්‍රදේශයට ආවේනික භූ සම්පතක් බව මතක නොකළ යුතුය.

මේ ප්‍රදේශයට ආවේනික වූ වගා ක්‍රමයක් දැක ගත හැකිය. නමුත් සම්ප්‍රදායික ක්‍රමවේද වලින් දැන් දැන් බැහැර යන මේ ප්‍රදේශයේ වගා කරුවන් ගේ නවීන කෘෂිකර්මයේ අත්හදා බැලීම් නිසා යාපනයේ පාංශු ස්තර ද භූ ගත ජලයද ක්‍රමයෙන් දුෂණයට ලක්වෙන බව මනාව පෙනී යන්නකි.  විවිධාකරයේ රසයනික පොහොර සහ කෘෂිකාර්මික රසායනයන් භාවිතය  එවන් වූ ජල දුෂණයක් සහ පාංශු දුෂණයක් උදෙසා හේතු වී ඇත. මේ තත්වය දිනෙන් දින වර්ධනය වන බව අමතක නොකළ යුතුය. තවත් කලක් යත්දී භූගත ජලය පමණක් නොව මතුපිට ජලය ද භාවිතයට ගැනීමට නොහැකි තත්වයක් උද්ගත විය අහක. එනිසා විශේෂයෙන්ම යාපනයේ සංවර්ධන ව්‍යපෘති වලදී මෙම තත්වය පිලිබන්දව් අවධානය යොමු වියයුතුවා  පමණක් නොව දුෂිත ජල නිධි ප්‍රකෘති කිරීමේ ව්‍යාපෘතියක් ද ක්‍රියාත්මක කල යුතුය. නැතහොත් යාපනයේ ජල නිධි නැවත භාවිතයට ගතැහැ නොහැකි තරමටම අභාවයට යනු ඇත.

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

 වලවේ ගඟබඩ රම්භා විහාර පුද බිම

භූ සංචාරිතය 35

This article is originally published on Vidusara 02.12.2020

පසු ගිය සතියේ භූ සංචාරය කල්‍යාණි ගංගා සමග විය. එහි දිගුවක් ලෙස මෙවර භූ සංචාරය තවත් ගංගාවක් අසබඩ ගත කරන්නට තීරණය කලෙමි. ඒ අන් ගඟක් නොව අප කවුරුත් හොඳින් දන්නා වලවේ ගඟයි. වලවේ ගඟ ශ්‍රී පාද අඩවියේ සිට ආරම්භ වන්නේ කිසියම් දුරකට ලෝකාන්තය හා යම් සබැඳියාවක් ඇති කරමින්. කල්තොට ප්‍රදේශය හරහා ගලා බසිනා මේ වලවේ ගංගාවෝ ඉන් පසු ලඟා වන්නේ තම වෘධ අවදියටයි. ඒ බොහෝ විට රම්භා විහාර ප්‍රදේශයේදීය.

රම්භා විහාරය ප්‍රදේශය හඳුන්වන්නේ එනමින්, ඊට හේතුවන්නේ පැරණි රාජධානියක තතු ගෙන එන්නේ මේ ප්‍රදේශයෙන් බැවින්. එපමණක් නොවේ නමේ ගැබ් වී ඇත්තේ මේ ප්‍රදේශය වසා පැතිරී ඇත්තේ කෙසෙල් ගස් බවයි. රම්භා යනු කෙසෙල් යන්නයි. විහාරය පැරණි රාජධානි භුමියේ පසුකාලීනව ඉදිවුන බෞද්ධ විහාරයක් ද වෙයි.

වලවේ ගංගාවේ වෘධ අවධියේ නිර්මණය කරන ලද අපූරු භූ රූපණයක් නිසා මේ ප්‍රදේශය කෙසෙල් වගාවට පමණක් නොව එළවලු වගාවට ද කදිම තෝ තැන්නක් වී ඇත. මැදි අවධිය පසුකරමින් තම වෘධ අවධියට ලඟා වන වලවේ ගංගාවෝ තම ජල ප්‍රවාහයේ ශක්තිය තව දුරටත් හීන කරගන්නා අතර එනිසා ජල ප්‍රවාහයේ රැගෙන එන විසල් සියුම් අවසාදිත කන්දරාව තැන්පත් කරන්නට පෙළඹෙන බව පෙනී යයි. ජල ප්‍රවාහයේ ශක්තිය හීන වීම මැටි වැනි සියුම් අංශුන් අවසාදනය කරන්නට තරම් ප්‍රභල වී ඇති බව වත්මන් බෞද්ධ වෙහෙර පවතිනා භුමිය නිරීක්ෂණයෙන් අවබෝධ කරගත හැකිය.

