පාංශු ඛාදනයේ අහිතකර තත්වය....!!!

භූ සංචාරය 49

පෘථිවියේ මතුපිට වැස්ම පසය. නැතහොත් අවසාදිත ය. මෙහිදී පණ නගින ගැටළුවක් වෙයි. ඒ පස් සහ අවසාදිත යනු මොනවාදැයි යන්නයි. අපි ඒ පිළිබඳව පසුව කතා කරමු. මෙවර භූ සංචාරිතය වෙන් වන්නේ අපට ඉතා වැදගත් වෙන අප යනඑන හැමතැනම, අප වෙසෙන හැමතැනම පවතින, හැමතැනම දැක ගත හැකි භූ සම්පතක් ගැන කතා කරන්නටයි. මේ භූ සම්පත ගැන යම් යම් කරුණු දැනකියා ගැනීම වඩා වැදගත් වෙන්නේ සංචාරකයන්ට පමණක්ම නොවේ. මෙළොව වෙසෙන සෑම දෙනෙකුටම පස් සහ අවසාදිත ගැන දැනගැනීම වැදගත් වන්නේ එය අවසානයේ දී මානව වර්ගයාගේ පැවැත්ම තීරණය කරන එක් සාධකයක් වන බැවිනි.

පාෂාණ ජිර්ණයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස මෙලොව බිහිවන පාංශු දේහයන් ඉතා සංකීර්ණ වර්ගීකරණයකට හිමිකම් කියයි. ඉන් පෙනී යන කරුණ වන්නේ විවිධ ආකාරය පස් සහ අවසාදිත මෙළොව පවතින බවයි. ජීර්ණයට ලක්වන පාෂාණයේ ස්වරුපය හැමවිටම පාංශු දේහයන්හි මූලාරම්භකයන් හි විවිධත්වය ආරක්ෂා කරයි. එයට එක්වන කාබනික ද්‍රව්‍ය නිසා පස නිර්මාණය වෙයි. මෙම පස බොහෝවිට පාෂාණය ජීර්ණයට ලක්වන ස්ථානයේ ම පවතින අතර විවිධාකාරයේ ඒජන්තයන් නිසා පරිවහනයට ලක්වෙයි. පරිවහනයට ලක් වූ පස භුමියේ පහත් තැනක, නිම්නයක තැන්පත් වී අවසාදිත නිර්මාණය කරයි. මෙය අවසාදනය ලෙස හඳුන්වයි. අවසාදිත ද වර්ග ගණනාවකට වෙන් කල හැක.

පස් නිර්මාණය වන්නේ පවතින පාෂාණය ක්‍රමයෙන් ජීර්ණය වීමෙන් නිසා පාංශු ස්ථර වර්ධනය වන්නේ ඉහල සිට පහළටය. එය සැමවිටම අත්‍යන්ත සත්‍යක් වන අතර පාංශු ස්ථර ඝනකම් වන්නේ එනිසා භූ අභ්‍යන්තරයටයි. නමුත්  පරිවහනයට ලක් වූ පාංශු දේහයන් අවසාදනය වීමෙන් බිහිවන අවසාදිත ස්ථර වර්ධනය වන්නේ පහල සිට ඉහළටයි. පත්තර ගොඩ ගැහෙන්නාක් මෙන් එකින් මත අවසාදිත ස්ථර තැන්පත් වෙයි. මෙයද අත්‍යන්ත සත්‍යක් වන අතර එනිසා අවසාදිත ස්ථර ඝනකම් වන්නේ පහල සිට ඉහළටයි.

පස් සහ අවාසදිත ලෙස අප වෙන්කලත් පොදුවේ මේ සියල්ල පස් ලෙස හැදින්වෙයි. ඒ කෙසේවෙතත් මතුපිට වැස්ම වන මේ පාංශු ස්ථරය ජෛව පද්ධතිය රඳවා තබන්නේ ජිවය අඛණ්ඩව පවත්වා ගැනීමට උදව් උපකාර කරමින්. ප්‍රාථමික ජීවින් තම දේහයන් ඍජුව පවත්වා ගන්නේ මේ පාංශු ස්ථරය මතයි. මූල පද්ධතිය ශාක කඳ ඔසවා තබන අතර දේහය පවත්වාගැනීමට අවශ්‍ය ඛණිජ සහ අනෙකුත් පෝෂණ ද්‍රව්‍ය උරා ගන්නේ මේ පාංශු දේහයන් වලිනි. මෙනිසා පස් ඉතා වැදගත් භූ සම්පතකි.

අද වනවිට විවිධ මානව ක්‍රියා නිසා පස් දුෂණයට සහ ඛාදනයට ලක්වෙමින් පවතී. ශ්‍රී ලංකාවේ මෑත කාලිනව කඳුකරයේ සිදුකරන ලද දැවැන්ත සංවර්ධන කටයුතු ද අතීතයේ ඉංගිරිසීන් විසින් සිදුකරන ලද මහා පරිමාණ කඳුකර කැලෑ එළිපෙහෙළිය නිසාත් කඳුකරයේ සෞඛ්‍ය පිරිහෙමින් පවතී. එනිසා මෑත කාලිනව බොහෝ නාය යෑම් වැනි ක්‍රියා වේගවත් වී කඳුකරයේ පස දරුණු ලෙස සෝදා පාළුවට ලක් කර ඇත. මෙනිසා පොළොවේ වටිනාම වැස්ම ක්‍රමයෙන් අපට අහිමි යන බව පෙනී යයි. මෙය එතරම් සුභදායක දෙයක් නොවන බව අප වටහා ගත යුතුය.  සෝදාපාළුවේ අවසානය වන්නේ නිසරු පොළොවක් බිහි වීම බව අප අමතක නොකළ යුතුය. නිසරු පොළොව බොහෝ ගැටළු ගණනාවකටම මග පාදන බව අප තේරුම් ගත යුතුය.

නවීන කෘෂිකාර්මික යෙදවීම් නිසා ද සමස්ථ ශ්‍රී ලාංකේය භූමියම මේ වන විට රසායනික ද්‍රව්‍යයන්  නිසා වේගයෙන් දූෂණයට ලක් වෙමින් පවතී. මේ ප්‍රවණතාවය ඇතිවීම කෙරෙහි මෙරට විද්වතුන්ගේ අදූරදර්ශී ක්‍රියාපිළිවෙත හේත්වක් වී ඇති බවයි මාගේ අදහස වන්නේ. පස දූෂණයට ලක් වීම ඇත්තෙන්ම භූ ගත ජලය පමණක් නොව මතුපිට ජලය පවා දූෂණයට ලක් කරන්නට හේතුවන බව අප අමතක නොකළ යුතුය. එනිසාම පසෙහි සමස්ථ ජීවයම අතුගා දමන්නට හේතුවක් වී ඇති බවයි පෙනී යන්නේ. එපමණක් නොව මේ හේතුවෙන් මෙළොව සමස්ථ ජිවයම වඳ වී යන්නට පවා හේතු විය හැක බව දූර්දර්ශිව සිතන්නේ නම් ඔබට වටහා ගත හැක.

ඛාදනය සහ දූෂණය නිසා මෙරට කඳුකරයේ පාංශු වැස්ම නැවතත් යථා තත්වයට පත් කල නොහැකි ලෙසම විනාශ වී යනු ඇත. එවිට වන්නේ අනාගතයේ වගා කිරීමට හැකි සහ ඇති භූමින් අභාවයට යාම් බව ඔබට වටහා ගත හැක. එනිසා මෙරට ආහාර නිෂ්පාදනය පසු බසිනු ඇත. පසෙහි රසායනික දූෂණය නිසා ද වගා කල හැකි භූමින් හිඟවන අතර මේ හේතුවෙන් සිදුවන ජල සම්පත් දූෂණයද භාවිතයට ගත හැකි ජලය අපට අහිමි කරලයි. ජලයේ දුෂණය නිසා පිරිසිදු පස වේගයෙන් දුෂණය කරන්නට හේතු වෙයි.

වගාකළ හැකි භුමින්ගේ අභාවය අහර නිෂ්පාදනයට ඍජුවම සම්බන්ධ නිසා මෙරටට අනාගතයේ දී ඉතා විශාල ගැටළු ගණනාවකටම මුහුණ පාන්නට සිදුවන් ඇත. එනිසා මේ සම්බන්ධව ඇති වගකිවයුතු ආයතන පමණක් නොව මෙරට සමස්ථ ජනතාවම මේ පිළිබඳව අවධානය යොමුකර පසෙහි සංරක්ෂණය සහ තිරසාර සංවර්ධනය සඳහා යොමු විය යුතුය. මේ සියල්ල සලකා බැලූවිට පසෙහි අගය මිල කල නොහැකි අතර භෞතික ගෝලයන්හි සමස්ථ කලමනකරණයම පාංශු ගෝලය මත පැටවී ඇති බව ඔබට තේරුම් යයි.

