එදිනෙදා ජිවිතයට භූ විද්‍යාව

කපන, කැපෙන දියමන්ති

The article was originally published in Divaina on 11.12.2019.


වීදුරු කපන්නේ දියමන්ති වලින්. ඒ විතරක් නොවෙයි දියමන්ති කපන්නේත් දියමන්ති වලින්මයි. දියමන්ති ලෝකේ ප්‍රසිද්ධ වෙලා තියෙන්නේ මැණික් වර්ගයක් ලෙස. ලංකාවේ නම් දියමන්ති ලැබෙන්නේ නැහැ. හැබෑටම කොහෙන්ද දියමන්ති හම්බවෙන්නේ? හැබැයි ඊට කලින් අපි දැනගත්තොත් හොඳයි දියමන්ති වල ඛණිජ සහ භූ විද්‍යත්මක පසුබිම මොකක්ද කියලා.


දියමන්ති වල රසායනය සකස්වෙන්නේ කාබන් වලින්. තනිකරම කාබන් වලින් තැනුණු දියමන්ති තමයි ලෝකේ දැඩියාවෙන් වැඩිම ඛණිජය වෙන්නේ. අගය වෙන්නේ දහය. දැඩියාව වැඩිම ද්‍රව්‍යය නිසා ඒකෙන් අනෙකුත් ඛණිජ වර්ග හැම එකක්ම වගේ කපන්න භාවිතා කරන්න පුළුවන්. දැඩියාව වැඩිම නිසා තමයි මැණික් වර්ගයක් ලෙසත් දියමන්ති වැදගත් වෙන්නේ. දැඩියාව වැඩි ද්‍රව්‍යය පහසුවෙන් සීරීමට ලක්වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා දිගු කාලයක් එහි මතුපිට දීප්තිය පවත්වා ගන්නට පුළුවන්. ත්‍රිමාණියව සකස්වුණ කාබන් දැලිස නිසා තමයි එවැනි දැඩියාවකින් යුක්ත වූ දියමන්ති ස්ඵටික බිහිවෙන්නේ. 


දියමන්ති බොහොමයක් පැහැයෙන් වීදුරු වගේ. පැහැයෙන් ගතහොත් දියමන්ති විවිධ පැහැයෙන් යුක්ත වෙන්න පුළුවන්. සුදු, කහ, නිල්, තැඹිලි, දුඹුරු විතරක් නොවෙයි කළු පැහැයෙන් යුක්ත දියමන්තිත් ලෝකේ විවිධ රටවලින් ලැබෙනවා. මෙවැනි පැහැයන් ඇති කරන්නේ දියමන්ති වල තියෙන ව්‍යුහාත්මක වෙනස්කම් සහ විවිධ අපද්‍රවය නිසා. හැබැයි එහි දිලිසීම නම් ලෝකේ තියෙන අපුරුම දිලිසීම කියලා හඳුන්වන්න පුළුවන්.

දියමන්ති බිහිවෙන්නේ අධික උෂ්ණත්වයට සහ අධික පීඩනයට කාබන් ලක් වුනහම. බොහෝ විට කිලෝමිටර 150 ක් 250 ක් පමණ ගැඹුරේ තමයි දියමන්ති බිහිවෙන්නේ. කාබන් රසායනය මිශ්‍රිත දියරය ලැබෙන්නේ පෘථිවි ප්‍රාවරණයෙන් (Mantle). සමහර විටක කිලෝමිටර 800ක් 900ක් ගැඹුරේ තමයි දියමන්ති බිහි කරන්නේ. උෂ්ණත්වය බොහෝ විට සෙල්සියක් අංශක 1000කට වැඩියි. එහිදී බිහිවන දියමන්ති පෘථිවි මතුපිටට රැගෙන් එන ක්‍රියාවලිය තමයි ගිනිකඳු පිපිරිම කියන්නේ. කිම්බලයිට් සහ ලම්ප්රෝයිටිස් වැනි පාෂාණ සමග තැන්පත්වන දියමන්ති ජීර්ණය සහ ඛාදනය නිසා පසට එකතු වූ පසු ක්‍රමයෙන් නිධිගත වෙනවා. එයට අමතරව භූ තල මායිම් ආශ්‍රිත පරිසරය ද දියමන්ති බිහි වීමට හේතු වෙනවා. භූ තල ක්‍රියාකාරිත්වය නිසා භූ තල මගින් ඇතිකරන පීඩනය සහ අධික උණුසුම ප්‍රාවරණයෙන් ලැබෙන කාබන් මිශ්‍රිත දියරය දියමන්ති බවට පත් කරන්නට සමත් වෙනවා. 


