විදුපත්ඉරුව
28.09.2016

මහත්තයෝ මේ බැම්ම තවමත් ශක්‌තිමත්ව තියෙන්නේ මෝරපු ගලෙන් බැඳපු නිසයි. එක ළපටි ගලක්‌ වත් මේකට ගත්තේ නැහැ". පසුගිය දවස්‌වල නාය යැම් පර්යේෂණ කටයුතුවල නියෑළෙද්දී මට හමු වූ එක්‌තරා පුද්ගලයෙක්‌ එසේ ප්‍රකාශ කළේ ය. ඉතා හොඳින් බැඳ තිබූ බැම්ම නිසා ඔහු ගේ ගෙය අසල කණ්‌ඩිය කඩා නො වැටී තිබිණි. එහෙත් අක්‍රමවත් ව බැඳ තිබූ අසල තවත් ගෙදරක බැම්ම මුළුමනින් ම ඇදවැටී තිබුණු අතර එනිසා එම ගෙදරට ද තරමක්‌ හානි වී තිබිණි. තවදුරටත් ඒ පුද්ගලයා සමග සංවාදයේ යෙදෙද්දී වරෙක ඔහු මෙසේ ද පැවසුවේ ය. "මේ හරියේ පොළොව ඇතුළේ තියෙන කළුගල් තවම වැවෙන ඒවා. එක හින්දා වැඩිපුර හම්බ වෙන්නේ ළපටි ගල්. ඒක තමා ඔය උඩින් ම තියන්නේ. තව කාලයක්‌ යන කොට මේවා හොඳට මෝරපු කළු ගල් වේ වි". ඇත්තට ම පොළොව ඇතුළේ ඇති ගල් වැඩෙනවා ද? ඉහළින් තිබෙන කුඩු ගල කාලයක්‌ යද්දී කළුගලක්‌ වෙන්නට පුළුවන් ද? සමහර පුදගලයන් ගේ පාෂාණ පිළිබඳව ඇති දැනුම කෙතරම් සාවද්‍ය ද යන්න මින් අපට පැහැදිලි වේ.

පාෂාණ යනු පොළොව නිර්මාණය කරන තැනුම් ඒකක වේ. පෘථිවියේ කබොල නිර්මාණය කෙරෙන්නේ පාෂාණවලිනි. ඊට ඉහළින් විවිධ කාලවල දී නිර්මාණය වූ පස්‌ සහ අවසාදිත තට්‌ටුවක්‌ ඇත. සමහර ස්‌ථානවල පස්‌ නොමැති ව නිරාවරණය වූ පාෂාණ කලාප දක්‌නට හැකි වේ. පාෂාණ නිර්මාණය වන්නේ කෙසේ ද? ලෝකයේ ප්‍රධාන පාෂාණ වර්ග තුනකි. ආග්නේය පාෂාණ, විපරිත පාෂාණ සහ අවසාදිත පාෂාණ ලෙස ඒවා නම් කෙරෙන අතර, ආග්නේය පාෂාණ ප්‍රාථමික පාෂාණ ලෙස හැඳින්විය හැකි ය. මේ පාෂාණ යනු ඛනිජ සමූහයක එකතුවකි. සමහර පාෂාණ නිර්මාණය සදහා එක ඛනිජයක්‌ පමණක්‌ දායක වී ඇත. ඒවා "ඒක ඛනිජ පාෂාණ" ලෙස හැඳින්වේ. හුණුගල්, කිරිගරුඬ සහ තිරුවාන ගල් එවැනි පාෂාණ සදහා උදාහරණ වේ. එකකට වැඩි ඛනිජ සංඛ්‍යාවක්‌ දායක වී නිර්මාණය කෙරෙන ඛනිජ බහු ඛනිජ පාෂණ ලෙස නම් කළ හැකි ය. නයිස්‌ පාෂාණය සහ ග්‍රැනයිට්‌ පාෂාණ බහු ඛනිජ පාෂාණ වේ. පාෂාණ නිර්මාණය කරන්නට බහුලව දායක වන ඛනිජ පාෂාණකාරක ඛනිජ ලෙස හැඳින්විය හැකි ය. පාෂාණකාරක ඛනිජ 10ක්‌ පමණ ඇත. මින් ප්‍රධාන සහ බහුල ව ම දායක වන ඛනිජය වන්නේ තිරුවානා ඛනිජයයි. එනිසා ලොව බහුලව ම හමු වන ඛනිජය ලෙස වුව ද අපට හැඳින්විය හැකි ය. පෙල්ඩ්ස්‌පාර් ඛනිජය ද බොහොමයක්‌ පාෂාණවල හමු වේ. ප්‍රධාන වශයෙන් පෙල්ඩ්ස්‌පාර් වර්ග තුනකි. මයිකා වර්ග ද කිහිපයක්‌ හමු වේ. ඒ අතර බයෝටයිට්‌ මයිකා ප්‍රධාන වේ. ඇම්පිබෝල් සහ පයිරොක්‌සින් කුලයේ ඛනිජ ගණනාවක්‌ ද පාෂාණ නිර්මාණය සදහා දායක වේ.