ඉතා පැරණි කාලවලදී පවා බිහි වූ පාංශු සහ අවසාදිත තැන්පතු මෙරට බොහෝ ස්ථාන වල තවමත් දැක ගත හැකිය. ඒවායේ වටිනාකම ද බොහෝය. අතීත කාලගුණික තත්වයන් සහ පාරිසරික තත්වයන් අනාවරණය කරගැනීම සඳහා පමණක් නොව අතීත ජෛව විවිධත්වය සටහන් කිරීමටද මෙරට රත්නපුර සහ ඇලහැර වැනි ප්‍රදේශ වල ද මෙරට ගල්ගුහා තුල එකතු වූ පාංශු දේහයන් ද තබ්බෝවේ සහ ආණ්ඩිගම වැනි ප්‍රදේශවල හමුවන ඉතා පැරණි අවසාදිත තැන්පතු ද යාපනයේ රක්ත අවසාදිත තැන්පතුද මෙහු ලා ප්‍රමුඛස්ථානයක් ගන්නා බව අමතක නොකළ යුතුය.

ඒ කෙසේවෙතත් පාංශු සහ අවසාදිත ගොනුවල සංරක්ෂණය කෙරෙහි අපගේ අවධානය මෙරට වඩා වැඩියෙන් යොමුවිය යුතු අතර, දිගුකාලින වැඩපිළිවෙලක් සමග මෙරට ජනතාව එයට සහයෝගය දැක්විය යුතුය.

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

 අභාවයට යන පුලතිසි ශිලා උරුමය

භූ සංචාරය 48

This article is originally published on Vidusara.

ශ්‍රී ලංකාවේ අතීතයේ  නිර්මාණය කරන ලද පාෂාණ නිර්මිත බොහොමයකි. අනුරාධපුර සහ පොළොන්නරු යුග වලදී පමණක් නොව මහනුවර යුගයේ දී පවා මෙවන් වූ පාෂාණ නිර්මිත කරවන ලද බව පෙනී යයි. සමාධි පිළිමය ඇතුළු බොහොමයක් පාෂාණ නිර්මිත මෙකල්හි ඇත්තේ කාලයක් තිස්සේ සිදුවන සොබාවික ජීර්ණ ක්‍රියාදාමයට නතු වෙමින් විනාශ මුඛයට යමිනි. මෙළොව පවතින කිසිම දෙයකට නොගලවිය හැකි ක්‍රියා දාමය වන්නේ ජීර්ණ ක්‍රියාවලියයි. එනිසා එය නැවතිය නොහැක. හැක්කේ පමා කිරීම පමණකි.

සොබාවික පරිසරයේ සොබාවික තත්වයන්හි පවතින මෙවන් වූ අතීත මිනිසුන් විසින් නිර්මාණය කරන ලද පාෂාණ නිර්මිත ද මේ වන විට පවතින්නේ පාෂාණ ජීර්ණ ක්‍රියාදාමයට ලක් වී බව අමතක නොකළ යුතුය. බොහෝදෙනෙකු සිතන පරිදි කළුගලින් කරන ලද මෙම පිළිම ඇතුළු අනෙකුත් ගෘහ නිර්මාණ අනාදිමත් කාලයක සිට හොඳින් පැවතියත් මෙම පාෂාණ සොබාවික පරිසරයට නිරාවරණය වූ දා පටන්ම තම ජීර්ණ ක්‍රියාවලිය පටන් ගෙන තිබේ. එනිසා එළියට පෙනෙන පරිදි දැඩි ගතියකින් සහ බොහෝ කාලයක් පවතින සේ පෙනුනත් ඇත්තෙන්ම මෙම පාෂාණ නිර්මිත විනාශ මුඛයට යමින් පවතී.

මෙවර  භූ සංචාරිතයෙන් ඔබගේ අවධානය යොමුකරන්නට මා උත්සාහ කරන්නේ අපගේ කදිම සංචාරක ස්ථානයක් වන ලෝක උරුම නගරයක් වන පොලොන්නරුව වෙතයි.  ඉතා අපූරු පාෂාණ නිර්මිත රාශියක් දක බලා ගත හැකි පොලොන්නරුව පුදබිම මෙරට ඉතිහාසයේ බොහෝ වැදගත් සන්ධිස්ථානයකි. පොලොන්නරුව ලෝක උරුම නගරයේ සංචාරය කරන ඔබ ගල විහාරය වෙත යන බව නොඅනුමානය. ගල විහාරයේ ලොව විශිස්ටතම පිළිම වහන්සේලා තුන් නමක් වැඩ සිටී. හිඳී පිළිම දෙකක්, හිටි පිළිමයක් සහ සැතපෙන පිළිමයක් ලෙස සඳහන් කල හැකි ප්‍රධාන පිළිම වහන්සේලා සතර නමකින් මේ ස්ථානය වර්ණවත් වී ඇත.

පොළොවෙන් මතු වූ පිහිටි පාෂාණයේම නෙළන ලද මේ අපූරු පිළිම සතර හොඳින් නිරීක්ෂණය කිරීමේදී අත්‍යන්ත ජිර්ණයේ ප්‍රතිඵල දැක බලා ගත හැකිය. ඉතා සියුම්ව හටගත් පැලුම් සහ පිපිරුම් මිග්මටයිට් නයිස් පාෂාණයෙන් කරන ලද පිළිම දේහයන්හි හට ගෙන ඇත. මෙම පිපිරුම් පාෂාණයේ සොබාවික පැලුම් රටාව අනුගමනය නොකරන බව පෙනී යන අතර, සමහර ස්ථාන වල දී පාෂාණ කොටස් ගැල වී ගොස් ඇති බව ද දැක බලා ගත හැකිය.

මිග්මටයිට් පාෂාණයේ සොබාවික වර්ණ තීරු මේ වන විටත් ජිර්ණයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස අතුරුදහන් වී ගොස් ඇත. එනිසා ලා පැහැති බව මතු වී බොහෝ විට පෙන්නුම් කරන්නේ ග්‍රැනයිට් පාෂාණයක ගති ලක්ෂණය. නමුත් සියුම් නිරීක්ෂණය කිරීමේදී අපට නයිස් පාෂාණයේ වර්ණ තීරු වල ලක්ෂණ තවමත් දැක බලා  ගත හැකිය. මේ වර්ණ තීරුවල වියැකී යාම පළමු හිඳී පිළිමයේ වැඩියෙන් නිරීක්ෂණය කල හැකිය. නමුත් අනෙකත් පිළිමයන්හි තවමත් නයිස් පාෂාණයේ වර්ණ තීරු කදිමට දැක බලා ගත හැකිය. කෙසේවෙතත් ඒ වර්ණ තීරු ද ක්‍රමයෙන් වියකෙන බව නිරීක්ෂණය කල හැකිය.  

පොලොන්නරුව ප්‍රදේශය වර්ෂා පතනය අඩුවෙන් ලැබෙන වසරේ වැඩි කාලයක් අව් රශ්මියෙන් පීඩා විඳින ප්‍රදේශයකි. අධිකව ලැබෙන හිරු රශ්මියෙන් මේ බොහෝ දෑ අධික රත් වීමට සහ වේලීමට භාජනය වෙයි. දහවලදී සිදුවන මේ අධික රත් වීම සහ වේලීම පාෂාණ තාපජ ප්‍රසාරණයට ලක් කරයි. එමගින් පාෂාණයේ ඛනිජ සංයුතිය භෞතික ජ්ර්ණයට ලක් කරන්නට පෙළඹවන බව අමතක නොකළ යුතුය. මේ තත්වය රාත්‍රියේ හාත්පසින්ම වෙනස් වේ. අධික තාපය පරිසරයෙන් ඉතා ඉක්මනින් බැහැර වන  නිසා පාෂාණ  නිර්මිත පරිසරයට වඩා වැඩි උෂ්ණත්වයකින් යුක්ත වේ. පාෂාණ දහවලදී රත්වන්නේ සෙමින් නිසා පරිසරයට වඩා අඩු උෂ්ණත්වයකින් යුක්ත වේ. මෙනිසා දහවලදී සහ රාත්‍රියේ දී ඇතිවන උෂ්ණත්වය වෙනස නිසා උද්ගතවන උෂ්ණත්ව අන්තරය පාෂාණය භෞතිකව ජීර්ණය කරයි. මේ තත්වය පාෂාණයේ සියුම් පිපිරුම් ඇතිකරන්නට හේතුවෙයි.

එපමණක් නොව වර්ෂා කාලයේදී වායුගෝලයේ ජලවාෂ්ප වැඩිකරමින් ආර්ද්‍රතාවය වැඩි කරයි. වර්ෂා කාලයේදී ඇතිවන හිරිකඩ මගින් මෙම පාෂාණ නිර්මිත තෙමා දමයි. එය මගින් පරිසරයේ පමණක් නොව මෙම පාෂාණ නිර්මිත වලද තෙත ගතිය වැඩි කරයි. එය පාෂාණයේ ඛණිජ රසායනිකව ජීර්ණය කරයි. එනිසා යකඩ වැනි ඛණිජ රසායනිකව ජීර්ණය වීම නිසා යකඩ ඔක්සයිඩය ඇතිකරයි. එය පිළිම වහන්සේලාගේ මතුපිට පෘෂ්ටයේ දුඹුරු පැහැති පැල්ලම් ඇතිකරන්නට හේතුවෙයි. මේ තත්වය වර්තමානයේ ඉතා හොඳින් මෙම පාෂාණ නිර්මිත වල දැක ගත හැකිය.