ලෝකයේ බිහිව ඇති සොබාවික දියමන්ති වසර බිලියනයේ සිට වසර බිලියන 3.5 ක් පමණ වයසැති ඒවා. ආසන්නතම කාලයේ බිහි වූ දියමන්ති වසර මිලියනක පමණ පැරණි බවයි විද්‍යාඥයින් සඳහන් කරන්නේ. ලෝකයේ බොහෝවිට ගිනිකඳු ආශ්‍රිත ක්‍රියාකාරකම් සිදුවන ප්‍රදේශවල මේ දියමන්ති හමුවෙනවා. මුලින්ම දියළු තැන්පතු ලෙස තමයි දියමන්ති ලැබෙන්නේ. ඔස්ට්‍රේලියාව, ඇමෙරිකාව, ඉන්දියාව, කැනඩාව, රුසියාව, කොන්ගෝව, බොස්ට්වානාව යන රටවලින් තමයි වැඩිපුරම දියමන්ති ලැබෙන්නේ. 


දියමන්ති මැණික් වර්ගයක් ලෙස භාවිතා කිරීමට අමතරව තවත් දෑ සඳහා යොදා ගන්නවා. දත් වල ඉතා සියුම් කැපුම් සහ හෑරීම් සිදුකිරීම සදහා දියමන්ති ආලේපිත කැපුම් තල තමයි යොදාගන්නේ. එයට අමතරව පිළිකා සෛයිල නැසීම සඳහාත් යොදා ගැනීමට නියමිත බව විද්‍යාඥයින් සඳහන් කරනවා. ප්‍රධාන කොටම ඉදිකිරීම් ක්ෂේතර්යේදී බිහි විදුම් සිදුකරන උපකරණ සඳහා ඉතා බහුලව යොද ගන්නවා. එමගින් ඉතා පහසුවෙන් පොළොව සිදුරුකිරීමට හැකියාව ලබී තිබෙනවා. එපමණක් නොවෙයි අර්ධ සන්නායකයක් ලෙසද සිලිකන් වෙනුවට යොදා ගන්නා බව සඳහන් වෙනවා. හැබැයි මේවයින් හදන පරිඝණක නම් ඉතා මිළයි. විවිධ උපකරණ වල භාවිතා වන ලේසර වැනි කිරණ එලි පහළියට විසිරීම නැවත්වීම සඳහා යොදා ගන්නා අතර එමගින් පහසුවෙන් නිරීක්ෂණයට හැකි කවුළු නිර්මාණය කරනවා. 


දියමන්ති ඉතා මිල අධික මැණික් ඛණිජයක්.  සාමන්‍යයෙන් කැරට් එකක මිල ශ්‍රී ලංකාවේ මුදලින් රුපියල් ලක්ෂයක් පමණ වෙනවා. කොහොම උනත් ස්ඵටිකයේ බර වැඩිවන විට කැරට් එකක මල තවත් වැඩිවෙනවා. කොහි නූර් දියමන්ති වල ට වැඩිම ඉල්ලමික් සහ වැඩිම මිලක් ලැබිලා තියෙන්නේ.


ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