ඉතා විශාල ප්‍රදේශයක තැන්පත් කර ඇති මේ සියුම් අවසාදිත ගොනුව ඉතා ගැඹුරෙන් යුක්තය. ඒ අතර වලවේ ජල ප්‍රවාහයේ බල ශක්ති වෙනසේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස හෝ මුහුදු මට්ටමේ සිදු වූ උච්චාවචනයක් නිසා හෝ ඇති වූ වඩා විශාල ඛණිකා වලින් යුක්ත වැලිමය අවසාදිත ද තැන්පත් කර ඇති බව මනාව පෙනී යන්නේ මේ ප්‍රදේශයේ මහා පරිමාණයෙන් සිදුවන්නා වූ වැලි කැපීමේ ව්‍යපෘති නිසායි. මෙය කොතරම් භයානක ලෙස ව්‍යාප්ත වී ඇත්තේදැයි පැහැදිලි වන්නේ පුරාවිද්‍යා වටිනාකමක් සහිත වූ විහාර භුමිය ද මොවුන්ගේ ග්‍රහණයට නතු වී ඇති බව අනාවරණය වීමෙන්.

රෝහණයේ ඉතා වැදගත් ස්ථානයක් හිමිකරගත් රම්භා විහාර ප්‍රදේශය තුන්වන ශතවර්ෂයේ දිවි බේරාගැනීම සඳහා අනුරාධපුරයෙන් පලායන මහනාග කුමරු අවසානයේ නවතින්නේ මේ ප්‍රදේශයේ බව ඉතිහාසය පවසයි. එලෙස ක්‍රමිකව විකාශනය වන රෝහණ රාජ්‍යයේ මහානාගකුල නගර සංකීර්ණය ඉතා විශාල ප්‍රදේශයක් පුරා පැතිරී තිබු බව පැවසෙයි. ලක් දෙරණ එක්සේසත් කරන්නට මූලිකත්වය ගන්නා දකුණෙන් බිහිවන දුටුගැමුණු රජුගේ ආරම්භය වන්නේ උතුරෙන් දකුණට ගිය උතරේ ජාන කිටුවක් බව අප බොහෝ දෙනෙකු අමතක කරයි. දකුණේ රාජ වංශය ආරම්භ වන්නේ එලෙස වලවේ ගංගාව කේන්ද්‍ර කොට බව පැහැදිලි වෙයි.

වලවේ ගඟේ මැටි අවසාදිත මේ නගර නිර්මාණයේදී බොහෝ උපකාරී වන්නට ඇති බව මේ ප්‍රදේශයේ වූ පුරාවස්තු නිරීක්ෂණයෙන් පැහැදිලි වෙයි. විවිධ නිර්මාණ සහ ගොඩනැගීම උදෙසා මැටි මුලික කරගත් භාවිතයක් තිබු බව පෙනී යයි. ගඩොලු ඇතුළු අනෙකුත් ගෘහ නිර්මාණ ද්‍රව්‍ය වන්නේ ප්‍රදේශයෙන් ම ලබා ගත් නයිස් සහ කිරිගරුඬ පාෂණයයි. විහාර අලන්කරණයන් සඳහා මැටි භාවිතයෙන් කරන ලද විවිධ මුර්ති සහ ගෘහ අලංකරණ බහුලව මෙම පුරාවිද්‍යා භුමියේ හමුවේ. මෙය එකල ගෘහ නිර්මාණයේ ඉතා සුවිශේෂී වර්ධනයක් ලෙස පෙන්නුම් කල හැක. මැටි ලබා ගැනීම සඳහා, වලවේ ගඟේ වෘධ අවධියේ තැන්පත් වූ සියුම් අවසාදිත කනින්නට ඇති බව අපට පුරෝකතනය කල හැක. එයට අමතරව බුදු පිළිම වහන්සේ සහ අනෙකුත් බෞද්ධ වෙහෙර අංගෝපාංග නිර්මාණයට වැදගත් වන හුණු භාවිතයට ගෙන ඇති බවද පැහැදිළිව පෙනෙන කරුණකි. මෙම හුණු භාවිතා කර ඇත්තේ බදාම නිෂ්පාදනය සහ සුදු පැහැයෙන් වර්ණවත් කිරීම සඳහායි. මේ සඳහා වැදගත් වන හුණු නිෂ්පාදනය කර ඇත්තේ වෙරළෙන් ලබා ගත් බෙලිකටු සහ ගල්මල් පිලිස්සෙම්න් බව ද සුපැහැදිලි කරුණකි. මේ බව සනාථ කරන සාක්ෂි වන්නේ බුදු පිළිමවල මෙන්ම ගෘහයන්ගේ ද ඇතුලත රළු බදාමයෙන් හමුවන්නා වූ බෙලිකටු සහ ගල්මල් කැබලි මිශ්‍රණයයි.