මෙවන් වූ පාෂාණ නිර්මිත වල ජීර්ණ ක්‍රියාදාමය අධ්‍යනය කල යුතුය.නිරන්තරයෙන්ම නිරීක්ෂණය භාජනය කල යුතුය. මේ සඳහා පාෂාණයේ නියැදි ලබා ගැනීම කල නොහැක්කේය. එනිසා වෙනත් ක්‍රමවේද මගින් තත්වය අධ්‍යනය කල යුතුය. මේ සඳහා ඇති වී ඇති පිපිරුම් වල දිග පළල වැඩි වන්නේදැයි අධානයනය කල හැකිය. එපමණක් නොව ඇති වී ඇති දුඹුරු පැහැති පැල්ලම් වල ප්‍රමාණය වැඩි වන්නේදැයි නිරීක්ෂණය කල හැකිය. දීර්ඝ කාලයක් තතිස්සේ මේ අධ්‍යනය සිදු කිරීමෙන් ජීර්ණය වන්නා වූ වේගය පිළිබඳව යම් අදහසක් ලබා ගත හැකිය. ඒ මත යම් සංරක්ෂණ ක්‍රියාදාමයක් ආරම්භ කිරීමෙන් මේ පිළිම විනාශ මුඛයට යාම වලක්වා ගත හැකි වේ.

පාෂාණ නිර්මිත සංරක්ෂණය සඳහා මෙරට විද්වතුන්ගේ අවධානය යොමු වී ඇත්තේ ඉතා අඩුවෙන් බව පෙනී යයි. නමුත් විද්‍යාත්මක ක්‍රමවේද අනුගමනය කරමින් සංරක්ෂණ ක්‍රම වේද විද්වතුන්ගේ ද සහයෝගයෙන් කල හැකි වේ. ඒ සඳහා වැදගත් වන්නේ යම් ක්‍රමවේදයක් ඇතිකිරීමයි. දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ සිදුවන මේ ජිර්ණ ක්‍රියාවලිය ගැන අඩු අවධානයකින් ක්‍රියාකිරීම මගින් මේ අපූරු නිර්මිත විනාශ මුඛයට යාම වලක්වා ගැනීම කල නොහැක.  

මෙහිදී වැදගත් වන්නේ ප්‍රදේශයේ කාලගුණික තත්වයන් පිලිබඳ මනා අවබෝධයක් ඇතිකරගැනීම සහ පාෂාණයේ ගති ලක්ෂණ අධ්‍යනය කිරීමයි. එමගින් ඇතිවී ඇති සහ ඉදිරියේදී ඇතිවන්නා වූ තත්වය මනාව අවබෝධ කරගත හැකි වේ. ලෝක උරුම බවට පත් වී ඇත්තා වූ මෙවන් වූ ස්ථාන වල ඇත්තා වූ පාෂාණ නිර්මිත පිළිබඳව වඩා හොඳ අවධානයක් ඇති විය යුතු බවයි මාගේ අදහස වන්නේ.

 

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

සිංහල වාරි සංස්කෘතිය 

භූ සංචාරිතය 47

This article is originally published on Vidusara

සිංහලයෝ වැව් තැනුවෝ වෙති. විජයගෙන් ඇරඹි ඒ සිංහල රාජවංශයේ බොහෝ රජවරු ඒ සඳහා ඉතා කදිම දායකත්වයක් දක්වා ඇත. මහා වංශය පවසන අන්දමට අභය වැවෙන් ඇරඹි වාරි සංස්කෘතිය සිංහල සංස්කෘතියේ මුල් තැනක් ගත්තෙකි. වන්නියේ වියළි කාලගුණික තත්වය හමුවේ ද තැනිතලා භූ විෂමතාවය ද ඒ සඳහා කදිම සහයෝගයක් ලබා දෙන්නට ඇත. වියලි පරිසරය සැමවිටම බලකර සිටින්නේ ජල සංරක්ෂණයේ යෙදෙන ලෙසයි. ඉන් ලද ගැම්ම විසල් වැව් තනන්නට සිංහලයා පොළඹවන්නට ඇත.

මහාවංශය සිංහලයා සතු අපූරු ශ්‍රේෂ්ඨ ග්‍රන්ථයක් බව පැවසිය යුතුමය. වසර දහසකට අධික අඛණ්ඩ ලිඛිත ඉතිහාසයක් සඳහන් කර ඇත්නං ඒ මහාවංශයේ ය. සමහර විද්වතුන් මෙය ප්‍රශ්න කරයි. පිළිගත නොහැකි බව පවසයි. එනමුත් මහාවංශය සිංහල ඉතිහාසය ගැන කදිම තොරතුරු රාශියක් අප හමුවේ තබයි. කියන්නා කෙසේ කිව්වත් අහන්නා සිහි බුද්ධියෙන් ඇසිය යුතුයි යනුවෙන් සිංහල කියමනක් ඇත. එනිසා සෑම දෙයක් ගැනම යම් කිසි තාර්කික පදනමක් මත පිහිටුවා අධ්‍යනය කිරීම හොඳය.

වාරි සංස්කෘතිය ඇරඹියේ විජයගෙන් පසුද යන්න මා හමුවේ ඇති ගැටලුවයි. භූ පරිසරයේ මුණ ගැහෙන මේ අපූරු ගොඩනැගුම සිංහල ඉංජිනේරු තාක්ෂණයේ කදිම මුහුණවර අප ඉදිරියේ නිරාවරණය කරයි. අදමෙන් දායක වූ සියල්ලන්ම පැත්තක් තබා කිසිවක් නොකළ දේශපාලනඥයකුගේ නාමය සඳහන් කර සටහන් තබා ඉදිවන ඉදිකිරිම් ලෙස  නොව කිසිවක් සොයාගැනීමට කිසිම සටහනක් නොතබා ඉදිකළ මේ ඉදිකිරීම් සිංහල ඉංජිනේරු තාක්ෂණයේ අපුර්වත්වයම ගෙනහැර පාන බව අමතක නොකළ යුතුය.

විජය මෙරටට පැමිණෙන විට කුවේණිය සිටියේ කපු කටිමින් බව පැවසෙයි. ඉන් ගම්‍යවන්නේ හික්මවීමට අවශ්‍යතාවක් නැති හොඳින් දියුණු වූ මනා සංස්කෘතියක් හිමි වූ මිනිසුන් පිරිසක් මෙහි සිටි බවයි. ඇඳුම් ආයිත්තම් අවශ්‍ය වුවෝ නම් හොඳින් හික්මවුන සංස්කෘතියක් හිමිකාරයෝ වෙති. එනයින් බලනකල මෙරට තාක්ෂණය, සංස්කෘතිය සහ සභ්‍යත්වය ගැන අමුතුවෙන් විචාරීම අවශ්‍යතාවයක් නොවේ.  සංස්කෘතියේ සහ සභ්‍යත්වයේ උච්චත්වයට පත් විසල් රටකට ආසන්නයේ පිහිටි මේ කදිම දූපතේ විසූවෝ බුදුන් කල සිටම ජිවිතයේ අරුත සෙවුවෝ විය යුතුය. බුදු දහම වැළඳ ගන්නට දෙපාරක් නොසිතු මොවුන් බුදුන් කල සිටම බෞද්ධයෝ වූහ.

එනිසාම මෙරට කෘෂිකර්මාන්තය ගැන අමුතු තර්ක ඇති කිරීමෙන් පලක් නොවේ. අපගේ හෙළ මුතුන් මිත්තන් විජය පැමිණෙන්නට පෙර සිටම වී ගොවිතැන කරන්නට ඇති බවට සැකයක් නොමැත. එනිසා වාරි කර්මාන්තයේ භාවිතය ගැන සැකයක් ඇති කර ගත යුතු නොවේ. ඉන්දියාවේ පවා ප්‍රමුඛ නොවූ මෙවන් වූ වාරි තාක්ෂණයක් මෙරට ප්‍රමුඛ වන්නේ ඉන්දියාවෙන් ලද අභාෂය නිසා නොවන බව පැහැදිලිය.

තැනිතලා බිමෙහි සියුම් උච්චාවචනයන් සොයාගන්නට එකල විසු අපගේ මුතුන් මිත්තන්හට අපූරු දැනුමක්, තාක්ෂණයක් තිබෙන්නට ඇත. එනිසාම ‘එල්ලන්ගාව’ නමින් හැදින්වෙන වාරි පද්ධතියක් ගොඩ නගන්නට ඔවුනට හැකි විය. එක් ජලාශයකට ජලය පිරි ඉතිරි යන කල වැඩි ජලය නැවතූ එකතු කර ප්‍රයෝජනයට ගන්නට පහලින් තවත් වැවක් ඉදි විය. එලෙස එකිනෙක හා බැඳුන වැව ගණනාවක් බිහි වන්නට ඇත.

භූ සංචාරිතයේ යෙදෙන ඔබ වන්නියේ වාරි සංස්කෘතිය නැරඹීමට අමතක නොකරන්නේය. ගිනිගහන අව්වේ වේදනා සමනය කරන්නට මේ අපූරු වාරි පරිසරයට හැකි විය. විසල් ප්‍රදේශයක් පුරා විසිරි පැතිර යන වාරි පරිසරය ගිනි ගහන අව්වේ වායුගෝලයට ජල වාෂ්ප එක් කරන්නේ රත් වූ පරිසරය සිසිලනය කරමින්. ඒ එපමණක් නොව ලවණ සාන්ද්‍රණය වැඩි භූ ගත ජලය වෙනුවට මෘදු වැසි ජලය භාවිතයට හුරුකරවන්නට මේ වාරි සංස්කෘතියට හැකි විය.

