නවින පුරා විද්‍යා සංරක්ෂණය නිසා බෞද්ධ උරුමය රැකෙනවාද ?

භූ සංචාරිතය 33

This article is originally published on Vidusara 18.11.2020. 

දැනට බොහෝ දෙනා දන්නා පරිදි සහ පර්යේෂණ වලින් මතුකරගෙන ඇති කරුණ වලට  අනුව අනුරාධපුර වසර 2500කට එහා ගිය ඉතිහාසයක් ඇති මෙරට කලෙක අගනගරය වූ ප්‍රදේශයයි. මෙරට සියලුම දෙනාම පාහේ තමාගේ නිරන්තර සංචාරය සඳහා තෝරාගන්නා ස්ථානයක් ඇත්නම් එය බොහෝවිට අනුරාධපුරයම විය හැක. මෙරට සමස්ථ බෞද්ධ ජනී ජනයාගේ අතිශය ගෞරවය ට පාත්‍ර වූ නිරන්තර වන්දනාවට භාජනය වන ප්‍රදේශයක් ඇත්නම් ඒ අනුරාධපුරයම වෙයි.

ප්‍රධන ස්ථුප තුනක් සහ තවත් කුඩා පරිමාණයේ නමුත් වැදගත් ස්ථුප ද සහිත වූ මේ භූමිය අතීත සිහළ ජනයාගේ ශ්‍රී විභූතිය පමණක් නොව බුදු දහමට දැක් වූ සැලකිල්ල සහ ගෞරවය කොතරම් ද යන්න අනුරාධපුරයේ ඇති නටබුන් මනාව විදහා දක්වයි. නටබුන් වූ තවත් ගොඩනැගිලි සමුහයක් මේ අතරේ ඇති අතර ඒවායේ විශාලත්වය සහ ද්‍රව්‍ය භාවිතය පිළිබඳව සැලකිල්ලක් දැක් වූයේ නම් ඉහත කී කාරණය තව තවත් ස්ථිර වනවා අනුමානයි.

නමුත් වර්තමානයේ සිදුකරන පුරාවිද්‍යා සංරක්ෂණ වල දී මෙම නටබුන් වල ප්‍රාථමික භාවිතය පිළිබඳව කිසිදු සැලකිල්ලක් නොදැක්වා ඇති බව පෙනී යයි. පුරාවිද්‍යා උරුමයක් හෝ ලෝක උරුමයක් වන්නට මත්තෙන් මේ සියල්ල බෞද්ධ උරුමයන් බව පිටරට ගොස් විවිධ සංරක්ෂණ ක්‍රම ඉගෙන ගෙන එන්නා වූ බොහෝ විද්වතුන් අමතක කරති. ඉක්බිති ඔවුන් උත්සාහ කරන්නේ ඒ ඉගෙන ගත් පරදෙස් ක්‍රමවේද ගැලපුනා හෝ නැතා මෙරට දී මේ දේවල් සඳහා භාවිතා කරන්නට ය. ඒ තමාගේ දැනුම පෙන්නන්නට මිස අවශ්‍ය කාරිය නිසි පරිදි සපුරන්නට නොවේ. බහුතරයක් විද්‍යත්මක ක්‍රමවේද බටහිර නිර්මාණ බව බොහෝ දෙනාට අමතක වෙන බව ඉතා පැහැදිලි කරුණකි. බොහෝ සංරක්ෂණ ක්‍රමවේද ගැලපෙන්නේ බටහිර පරිසරයට ම බව අප මතක තබා ගත යුතුය. නමුත් මෙරට සංස්කෘතියට ගැලපෙන මෙරට දේශගුණයට ගැලපෙන පරිදි නව ක්‍රමවේද නිර්මාණය කරගන්නට ඔවුන් අසමත් වී ඇත.  

විශාලතම ගඩොලු ව්‍යුහයන්ට හිමිකම් කියන්නට ඉඩ ප්‍රස්තාව මෙරට අතීත ජනයා අපට උරුම කර දී තිබේ. බෞද්ධයාට ඉතා වටිනාම වූ රන්වැලි සෑය නිසි ක්‍රමවේද භාවිතා කර බෞද්ධ උරුමය රැකෙන පරිදි සංරක්ෂණය කර බෞද්ධ ජනතවාට බාර දීම ම කොතරම් විශිෂ්ට කාරියක් දැයි දිනක දී ඇදෙන ජන සංඛ්‍යාවෙන් තහවුරු වේ. මේ තත්වය විශේෂ දිනවල දී වඩා හොඳින් පැහැදිලි වෙයි. ධවල පැහැති ක්‍රමවත්ව ප්‍රතිසංස්කරණය කරන ලද ස්වර්ණමාලි චෛත්‍යය පෙනෙන විට ඇතිවන්නේ අතිශය බුද්ධාලම්භන ප්‍රීතියකි. එහෙයින් එම සංරක්ෂණ විශිෂ්ට කාරියක් ම වන්නේමය.