රම්භා විහාර පුරාවිද්‍යා භුමියේ සිදුකරන ලද කැනීම් මගින් ශ්‍රී ලංකාවේ ඉතිහාසය ගැන තවත් ඉතා වැදගත් කරුණු සමුහයක් හමු වී ඇත. මෙම භුමිය කලෙක සුගලා නම් වූ බිසව විසු භුමිය බවට ද සඳහන් වේ. ඇය දළදා වහන්සේත් පාත්‍රා ධාතුන් වහන්සේත් අරක්ෂා කරමින් ඒවා තම පුතු වන මානාභරණ රජුට ලබා දුන් බව ද පැවසේ. සුගලා බිසව එඩිතර රණකාමි කාන්තාවක් බව ඉතිහසය සඳහන් කරයි.

ගංගාවක් වෘධ අවධිය ඇතිකරනු ලැබූ මෙම අගන වටිනා භුමිය අපුරුවට අධ්‍යනය කරන ලද අපගේ මුතුන් මිත්තන් වලවේ ගඟ කේන්ද්‍ර කොට මානව ජනාවාසයක් බිහි කරන්නට සමත් විය. කෙසේ වෙතත් මෙය අනුරාධපුරයට පෙර යුගයේ පටන්ම ජනාවාසකරණය වී තිබෙන්නට ඇතිබවයි මාගේ හැඟීම වන්නේ. වලවේ ගඟ නිසා ප්‍රවාහන පහසුකමත් ආරක්ෂාවත් යන කරනා දෙකම ඔවුනට මෙහිදී ප්‍රයෝජනවත් වන්නට ඇත. තවමත් එතරම් ප්‍රසිද්ධියක් නොමැති මෙම රම්භා විහාරය සංචාරය සඳහා කදිම ස්ථානයක් බව අමතක නොකළ යුතුය.

වලවේ ගඟේ නිම්නයේ පිහිටි මෙම පුරාවිද්‍යා භුමියට මේ හරහා වැටී ඇති ඇඹිලිපිටිය නෝනාගම දක්වා දිවෙන මාර්ගයේ ගමන් කිරීමෙන් පිවිසිය හැක. තවමත් ප්‍රදේශයේ නොනැසී පවතින කෙසෙල් වගාව ප්‍රදේශය නාමය තහවුරු කරයි. නමුත් වත්මනේ සිදුවන වැලි කැපීම නිසා ඉතා විශාල වශයෙන් හානියට පත් වන මෙම ප්‍රදේශයේ එතිහාසික බව රැකගැනීම සඳහා ක්‍රමවත් වැඩපිළිවෙලක් සකස් විය යුතුය. නැතහොත් වැඩිකලක් යන්නට මත්තෙන් ඉතා වටිනා පුරාවිද්‍යාත්මක වටිනාකමින් යුක්ත මෙම ප්‍රදේශය විනාශ වන්නට වැඩිකාලයක් ගත නොවුන ඇත.

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