එකල්හි සිටියෝ භූ ගත ජලයේ ගුණාගුණ දැනගත්තෝ වෙති. ඔවුන්හට යම් කිසි ප්‍රමාණයකට භූ විද්‍යාත්මක දැනුමක් හිමි වී තිබු බව හොඳින් පැහැදිලි වේ. එනිසාම ඔවුහු ලවණ සාන්ද්‍රණය අධික ජලය භාවිතා නොකර මෘදු වැසි ජලය භාවිතයට හුරු විය. එමගින් තමන්ගේ වකුගඩු අරක්ෂා කර ගන්නට සමත් විය. එපමණක් නොව වාරි කර්මාන්තයේදී වැදගත් වන ජල ගබඩාව සඳහා අවශ්‍ය භූ පසුබිම සකසා ගැනීමේදී මැටි ඛණිජ වල වැදගත්කම ඔවුන් හොඳින් දැනගෙන ඉන්නට ඇත. එනිසාම අපාරගම්‍ය මැටි තට්ටුවක් වැව් පතුලේ සකසා ජලය භූ ගත වීම වලක්වාගෙන ඇත. ජලය පිරුණු පසු ඇතිවන වාෂ්ප වීම වලක්වා ගැනීම සඳහා ඕලු, නෙලුම්, මහනෙල් වැනි ශාක වවා ජලය ආරක්ෂා කරගෙන ඇත. එපමණක් නොව පාරසරික සංගුනකයක ද මෙමගින් තහවුරු කරන්නට හැකි වී ඇත.   

නවීන කෘෂිකාර්මික වත් පිළිවෙත් වන්නියේ ගොවීන්ගේ සාම්ප්‍රදායික දැනුම සහ ඔවුන් සතු සක්සුදක් සේ තහවුරු වූ ඥානය අභියෝගයට ලක් කලේ නිසරු වත් පිළිවෙත් යැයි ඉවත දමමින්. එමගින් වූයේ මේ ජනතාව කබලෙන් ලිපට ඇද දැමීමයි. වැසි ජලය පිරි වැව් අමුණු කෘෂිකාර්මික රසායනයන්ගෙන් දූෂණය වීමෙන් පසු ඔවුනගේ වැසි ජල භාවිතය ද ඇණ හිටුනි. එනිසා වන්නියේ මිනිසුන් නිතැතින්ම තල්ලු වූයේ ලවණ සාන්ද්‍රණය අධික භූ ගත ජල පරිහරණයටයි. එයයි රජරට වකුගඩු රෝගය ආරම්භය වූයේ. මේ පිළිබඳව අද බොහෝ දෙනෙකුගේ අවධානය යොමුවන්නේ නැත. මෘදු ජලය භාවිතා කරන්නන් හට මේ රෝගයෙන් මිදීමේ හැකියාවක් ඇති බව මා කල ක්ෂේත්‍ර විමර්ශනයකින් හෙළිවීම මාගේ අනුමානය තහවුරු කරන්නනෙකි.

පාරිසරික තුල්‍යතාවය ගැන මනා වැටහීමක් ඇතිව එකල විසු අපගේ මුතුන් මිත්තන් වැඩකටයුතු කරන්නට ඇත. එනිසාම පාරිසරික සංරක්ෂණය සැමටම වඩා ප්‍රමුඛ කරගන්නට ඇත. එමගින් මුතුන් මිත්තන් සිදුකල පාරිසරික වෙනස්කම්වල පසු බලපෑම්  අවම කරගන්නට සමත් විය. එනිසාම මිනිසාගේ යහපැවැත්ම පමණක්  නොව පරිසරයේ යහපැවැත්ම ද තහවුරු කරගන්නට හැකි වීම කොතරම් අපූරු ද යන්න වැටහෙන්නෙකි.  

      

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

 කල්‍යාණි ගංගාවෝ

භූ සංචාරය 46

This Article is originally published on Vidusara.

කැළණි ගංගාවෝ කඳුකරයේ සිට තරුණ අවධියේ තමා සතු ජවාධික බවෙන් කිතුල්ගල ප්‍රදේශයේ පසු කරන්නේ අපූරු ගංගා රූපණ ඇතිකරමින්. වරෙක ගංගා මාර්ගයේ අධික වැසි සමයේ ගෙන ආ විශාල ගල් කුළු අතරින් ඒවායේ තම ජල දේහය වද්දවමින් වේගයෙන් ගමන් කරන්නේ හිටිවනම වතුර වක්කලමකට ජල පහර ඇද දමමින් ය. කල්යාණි ගේ තරුණ අවධියේ අවසාන අදියර මෙලෙස අපූරු ගංගා රූපණ ඇතිකිරීම බොහෝ සංචරකයනේ සිත් ඇඳ බැඳ තබා ගන්නා බව ඉතා පැහැදිළිය. ධවල පැහැති පෙන බුබුළු ඇතිකරමින් ගලා යන ජලයට සුන්දරත්වයක් එක් කරන්නට මේ ගංගා රූපණ බොහෝ ඉවහල් වෙයි. වරෙක තැනි පෙත්තට කපා දමාපු ලී කොටයක  මතුපිටක් සේ ඇති ගල් තලා සංචාරකයන්හට දිය මත ලිස්සා යාමට කදිම පසුබිමක් සකස් කර දෙයි. ධවල ජලයේ ලිස්සා යාම ප්‍රචලිත වන්නේ මෙවන් පසුබිමකය.  එනිසා මේ වන විට කිතුල්ගල ප්‍රදේශය සංචාරකයන්හට කදිමට සුව විඳිය හැකි පරිසරයක් බවට පත් වී හමාරය. 

කිතුල්ගල, නිවර්තන කලාපීය රටක පවතින තෙත්කලාපීය වැසි වනාන්තර ගහනව තිබු ප්‍රදේශයකි. නමුත් අවාසනාවන්ත ලෙස බ්‍රිතාන්‍යන්ගේ අදූරදර්ශී සහ විනාශකාරී වගාවන් හේතුවෙන් කදිමට තිබු වනාන්තර භුමි බොහොමයක් මේ වනවිට වලපල්ලට ගොසින්. නමුත් තවමත් ගංගාවෙන් අනෙක් පස ඉතිරි වී ඇති වැසි වනාන්තරය නිසා ජෛව ශ්‍රී විභූතියේ සලකුණු තවමත් තරමක් හෝ ඉතිරි වී ඇති බව සිතිය හැක. මාකන්දාව වැසි වනාන්තරය ලෙස හඳුන්වන මේ කදිම ජෛව පරිසරය හෙක්ටයාර දහසක පමණ භූමියක් ආවරණය කරමින් දුලභ දුර්ලබ ජීවි විශේෂ සියයකට අධික සංක්‍යාවක් සඳහා වාසභූමි සපයන බව අප මතකයේ රඳවා ගත යුතුය.

මෙවන් වූ සුන්දර පරිසරයක් සංචරණය සඳහා තව කොතකුත් දේ ඇත්තේමුත් බොහෝ දෙනෙකුගේ අවධානය යොමු වී ඇත්තේ ධවල ජලයේ ලිස්සා යාමට පමණක් බව පෙනී යයි. අතීතයේ මේ වැසි වනාන්තර භුමිය ප්‍රාග් ඉතිහාසිකයන් සඳහා වාස භුමිය සැපයු භූමියක් බව බොහෝ දෙනෙකු නොදන්නවා ඇති. පසු ගිය කාල වකවානුවේ මෙරට පුරා විද්‍යාඥයින් විසින් කරන ලද ගවේෂණ සහ පරීක්ෂණ මගින් ඒ බව කදිමට අනාවරණය කර ඇත. ඒ කිතුල්ගල බෙලි ලෙන නම් වූ සුන්දර ගල් ගුහාවේ සිදු කරන ලද පර්යේෂණ මගින්.

බෙලි ලෙන පිහිටන්නේ කිතුල්ගල නගරයේ සිට කිලෝමීටර අටක දහයක් පමණ දුරින් වූ රබර් වත්තකය.  යම් දුරක් ප්‍රාදේශීය මාර්ගයක ගමන් කර ඉන් පසු ගල් පඩි සහිත අඩි පාරක් ඔස්සේ ගල් ගුහාවට ලඟා විය හැක. තවමත් ගුහාව පවතින භුමිය ද්විතියික ශාක සන්තතියක ආරක්ෂාව ලබමින් පැවතීම සතුටට කාරණයකි.