නමුත් පසුකාලීනව විවිධ පුරාවිද්‍යා ප්‍රබුද්ධයන් ගෙන එන ලද පුරාවිද්‍යාත්මක සංරක්ෂණ ක්‍රමවේද නිසාවට අනුරාධපුරයේ බෞද්ධ උරුමය දෙකයි පනහට දමා ඇති බව ප්‍රදර්ශනය වෙයි. මේ පිළිබඳව වඩාත් හොඳින් පැහැදිලි වන්නේ ජේතවනාරාමය සහ අභයගිරි ස්තුපයන්හි කරන ලද සංරක්ෂණයන් දෙස ඇස යොමුකිරිමේ දීය. මේ ගෞරවණිය බෞද්ධ උරුමයන් හි වටිනාකම තුට්ටුවට දමා කොහෙන්දෝ ඇහිඳාගන්නා ලද අමුතු පුරාවිද්‍යා සංරක්ෂණයක් කර ඇති බව මේ ස්ථුප වන්දනාමානයට ගිය ඔබ හට පැහැදිලි වෙයි. බෞද්ධ උරුමය රැකෙන්නට නම් එම ස්ථුප වල සම්පූර්ණ විය යුතු කරුණු කාරනා සමූහයක් ඇති බව මෙරට වසනා මේ විද්වතුන් වටහා ගත යුතුය. වඩා වැදගත් වන්නේ පුරාවිද්‍යා උරුමය රැකීමද බහුතරයක් වූ මෙරට බෞද්ධයාගේ උරුමය රැකීමද යන්න සැලකිල්ලට ගත යුතුම කරුණකි.

යමකට ලබා දෙන බාහිර පෙනුම දුටු පමණින්ම යම් අදහසක් ගන්නට වැදගත් වෙයි. එනිසා බුද්ධාලම්භන ප්‍රීතිය වඩාත් වැඩෙන්නේ මෙම ස්ථුප බදාමයෙන් වසා ධවල පැහැයෙන් වර්ණ ගැන්වූ විට පමණක් බව මෙලෙස සම්පූර්ණ කරන ලද රන්වැලි සෑය සාක්ෂිදරයි. බෞධයෙක් වූ විට කරුණු කාරණා සොයා බලා අවබෝධයෙන් යුක්තව වැඩකටයුතු කල යුත්තේ මුත් මෙරට මෙවැන්නකට සහභාගී වූ බෞද්ධයෝ නම් එලෙස හැසිරී නැති බවයි පැහැදිලි වන්නේ. මෙරට බෞද්ධයන්ගේ පරම අයිතිය පුරාවිද්‍යාවේ නාමයෙන් අහිමි කර ඇත යන්න කරුණු සොයා බලනා කොයි කාටත් හොඳින් තේරුම් යන්නේමය.

අනුරාධපුරයේ බොහෝ දෙනෙකු සංචාරය කරන්නේ ආගමික කටයුතු සඳහාම බව අප තේරුම් ගත යුතුය. එනිසා බොහෝ දෙනෙකු පුරාවිද්‍යාව ගැන දක්වන්නේ ඉතා අඩු උනන්දුවක් බව අනෙකුත් පුරාවිද්‍යා ස්ථානවලට ඇදෙන ජන ප්‍රමාණය සැලකිල්ලට ගෙන අපට තේරුම් ගත හැක. කොයියම්ම හෝ ආකාරයේ සංරක්ෂණයක් කලද නවතම ක්‍රමවේද භාවිතා කරනා නවතම මිතික ක්‍රම භාවිතා කරනා තාක්ෂණික විද්වතුන්හට අඩුම තරමින්, අතීත ජනයා මේ කිසිවක් නොමැතිව කළා සේ ස්තුපයේ ගැබේ නිවරදි හැඩයවත් නිර්මාණය කරගන්නට නොහැකි වී ඇති බව කදිමට විද්‍යමාන වෙන සත්‍යයකි. එවන් වූ දුර්වල සංරක්ෂණයක් කරන්නට ඇති විශාල මුදල් ප්‍රමණයක් ද නිසැකව ම වැය කරන්නට ඇත. මෙරට ජනතාවගේ හදගැස්ම හඳුනාගන්නට නොහැකි වීමම මෙරට ප්‍රබුද්ධ විද්වතුන්ගේ නොසැලකිලිමත් බව පමණක් නොව එය ඔවුන්ගේ ප්‍රධානම දුර්වලතාවක් බව ද වටහා ගත යුතුය.

පැලැස්තර සංරක්ෂණයේ ප්‍රතිඵල දැන් දැන් පෙනෙන්ට පටන් ගෙන ඇත. දැනටමත් ජේතවන ස්තුපයේ ගර්භයේ යම් යම් පිපිරීම් හට ගෙන ඇති බව වාර්තා වෙයි. උසස් නවතම තක්ෂණික ක්‍රම සහ නවතම සංරක්ෂණ ක්‍රමවේද භාවිතා කරන ලද මෙම සංරක්ෂණය මෙතරම්ම ඉමණින් වියැකී යන්නේ කෙසේද යන්න ගැටලුවකි. මින් පෙනී යන කරුණ වන්නේ ඔවුන් භාවිතා කරන ලද එම ක්‍රමවේද කොතරම් දුර්වල ක්‍රමවේද ද යන්නයි. අනුරාධපුරයේ සංචාරය කරනා ඔබගේ අවධානය මේ කෙරෙහි යොමුවිය යුතුය. අතීත ජනයාගේ භූ සම්පත් පරිහරණය සහ ඒ පිළිබඳව වූ ඔවුන්ගේ දැනුම ඇති විශිෂ්ට බව අනුරාධපුරයේ නටබුන් දැකබලා ගැනීමෙන් පමණක් නොව ඉදිකළ ඇති කෞතුකාගාරයන්හි ඇති පුරාවස්තු අධ්‍යනයෙන් ද මනාව වටහා ගත හැකිය. නයිස් පාෂාණ, මැටිවර්ග, මැණික්, කිරිගරුඬ පාෂාණ,  නිල ගරුඬ පාෂාණ, සිලිකා වැලි, හිමටයිට්, රත්‍රන් වැනි විවිධ ලෝහ වර්ග යනාදී ලෙස  භාවිතයට ගන්නා ලද බොහෝ භූ සම්පත් මෙහිද හඳුනාගත හැක.

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