බෙලි ලෙන යනු ගුහා වර්ගීකරණයට අනුව මවු පාෂාණමය ගල් පියැස්සක් වන අතර එය ගුහා පද්ධතියකින් අලංකාර වී ඇත. කැනීම් කරන ලද ප්‍රධාන පියැස්සට ඔබ්බෙන් තවත් ගුහාවක් පවතින බව දැක ගත හැක. එකල පැවති කාලගුණික තත්වයන් අනුව පාෂාණ ජිර්ණයේ සහ ඛාදනයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස බිහි වූ මේ කදිම ගුහා පද්ධතිය අතීත මානවයාගේ වාස භුමි බවට පත්වීම කොතරම් අරුමයක් ද යන්න විටෙක සිතේ. තම ආහාර අවශ්‍යතාවය සඳහා කදිම තෝතැන්නක් ව තිබෙන්නට ඇති මේ භුමිය ජලය වැනි මූලික අවශ්‍යතා ප්‍රාග් මානවයාගේ දෙපා ළඟටම ලබා දීමෙන් වාසය සඳහා වඩා සුදුසු භූමියක් බව පෙනී යයි. ගුහාවේ ඉහල සකස් වී ඇත්තේ හිටිවනම ඇති වූ විශාල හෙලකිනි. මෙකල වර්ෂා කාලයේ ඉහල පෝෂක ප්‍රදේශයට ඇදහැලෙන ජල බිඳිති ඝනව වැඩුණු කාබනික ස්ථරයෙන් සෙමෙන් උරා ගෙන මවු පාෂාණය මත වැතිර පවත්නා තුනී පාංශු ස්තර හරහා රුරා පහලට ගලන්නේ පාෂාණ හෙළයේ තොන්ගලේ වූ පාෂාණ වැටිය ඔස්සේ පහලට ඇදහැලෙන්නට අවකාශ සකසමින්.  මේ ක්‍රියාවලිය අවසානයේ නිර්මාණය කරන්නේ දෙවැනි ලෙන හරහා තිරයක් මෙන් සකස් වෙමින් ඇද හැලෙන්නා වූ සුන්දර දිය ඇල්ලක් ඇතිකරමින්. සුන්දරව ඇදහැලෙන ජල ධාරාව පවතින සුළං ධාරා මගින් බිඳිති බවට පත් කරන්නේ යම් මොහොතක වාෂ්පයක් බවට පත් ව මීදුමක් සේ නැවත ඉහල නගින්නට ආරාධනා කරමින්. සුන්දරත්වය ඇතිවන්නේ එලෙසය. මේ අපූරු දිය ඇල්ල හිතුවක්කාර කොලු ගැටයන්හට නම් පැන පැන ඔලුව අල්ලා ඇඟපත තෙමා ගන්නට කදිම අවකශයක් ලබා දෙයි.

බෙලි ලෙනේ ආදී වාසීන් විසුවේ අඩි වසර තිස් දහසකට පමණ පෙර බව පුරා විද්‍යා පර්යේෂණ පෙන්වා දෙයි. ඔවුන්ගේ ඉතා වැදගත් මෙම පර්යේෂණ තව දුරටත් පෙන්වා  දෙන්නේ මෙහි විසුවෝ අදින් වසර දසදහසක පමණ කාල සීමාවක් දක්වා දිවි ගෙවන්නට ඇති බවයි. එනම් හොලොසින අවධිය ආරම්භය වන තෙක් පමණ බව පෙනී යයි.  ඒවාගේම වසර 16 000 ක් පමණ පැරණි මානව ඇටසැකිලි හමු වූ බවද වාර්තා වෙයි. ශිත යුගයේ දිවි ගෙවූ මේ අපූරු ප්‍රාග් ඓතිහාසිකයන් රටේ පහත් බිම් වල දිවි ගෙවූවන් හා සම්බන්ධතාවයන් පවත්වන්නට ඇති බවට කදිම සාක්ෂියක් හමු වෙයි. ඒ මුහුදු බෙලි කටු වන අතර ප්‍රදේශ වාසින් පවසන අන්දමට ලෙනට නාමය ගෙන එන්නේ ද මෙය පදනම්වය. මුහුදු ආහාර රස විඳින්නට වෙරළට ඇදුනෝ පහත් බිම් වාසින් සමග සම්බන්ධකම් පවත්වන්නට ඇත. ඒ වාගේම මුහුද බෙලි කටු පවසන්නේ වෙරළට ඇදුනෝ ලුණු රසය හඳුනන්නන් බවයි.

මේ ලුණු සහිත මුහුදු ආහාර පරිහරණය තවත් කදිම අර්ථකතනයක් සඳහා පසුබිම සපයයි. එනම් මෙහි විසුවෝ ලුණු ආහාර භාවිතයට කලින් සිටම පුරුදු වුවන් බවයි. මේ පුරුද්ද ඔවුන් කඳුකරයට යම් හේතුවක් නිසාවට සංක්‍රමණය වන්නට පෙර සිට ඇති කර ගත්තක් විය යුතුය. එසේ නොමැතිව නුපුරුදු දේ සොයා යාමේ පුරුද්දක් ඔවුන්ගේ තිබෙන්නට හැකියාවක් නොමැත. ලුණු රසය පුරුදුව සිටි, මුලිකවම පහත් බිම් වාසීන් වන මොවුන්ගේ ප්‍රධාන ආහාරයක් වන්නට ඇත්තේ මුහුදු බෙල්ලන් වැනි මුහුද ආහාර වන්නට ඇත. කඳුකරය ට සංක්‍රමණය වීමෙන් ඔවුන්ගේ සුන්දර මතකයන් සහ රසයන් සොයා වෙරළට ඇදෙන්නට ඇතුවාට කිසිම සැකයක් නොමැත. කෙසේ වෙතත් මේ කාලය ශිත යුගයේ උපරිමය සටහන් කරන කාලයට සමගාමී නිසා අපට සිතිය හැක්කේ ජෛව විවිධත්වය ද මේ වැසි වනාන්තරයේ සාපේක්ෂව අඩු වන්නට ඇති බවයි.

 ඒ කෙසේ වෙතත් කිතුල්ගල් මේ සුන්දර බෙලි ලෙන සංචරනයට කදිම ස්ථානයකි. දැන් දැන් නුතන මානවයාගේ කුහක හසීම මගින් මේ අපූරු පරිසරය දුෂණය වන්නට පටන් ගෙන ඇත. එහි සංචරණයට යන්නන් අඩි සලකුණු පමණක් ඉතිරි කර අනෙකුත් දේ ආපසු රැගෙන එන්නේ නම්  ඉතා උසස් බව මතක් කර දිය යුතුය.

 

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

මුතුරාජවෙල තෙත්බිමකි. 

භූ සංචාරිතය 45

This article is originally published on Vidusara, 10.02.2021.

පසුගිය සතියේ ලෝක තෙත්බිම් දිනය සමරන්නට යෙදුනා ඔබට මතක ඇති. ඒ පෙබරවාරි මස දෙවනි දා. තෙත් බිම් යනු ඉතා වැදගත් පරිසර පද්ධතියකි. භූ සංචාරිතයෙන් වරින් වරින් මේ ගැන අප කතා කලා.

රැම්සා සම්මුතිය බිහිවන්නේ තෙත් බිම් අරක්ෂා කරගන්න. එය ආරම්භ වන්නේ අදින් වසර පනහකට පෙර ඉරානයේ රැම්සා නගරයේ පවත්වන්නට යෙදුන සම්මේලනයකින්. එහිදී ඇතිකරගත් එකඟතාවයෙන් ලෝකයේ රටවල් බොහොමයක් මේ සම්මුතියට අත්සන් තබන්න තෙත්බිම් ආරක්ෂා කරගැනීම පරම චේතනාවෙන්. පළමු සැසිය පවත් වූ 1971 වසරේ දී  මේ සඳහා රටවල් 7ක් එකඟතාවය පළ කල අතර මේ වනවිට රටවල් 171 ක් එකඟතාවය පළ කරමින් අත්සන් තබා ඇත. මේ අතර ශ්‍රී ලංකාව ද වෙයි.

ශ්‍රී ලංකාව රැම්සා සම්මුතියට එකඟතාවය පළකරමින් අත්සන් තබන්නේ 1990 දී බූන්දල වනෝද්‍යානය රැම්සා තෙත්බිමක් ලෙස නම් කරමින්. එදා මෙදාතුර කාලයේ එවන් වූ තෙත්බිම් පහක් සමගින් සියල්ල හයක් ලෙස රැම්සා තෙත් බිම් බවට පත්කරමින් ජාත්ත්‍යන්තර අවධානය ලබා ගැනීමට හැකි වී ඇත. ආනවිලුන්දාව, මාදු ගං මෝය, වංකලේ, විල්පත්තුවේ ප්‍රදේශයක් සහ කුමන ජාතික වනොද්යනයන් ද ඒ හය අතර වන බව මතක් කල යුතුය.

තෙත්බිමක් යනු වෙරළාසන්නයේ ජලයෙන් යටවූ පහත් බිමක් පමණක් නොව ගොඩබිමේ පවතින යම් පහත් බිම් ද අයත් බව අමතක නොකළ යුතුය. තෙත්බිමක් සදා ජලයෙන් යටවී හෝ තාවකාලික යටවී පැවතිය හැක. ජලය කරදිය හෝ මිරිදිය වන්නට හැක. පවතින පරිසරය අනුව සුවිශේෂී තත්වයන් එම පරිසරයේ ඇති විය හැකි අතර ඒ පදනම් ව එහි පවතින ජෛව සංයුතිය අතිශය වෙනස් විය හැක.

තෙත්බිම් වඩා වැදගත් වන්නේ වැඩි ජලය එනම් ගංවතුර පාලනයේ දී බව මෙහි ලා සඳහන් කල යුතුය. එපමණක් නොව අප ජලය පිරිපහදුව සඳහා කදිම තෝතැන්නක් බව ද අමතක නොකළ යුතුය. එපමණක් නොව සුවිශේෂී ජෛව විවිධත්වය ගෙන එන්න එම පරිසර පද්ධතියට අපූරු  ආකර්ශනයක්. සතුන්ගේ නිජබිම් පමණක් නොව සමහරුන්ට අවැසි වන තාවකාලික ලැගුම් හලවල් ලබා දෙන්නට තෙත්බිම් පරිසරය පසුබට වන්නේ නැත. මිනිසාට වැදගත් වන ඖෂධ සහ ආහාර පාන පමණක් නොව එදිනෙදා ජිව්තයේදී වැදගත් වන සමහර දේ ලබා දෙන්නට සැදී පැහැදී ඉන්නා බව මතකයේ රඳවා තබා ගත යුතුය.

බටහිර වෙරලේ හමුවන තෙත්බිම් පහත්බිම් අතර මුතුරාජවෙලට හිමිවන්නේ වැදගත් තැනක්. තවමත් රැම්සා රැකවරණය නොලැබුන නමුත් එය වඩාත් අවැසි තෙත්බිමක් ලෙස හඳුනාගත හැකි කදිම පරිසර පද්ධතියකි මුතුරාජවෙල. මිගමුව කලපුවේ ආරම්භය බොහෝ විට කොළඹ සිට මුතුරාජවෙල හරහා ඇති වූ වෙරළ භූ රූපණය හේතු වන්නට ඇත.

මුතුරාජවෙල ද ජෛව විව්ධත්වයෙන් අනූන පරිසර පද්ධතියකි. ශාක වර්ග 200 ට ආසන්න ප්‍රමාණයක් ද සතුන් ද එවැනිම වූ ප්‍රමාණයක් ද  ඒ අතර කුරුල්ලන් 100 ට අධික ප්‍රමාණයක් ද මෙම පරිසර පද්ධතියෙන් වාර්තා වෙයි.

වසර 5000 ට පමණ පෙරකළ මෙරට මුහුද මට්ටමේ ඇති වූ සීග්‍ර වෙනස්වීම මත එකල මේ වෙරළ ආසන්නයේ වූ විශාල වනාන්තරයක් කරදියෙන් යට වීම හේතු කොට ගෙන මෙම අපූරු තෙත්බිම වර්ධනය වී ඇත. එනිසා මෙරට හමුවන විශාලම පීට් නිධිය මෙහි ඇත. කරදිය මිශ්‍ර වූ අවසාදිත වලින් යට වූ එකල බිහි වූ විසල් ශාකා ප්‍රාග්ජීව ධාතුන් බවට පත් වී සංරක්ෂණය වී ඇත. තවමත් ක්‍රමයෙන් පීට් බවට පත් වෙමින් තිබෙන බවයි පර්යේෂණ පෙන්වා දෙන්නේ.

පීට් සහ බොරතෙල් ඇතිවන්නේ දෙආකරයකටයි. පීට් වල අවසානය සනිටුහන් වන්නේ ගල් අඟුරු බවට පත් වීමෙන්. බොරතෙල් ඇතිවන්නට හේතුවන්නේ සාගර ජීවීන්ගේ නිධිගත වීමෙන් සහ එම කාබනික නිධි ක්‍රමයෙන් අවසාදිත පාෂාණ බවට පත් ඉව්මේදී ය. එහිදී වැඩිවන උෂ්ණත්වය සහ පීඩනය හමුවේ මුහුදු ජීවීන්ගේ දේහයන් ක්‍රමයෙන් හයිද්‍රජන් මිශ්‍රිත කාබනික සංයෝග බවට් පත් වේ. මේවා හයිද්‍රෝකාබන ලෙස හඳුන්වයි.

පීට් සහ ගල් අඟුරු බිහිවන්නට හේතුවන්නේ ගොඩබිම ශාක, අවසාදිත සමග මිශ්‍රිතව නිධිගත වීමයි. මේ සඳහා බොහෝ කාලයක් ගතවන අතර පීට් නිධිවල ඇත්තාවූ ප්‍රාග්ජිව්ධාතුන් බවට් පත් වූ ශාක විශේෂ මොනවා ද යන්න හඳුන්ගත හැක. මුතුරාජවෙල හමුවන මෙවැනි ශාක කඳන් සමහරක් තවමත නිසි පරිදි අවම වශයෙන් පීට් බවට හෝ පත් වී නොමැති බව ක්ෂේත්‍ර නිරීක්ෂණ වලදී පැහැදිලි වේ.

බොහෝ කලකට ඉහතදී රජ දවස මේ පහත් තෙත් බිම වගා කටයුතු සිදුකල මුතු වැනි සහල් නිෂ්පාදනය කල භූමියක් බව ඉතිහාසගත වාර්තා පවසයි. කාලීනව සිදු වූ පාරිසරක වෙනස් වීම මත වගා කටයුතු වලින් මිදී ක්‍රමයෙන් සොබාවික ශාක සන්තතියක් බවට පත් වී ඇත. ඒ අවම වශයෙන් වසර දාහක පමණ කාලයක සිට විය හැක.

පාංශු දේහයන් හි අධික කාබනික ද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණයක් පැවතීම ප්‍රදේශයේ භූ ගත ජලයේ සංයුතිය රසායනිකව වෙනස්කරන්නට හේතු වී ඇත. කාබනික ද්‍රව්‍ය සමග මිශ්‍රව පවතින ගෙන්දගම් වැනි රසායනිකයන් නිසා භූ ගත ජලයට දැඩි ආම්ලික බවක් අත්කර දී ඇත. එනිසා මෙම ප්‍රදේශයේ බොහෝ ස්ථාන වල ජලය සොබාවිකවම ආම්ලික ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරයි.

මුතුරාජවෙල සංරක්ෂණය කල යුතු භූ විද්‍යාත්මකව වැදගත් වන භූමියකි. මෙහි භූ විද්යාත්මක, රසායනික සහ ජෛව විද්‍යාත්මක හැදැරීම් තුලින් පැරණි කාලගුණික තත්වයන් පමණක් නොව ශාක සහ සතුන්ගේ අගමනයන් ද අධ්‍යනය කල හැකි බව මෙහි ලා සඳහන් කල යුතුය. එපමණක් නොව වසර 2000ක් 3000ක් පමණ කාලයේ වර්ධනය වූ මෙරට සංස්කෘතික කවරක් ද යන්න උකහා ගැනීමට පවා කදිම තෝතැන්නක් බව බොහෝ දෙනෙකුට මතකයට නැගෙන්නේ නැත.

තෙත්බිමක් ලෙස ඉතා ඉහල වටිනාකමින් යුක්ත මේ භුමිය රැම්සා තෙත්බිමක් බවට පත් කිරීම තුලින්ඒ සඳහා වැඩි අවධානයක් ලබා ගැනීමට හැකි වේ. ඒ අයුරින් හෝ මේ කදිම තෙත් බිම අරක්ෂා කරගැනීම අනාගතයේ දී  බොහෝ වැදගත් විය හැක.

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

 භූ සංචාරිතයේ අනාගත අභිවෘධිය...!!!

භූ සංචාරිතය 44

This article is originally published on Vidusara 06.02.2021.

දැන් ඔබ වසරක පමණ කාලයක සිට මා සමග භූ සංචාරිතයේ යෙදෙනවා නේ. ඉතින් ලංකාවේ විවිධ ප්‍රදේශවල අපි ඇවිදින නිසා සංචාරයේ දී සැලකිය යුතු කරුණු සමූහයක් ඇති බව අමතක නොකළ යුතුයි. විශේෂයෙන්ම කඳුකරයේ සංචාරය කරද්දී මේ පිළිබඳව අප වඩාත් සැලකිය යුතුයි.

කඳුකරය සුන්දර පරිසරයක් බව අප හොඳින්ම දන්නා දෙයක්. විවිධාකාරයේ භූ රූපණ සමග එකතු වූ අපූරු ගහකොළ ද ගෙන එන්නේ චමත්කාරජනක බවක්. කඳුකරයේ ඉහලටම යද්දී සුන්දර වලාකුළු අපගේ වතකමල සිප ගැනීම විටෙක අපව විස්මයට පත්කරන්නක්.  කලකදී කඳු තරණය පුරුද්දක් කර ගත්තේත් එවන් වූ සුන්දරත්වයක් අත් විඳීමේ පරම ආශාවෙන්.

සංචාරය සාර්ථක කරගන්නට නම් අතරමගදී සිදුවිය හැකි ආපදාවන් ගැන අප සැලකිලිමත් විය යුතුය. කඳුකරයේ සංචාරය කරද්දී නම් ඇතිවන්නේ බොහෝ විට නාය යාම් වැනි ආපදා වන අතර සමහර විටෙක භූ කම්පා තර්ජනයට ද ලක් වීමේ සම්භාවිතාවක් ඇතිවා නොවේ. දැන් දැන් වර්ධනය වන භූ කම්පා අවදානම භූ තලවල බලපෑම  නිසා බව බොහෝ දෙනෙකු විශ්වාස කරන්නේ නැත. නමුත් එය එසේ වීමට බොහෝ ඉඩකඩ ඇත්තේ බව අප වටහා ගත යුතුය. ඒ කෙසේ වෙතත් භූ උපද්‍රව නිසා කඳුකර ජනයාට වන්නා වූ ආපදා කුලකයට භූ කම්පා අවදානම ද ඉදිරියේදී එක් විය හැකි බවයි මාගේ අදහස වන්නේ.

කඳුකරයේ සංචාරය කරන්නේ කඳුකර මාර්ග වලය. මෙම කඳුකර මාර්ග පමණක් නොවේ, කඳුකර සංචාරක ස්ථාන ද බොහොමයක් එවන් වූ දුෂ්කර සහ සුන්දර පරිසර සමග බද්ධව පැවතීම සංචාරය තරමක අසීරු කාරියක් බවට පත්කරන්නේ නිතැතින්මය. එනිසා සියල්ලටම මතතෙන් අපගේ ප්‍රවේශම සහ ආරක්ෂාව තහවුරු කරගත යුතුය.

කඳුකරයේ ඔබ සංචාරය කරද්දී වඩාත් සැලකිලිමත් විය යුත්තේ නාය අනතුර පිලිබඳවය. මන්ද යත් බොහෝ කඳුකර බිම් මේ වන විට වඩා අස්ථාවර තත්වයට පත් වී ඇති බව සිහියේ තබා ගත යුතුය. ඒ වෙන කිසිවක් නිසා නොව මිනිසාගේ අත්තනෝමතික ක්‍රියාකාරකම් නිසා බව අප හොඳින්ම දනී. එවන් වූ අස්ථාවර ස්ථාන ගෙන එන්නේ ආපදාවකි. එවන් වූ ස්ථාන පෙන්නුම් කිරීමට නැතහොත් ඔබගේ අවධානයට ලක් කරන්නට සංඥා පුවරු සවිකර ඇත. ඒ පිළිබඳව අවධානය යොමු කිරීම වඩා වැදගත් වේ. ඒ වාගේම විශේෂයෙන්ම වර්ෂාපතනය සිදුවන අවධිවල දී ආපදා කළමනාකරණ මධ්‍යස්ථානය නිකුත් කරනා නිවේදන පිළිබඳව ඔබගේ අවධානය යොමු විය යුතුය. එමගින් ඔබ සංචාරය කිරීමට බලාපොරොත්තු වන ස්ථාන සහ ප්‍රදේශ වල තත්වය එමගින් තහවුරු කර ගත හැකි වේ.  

වඩා හොඳින්, තරයේම ඔබ මතක තබා ගත යුතු කාරණය වන්නේ එවන් වර්ෂාපතනය අධික කාල වල දී ගල්ගුහා සංචරණය නොකළ යුතු බවයි. එයට හේතුව වන්නේ මේවයේ පවතින පාෂාණ සහ පාංශු දේහයන් අස්ථාවර වීමේ අවදානමක් ඇති විය හැකි බැවිනි.

ඒ වාගේම භූ සංචාරයේ දී අප සැලකිය යුතු තවත් කාරණා ගණනාවකි. පළමුවැන්න නම් සංචාරකයන්ගේ පමණක් නොව ප්‍රාදේශීය ජනතාවගේ ද ආරක්ෂාව තහවුරු විය යුතුය. එනිසා සැමවිටම අති දුෂ්කර සංචාරක ස්ථාන පරිහරණය කිරීම ගැන දෙවරක් සැලකිය යුතුය. එවන් වූ ස්ථාන නිරීක්ෂණයේදී ඇතිවිය හැක ආපදා පිළිබඳව පළමුව සැලකිලිමත් විය යුතුය. එපමණක් නොව ඒ සඳහා ආරක්ෂාකාරි පියවර ගත යුතුය.

දෙවැන්න වන්නේ සංචාරක ස්ථාන වල කල් පැවැත්ම සහ ආරක්ෂාවයි. එය සොබාවික පරිසරයක් නම් දූෂණකාරක නිදහස් නොකරන්නට වග බලා ගත යුතුය. එමෙන්ම අදාළ පරිසරයේ ඔබ දකින භූ ව්‍යුහයන් විනාශ නොකළ යුතුය. එමෙන්ම එම පරිසරයේ විවිධ කොටස් (පස්, පාෂාණ, ඛණිජ සහ ගහකොළ)  ගෙදර රැගෙන යාම සඳහා එකතු නොකළ යුතුය.

මෙරට සමහර ගල්ගුහා පරිසර තුරිතයන් සඳහා කදිම නැවතුම් බවට පත් වී ඇත. එනිසා බොහොමයක් ස්ථාන වල මෙම කුරුල්ලන්ගේ වාසස්ථාන සහ ඒවායේ ඔවුන්ගේ පැටවුන් දක්නට ලැබේ. සාමකාමී පරිසරයක දිවි ගෙවීමට පුරුදු වූ ඔවුනට සංචාරකයන්ගේ ගෝෂාව කරදරයක් විය හැක. එනිසා ඔවුන් ඔවුන්ගේ වාසස්ථාන අත්හරින්නට ද හැකිය.

එවන් වූ ස්ථාන සංචාරක නැවතුම් බවට පත්කරන්නට මත්තෙන් ඒ පිළිබඳව අප සැලකිලිමත් විය යුතුය. ජෛව විවිධත්වයෙන් අනූන අපේ රටේ මෙවන් වූ ජිවී විශේෂ මේ නිසාම ක්ෂණයකින් අතුරුදහන් විය හැක. එය ඔවුන්ගේ වඳ වී යාම දා විය හැක. එනිසා මෙවන් වූ භූ සංචාරක ස්ථාන ඒවායේ සංවේදී බාවය අනුව යම් වර්ග කිරීමකට ලක්කර ආරක්ෂාව තහවුරු කල යුතුය.  

ඔබගේ භූ සංචාරක ව්‍යාපාරය සැමවිටම සකස් විය යුතු යුත්තේ මෙරටට සාධාරණ ලෙස ආර්ථික ලාභයක් ගෙන දීමටයි.  එමගින් විශාල හෝටල් සඳහා පමණක් නොවේ අදාළ ප්‍රදේශයේ ජනතාවට ද යම් මුදලක් සොයාගැනීම සඳහා විවෘත විය යුතුය. අන්තර්ජාතික සංචාරකයන්ට මෙරට සංස්කෘතිය පිලිබඳ පැහැදිලි අවබෝධයක් ලබා දීමට හැකි විය යුතුය. එනිසා ග්‍රාමීයව පිහිටි සංචාරක ස්ථාන වලදී යම් යම් සංකෘතික වැඩසටහන් පමණක් නොව අදාළ කාලයට ආවේනික පෙරහැර වැනි වැඩසටහන් ද ප්‍රචලිත කිරීමට අවකාශය ලැබේ.

ඔබගේ භූ සංචාරිත ස්ථාන පිලිබඳ මනා දැනුමක් ලබා තිබීම වඩා උචිතය. එමගින් සංචාරකයන් ගේ දැනුම වර්ධනය කිරීමත් එවන් වූ ස්ථාන කෙරෙහි කැමැත්තක් ඇති කිරීමත් මගින් වැඩි සංචාරකයන් ප්‍රමාණයක් සමග වැඩි ප්‍රතිලාභයක් ලද හැකි වේ. භූ විද්‍යත්මක දැනුම වර්ධනය කරගැනීම කෙරෙහි ඔබගේ අවධානය යොමු විය යුතු අතර ඒ සඳහා වැදගත් වන පාටමාල මෙරට ආරම්භ කල යුතුය.

භූ සංචාරිත ස්ථාන වල භූ විද්‍යාත්මක වැදගත්කම පමණක් නොව පුරාවිද්‍යාත්මක, ජෛව විද්‍යාත්මක සහ ඓතිහාසික වැදගත්කම පිළිබඳව ද අප උගෙන ගත යුතුය. බහුවිෂයාත්මක ප්‍රවේශයන් සහිත එවන් ස්ථාන භූ සංචාරිත කලාප හෝ උයන් බවට පත්කළ හැක. ඒ සඳහා කදිම උදාහරණයක් වන්නේ උස්සන්ගොඩයි.

මෙවන් වූ තවත් කරුණු කාරණා ඇති අතර භූ සංචාරිතය සාර්ථක කර ගැනීමට එවන් වූ චාරිත්‍ර වාරිත්‍ර සමූහයක් මෙම කර්මාන්තයේ අභිවෘධිය සඳහා සහ දිගු කාලින පැවැත්ම උදෙසා සකස් විය යුතුය, මෙරට ස්ථාපිත විය යුතුයි.

 

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

හෝර්ටන් තැන්නේ ජනාවාසකරණය .......!!!

භූ සංචාරිතය 43

This article is originally published on Vidusara, 27.01.2021.

මහවැලි, කැළණි සහ වලවේ යන ගංගාවන්ගේ පටන් ගැන්ම හෝටන්තැන්නයි. එම ගංගාවල ශාකා ජල මාර්ග මෙහි දී පටන් ගෙන ගලා යන්නේ ශ්‍රී ලංකාවේ උච්චත්වයේ සිට බව පවසමින්. උසින් මීටර 2100 සිට 2300 ක් පමණ දක්වා වූ උසකින් උක්තවන හෝර්ටන් තැන්න අපූරු භූ පරිසරයකි. ප්රෝටෙරෝසොයික් යුගයේ බිහි වූ උච්ච විපරීතකරණයට ලක්වූ විපරීත පාෂාණ ගණනාවකින් සමන්විත වන හෝර්ටන් තැන්න සුවිශේෂී වන්නේ එහි කදිම භූ රූපණය නිසාවෙනි. අංශක 30ක් පමණ සාමාන්‍ය ආනතියකින් හෙබි මෙම සුන්දර තැන්න වඩා ප්‍රචලිත වන්නේ ශීතල දේශගුණයකින් යුක්ත වන නිසා බව අප හොඳින් දනී.

ඒ කදිම ශීතල විඳින්නට මෙරටේ බොහෝ දෙනෙකු කැමැත්තක් දක්වන බව නොරහසකි. නුවරඑළියේ සංචාරය කරනා බොහෝ දෙනෙකු ගේ අනිවාර්ය සංචාරක නැවතුමක් වන්නේ හෝර්ටන් තැන්නයි. ක්වාර්ට්සයිට්, නයිස් සහ චානොකයිට් වැනි පාෂාණ වලින් සමන්විත මෙම ප්‍රදේශය ජ්ර්ණයේ ප්‍රතිඵල වූ, මෙම පාෂාණ තැන්න මත බිහි වූ පෝෂ්‍ය පදාර්ථ සපිරි පාංශු කලාප මත වැවෙනා කදිම ශාක සන්තතියකින් ද යුක්ත බව අප හොඳින් ම දනී.

මෙම ලියවිල්ලේ අරමුණ වන්නේ එවන් කරුණු සාකච්චා කිරීම නොව අතීත ඵෙතිහාසික කරුණු කිහිපයක් පිලිබඳ ඔබගේ අවධානය යොමු කරන්නටයි. අදින් වසර 22,000 කට පමණ පෙර කාලය වන විට පෘතුවි ගෝලයම හිමෙන් වසා ගත් බව විද්‍යාත්මක පර්යේෂණ පෙන්වා දෙයි.  එනම් සමකය ද ග්ලැසියරකරණයට නතු වූ බවයි එයින් වැටහෙන්නේ. ඉන් පැහැදිලි වන අනෙක් කාරණය වන්නේ කඳුකර ප්‍රදේශ අධික ශීතලෙන් යුක්ත වීම හෝ හිමෙන් වසා පැවති බවයි. එවන් වූ පසුබිමක කඳුකරයේ ශාක සහ සත්ත්ව ඝනත්වය ඉතා සුපැහැදිලි ලෙස අඩුවන්නට ඇත. පවතින්නට ඇත්තේ ශීතලට ඔරොත්තු දිය හැකි විශේෂ පමණකි.    

ලොව ශිත යුගයේ උපරිමයට ලඟා වීම මුහුදු මට්ටම තවත් පහල හෙලන්නට හේතු වේ. ග්ලැසියරකරණයේ උපරිමයට පැමිණීම අවම මට්ටමක සාගර ජල මට්ටම් පවත්වා ගැනීමකි. අවම ජල මට්ටමක් පැවතීම යනු මෙරට භූ වපසරිය පුළුල්වීමක් බව ද අප අමතක නොකළ යුතුය. වසර ලක්ෂයට පමණ පෙර මුහුදු මට්ටම අද පවතිනවාට වඩා මීටර 100 ක් පමණ පහතින් තිබු බව පර්යේෂණ පෙන්වා දෙයි. එලෙස වූ ජල මට්ටම ශිත යුගයේ උපරිමයේ දී, තව දුරටත් පහල බසින්නට ඇති බව වැටහෙයි. මෙලස පවතින කාල වකවානුවේ දී මෙරට මානව ජනාවාස හෝර්ටන් තැන්න කරා ඇදී යා හැකිද යන්න අපට පැන නගින ගැටලුවකි.

මෙරට ප්‍රාග් ඵෙතිහාසිකයෝ එනිසා කඳුකර භූමිවල වාසය අත්හරින්නට ඇති බවයි මාගේ අදහස වන්නේ. අධික ශීතලෙන් යුක්ත වීමත් ආහාර සපයා ගැනීමේ අපහසු තත්වයත් යන කරුණු මත පමණක් නොව වඩා හොඳ දඩබිම් සහ වාසයට ගැලපෙන ස්ථාන පහත් බිම් වල කොතෙකුත් තිබීම ද මේ සඳහා හේතුවන්නට ඇත. එනිසා ශිත යුගයේ උච්චයේ දී නම් මෙරට ප්‍රාග් ඵෙතිහාසිකයෝ කඳුකරය තම වාසය සඳහා යොදා නොගන්නට ඇත. කඳුකරයේ ශීතල නිසා සිමාකාරී වීමත් සාගර ජල මට්ටම පහත වැටීම නිසා බිහි වූ නව තැනිතලා භුමි ප්‍රදේශය නිසාත් බොහෝවිට ප්‍රාග් ඵෙතිහාසිකයෝ වෙරළට ආසන්න වූ තැන්නේ රැදෙන්නට ඇති බවයි මාගේ අදහස වන්නේ.

මෙම තර්කය අනිත් පසට ද වලංගු වෙයි. එනම් මුහුද මට්ටම ඉහල ගියකල වෙරළබඩ තැන්නේ ඇතිවන සීමාකාරී බවත් ඇති වූ තත්වය මත හටගත් පාරිසරික යහපත් බාවය නිසාත් එකල වූ ප්‍රාග් ඵෙතිහාසිකයෝ කඳුකරයට ඇදෙන්නට ඇති බවයි. උණුසුම් තෙත් කාලගුණික තත්වය යටතේ කඳුකරයේ ආහාර සුලභ වීමත් ශීතල අවම වීමත් ආරක්ෂාව තහවුරු කරගත හැකි වාසස්ථාන බහුල වීමත් හේතුකොටගෙන ඔවුන්ගේ කඳුකර ආක්‍රමණය සිදුවන්නට ඇත.  මේ තත්වය ඇතිවන්නනේ අදින් වසර පමණ කාලයකට පෙර ද යන්න අප විමසා බැලිය යුතුය.

වසර 22,000 ක පමණ කාලයේදී ශිත යුගයේ උච්චත්වය සටහන් වන අතර ඉන් පසු ක්‍රමයෙන් ශීතල පසුබසින්නට විය තවත් වසර 10,000 ක් පමණ ගෙවුනකල හොලොසීන යුගය ආරම්ඹ විය. ඒ කාලය වන විට සමකාසන්න ග්ලැසියර දිය වී ගොසින්. මුහුදු මට්ටම අද පවතින මට්ටම සමාන වන්නට ඇත. නමුත් පර්යේෂණ වලට අනුව අදින වසර 5000 ක පමණ පෙර කාල සීමාවේදී මුහුදු මට්ටම වැඩි වූ බවත් තරමක උණුසුම් කාල පරිච්චේදයක් ඇති වූ බවත් පැවසේ.

වෙරළාසන්න තැන්නේ ජිවත් වූ ප්‍රාග් ඵෙතිහාසිකයෝ කඳුකරයට පලවා හරින්නට මේ තත්වය හේතුවක් වන්නට ඇත. දිනක හෝ දෙකක නොනවතින ගමනකින් නැවත වෙරළට සමීප වන්නට ඔවුන්ට් හැකියාව තිබෙන්නට ඇත. ඒ ඔවුන්ගේ ප්‍රියතම මුහුදු ආහාර සහ ලුණු ලබා ගැනීම සඳහායි. වසර 5000 ක කාලසීමාවේදී මෙරට විසුවෝ වගාකරුවෝ වූවානම් ඔවුන්ගේ වගා බිම් පටන් ගන්නේ වෙරළබඩ තැන්නෙන් මිස හෝර්ටන් තැන්නෙන් නම් නොවේ.

ලෝක පර්යේෂණ වලට ආසියාව සහල් වගා කරමින් එම ධාන්‍යය ගෘහස්ථකරණය කර ඇත්තේ වසර 9000, 8000 කට පමණ පෙරය. එයට මත්තෙන් වසර කොපමණ ගණනාවක් මේවායේ “වල්දර්ශ”   සමග සම්බන්ධකම් දැක්වුවද යන්න පැහැදිලි නොමැත. කෙසේවෙතත් එක යායට හට ගන්නා වල් වී දර්ශ කොතෙකුත් මෙරටේ තියෙන්නට ඇත. ඒවා වෙනත් රටකින් මෙහෙට සොබවිකව සංක්‍රමණය වුවා ද නැතහොත් සිතා මතා වගා කලාද යන්න පමණක් නොව සොබාවික පරිණාමයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස බිහි වුවාද යන්න පවා තවමත් අප පැහැදිලි කරගෙන නොමැත. වල් දර්ශ පිලිබඳ යම් පර්යේෂණාත්මක ප්‍රතිඵල ලැබුන ද එමගින් අත්‍යන්තයෙන්ම වගා කළා ද යන්න තහවුරු කල හැකි ද යන්න ගැටලුවකි. මානව සංස්කෘතිකාංග හමු නොවන තෙක් එවන් දෙයක් පැවසීම ඉතා අපහසුය. උණුසුම් කාල ගුණික තත්වය යටතේ සොබාවික ලැවූගිනි ඇතිවන්නට බොහෝ දුරට ඉඩකඩ ද ඇත. එවන් වූ තත්වයක් මත හේන් වගාවක් ගැන අපට පැහැදිලි අර්ථකතනයක් ද දිය නොහැක.

හෝර්ටන් තැන්නේ ජනාවාසකරණය සහ කෘෂිකාර්මික කටයුතු පිළිබඳව තවමත් ප්‍රමාණවත් පර්යේෂණ සිදු වී නොමැති බවයි මාගේ අදහස වන්නේ. මේ සඳහා පරාග විශ්ලේෂණය පමණක් නොව භූ විද්‍යාත්මක, භූ පුරාවිද්‍යාත්මක, ජෛව විද්‍යාත්මක සහ රසායන විද්‍යාත්මක පර්යේෂණ සිදු විය යුතුය. සුන්දර හෝර්ටන් තැන්නේ විසු ප්‍රාග් ඵෙතිහාසිකයන්ගේ අභිරහස හෙළි කරන්නට හැකි වන්නේ එවන් වූ පසුබිමක බව අප වටහා ගත යුතුය.

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