අවුරුදු බිලියන 4.6කට පෙර ප්‍රාග් පෘථිවිය ගිනිගෙන දැවෙන ගෝලයකි. ඉතා අධික උණුසුම ඇති වූයේ විශාල වශයෙන් ගිනිකඳු පිපිරුණු නිසා ය. ග්‍රහක කැබැලි ඇද වැටීම ද මේ තත්ත්වය උග්‍ර කරවී ය. එනිසා මුල් අවස්‌ථාවේ පාෂාණ බිහි වූයේ නැත. නැත හොත් බිහි වූ පාෂාණ නැවත ද්‍රව වී ලාවා බවට ම පත් විය. ක්‍රමයෙන් සිදු වූ සිසිලනය ස්‌ථායි පාෂාණ තට්‌ටු බිහි කරන්නට හේතු විය. මේ පාෂාණ සියල්ල ම පාහේ ආග්නේය පාෂාණ විය. එපමණක්‌ නො වේ. අද පවා ඒ පාෂාණ බිහි වන්නේ ද්‍රව මැග්මා සිසිලනයෙනි. ආග්නේය පාෂාණ, ලොව ප්‍රාථමික පාෂාණ ලෙස හඳුන්වන්නේ එනිසා ය. එහෙත් අවසාදිත පාෂාණ නිර්මාණය වන්නේ මුහුදු පත්ලේ තැන්පත් වූ අවසාදිතවලිනි. දීර්ඝ කාලයක්‌ තිස්‌සේ මේ අවසාදිත තැන්පතු පීඩනයට සහ උණුසුමට ලක්‌ වීම හේතු කොටගෙන ඒවා අවසාදිත පාෂාණ බවට පත් වේ. මෙලෙස සකස්‌ වූ ආගනේය සහ අවසාදිත පාෂාණ පොළොව අභ්‍යන්තරයේ දී අධික තාපයට සහ පීඩනයට ලක්‌ වීම විපරිත පාෂාණ බිහි කරන්නට හේතු වේ.

පොළොව මතුපිටට යම් පාෂාණයක්‌ ආවේ ද, ජීර්ණ ක්‍රියාවලියෙන් නම් බේරීමක්‌ නැත්තේ ය. එනිසා වායුගෝලයට නිරාවරණය වූ පාෂාණ අත්‍යන්තයෙන් ම ජීර්ණයට ලක්‌ වන්නේ ම ය. ඒ පොළොව මතුපිට පරිසරයට ඔරොත්තු දෙන්නා වූ ඛනිජ බිහි කරන්නට ය. ජලය ද, කාබන්ඩයොක්‌සයිඩ් වායුව ද, ඔක්‌සිජන් වායුව ද සමග ප්‍රතික්‍රියා කරන පාෂාණකාරක ඛනිජ ජීර්ණය හේතුවෙන් ද්විතීයික ඛනිජ නිර්මාණය කරයි. මැටි ඛනිජ ද යකඩ ඔක්‌සයිඩ ද මේ අතර ප්‍රමුඛ වේ. එහෙත් තිරුවානා ඛනිජය ජීර්ණයට ලක්‌ වන්නේ ඉතා අඩුවෙනි. භෞතික ජීර්ණය පාෂාණ කුඩා කැබැලිවලට වෙන් කරන අතර රසායනික ජීර්ණය හේතුවෙන් මේවා වෙනත් රසායනික සංයෝග බවට පත් කරයි. බොහොමයක්‌ පාෂාණ පොළොව මතුපිටට පැමිණෙද්දී කුස්‌තුර සහ පැලුම් ඇති වන නිසා යම් සවිවරතාවක්‌ ඇති කරගනී. මේ දුර්වල කලාප ඔස්‌සේ ජලය සහ ඉහත කී වායුන් රිංගා ගොස්‌ ජීර්ණ ක්‍රියාවලිය පාෂාණ අභ්‍යන්තරයේ වුව ද සිදු කිරීමට වගබලාගනී. ජීර්ණය හේතුවෙන් අවසානයේ දී බිහි කරන්නේ පසයි. මෙලස ඇති වන පස්‌ තට්‌ටු විවිධ හේතුන් නිසා ඛාදනයට ලක්‌ වන ඇතර වෙනත් ස්‌ථානවල තැන්පත් වීමෙන් අවසාදිත බිහි කරයි. එනිසා හැම විට ම පාෂාණයට ඉහළින් පස්‌ හෝ අවසාදිත හෝ අඩක්‌ ජීර්ණයට ලක්‌ වූ පාෂාණ කොටස්‌ හමු වේ. අඩක්‌ ජීර්ණයට ලක්‌ වූ පාෂාණ (කුදුගල්) යනු ළපටි පාෂාණ නො වේ. එමගින් එම ස්‌ථානයේ පහළින් වූ පාෂාණය නිර්මාණය සිදු නො වන බව ඔබ මතක තබාගත යුතු ය. පොළොව මතුපිට දී සිදු වන්නේ බිහි වූ පාෂාණ විනාශ වීම මිස නැවත නිර්මාණය වීම නො වේ. එනිසා කුඩුගල් කෙදිනක වත් මෝරන්නේ ද නැත.

පසුගිය සතියේ මෙහි සදහන් කෙරුණා වූ එක කරුණක්‌ සම්බන්ධව යම් නිවැරැදි කිරීමක්‌ කළ යුතු ය. ඒ මෙරට සිය දිවි හානි කරගැනීමේ "ස්‌ථාන" පිළිබඳ ව ය. මා මිතුරු ධනේෂ් විසුම්පෙරුම මහතා බුකියේ (fb) සටහනක්‌ තබමින් මා දැනුවත් කළේ මෙරට ඇත්තේ 22 වැනි ස්‌ථානයේ බවත් ශීඝ්‍රයෙන් මෙරට සියදිවි හානි කරගැනීම් අඩු වෙමින් පවතින බවත් පවසමිනි. ඒ සම්බන්ධව මා ඉතා ඉහළින් ම ඒ මහතාට කෘතඥ වන අතර ඒ මහතා විදුසරෙහි 2016.07.06 දින ලියූ ලිපිය කියවා ඔබ ගේ දැනුම ද යාවත්කාලීන සහ නිවැරැදි කරගන්නා ලෙස පාඨක ඔබ ගෙන් කාරුණිකව ඉල්ලා සිටිමි.

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

විදු පත් ඉරුව
21.09.2016

මේ වසර අවසාන වන විට ලෝක ජනගහනය බිලියන 7.4 සීමාව ඉක්‌මවා යනු ඇතැයි ද, 2024 වන විට එය බිලියන 8 සීමාවට ළං වනු ඇතැයි ද විශේෂඥයන් ගණනය කර ඇත. ආසන්න වශයෙන් සැම වසරක දී ම මිලියන 131ක්‌ පමණ දරුවන් මෙලොවට බිහි වන අතර වැඩිහිටි පුද්ගලයන් මිලියන 55ක්‌ පමණ වසරක දී මිය යන බව ය ලෝක ජනගහන දත්ත පෙන්වා දෙන්නේ. එනම් සැම තත්පරයක දී ම ආසන්න වශයෙන් දරුවන් හතර දෙනකු උපදින අතර පුද්ගලයන් දෙදෙනකු බැගින් මිය යයි. ලෝකයේ දියුණුවත් සමග ම මර්ත්‍යතාව (Mortality) අඩු වෙමිනුයි යයි. එනිසා දිනෙන් දින ලෝකයේ ජනගහනය ඉතා ශීඝ්‍ර ලෙස වැඩි වෙමින් ඇත. ඉහත දත්තවලින් ඒ බව ඉතා හොඳින් පැහැදිලි වේ.

ලෝකයේ වැඩි ම ජනගහනයක්‌ ඇත්තේ චීනයේ බව අමුතුවෙන් ඔබට පැහැදිලි කරන්නට අවශ්‍ය නැත. අද වන විට එරට ජනගහනය බිලියන 1.38ක්‌ වන අතර එම ප්‍රමාණය ලෝක ජනගහනයෙන් සියයට විස්‌සක්‌ පමණ වේ. එහි තේරුම ලොව සැම පස්‌ දෙනකු ගෙන් එක්‌ අයකු ම චීන ජාතිකයකු වන බවයි. ලොව වැඩි ම සම්පත් ප්‍රමාණයක්‌ පරිභෝජනය කරන රටක්‌ හැටියටත් ඒ අනුව චීනය නම් කරන්න හැකි බව පෙනේ. එසේ වුව ද ඇමෙරිකාව පසු කරන්නට නම් චීනයට තවම හැකියාවක්‌ ලැබී නැත. චීනය ජන ඝනත්වය අනුව වර්ග කිලෝමීටරයකට පුද්ගලයන් 150ක්‌ පමණ සිටින රටක්‌ වන අතර ලෝකයේ බොහෝ රටවල මෙන් වැඩි ප්‍රමාණයක්‌ ජනතාව නගරාශ්‍රිත ව ජීවත් වේ. එහෙත් වර්තමානයේ චීන ජනගහන දත්ත පෙන්වන්නේ ජනගහන වර්ධනය ක්‍රමයෙන් අඩු වන බවයි. මේ වන විට එය 0.47%ක්‌ වන අතර එනිසා ලෝකයේ රටවල ජනගහන වර්ධන රටා අනුව 159 වැනි ස්‌ථානය හිමි කරගනී.

ලෝකයේ රටවල් අතුරින් වැඩි ම ජනගහන වර්ධන වේගයක්‌ මේ වන විට පෙන්නුම් කරන්නේ ලෙබනනය බව වාර්තා වේ. එය 9.37%කි. මිලියන 4.5කට ආසන්න ජනගහනයක්‌ වෙසෙන ලෙබනනයේ ජන ඝනත්වය අනුව වර්ග කිලෝමීටරයකට පුද්ගලයන් 362ක්‌ පමණ වෙසෙන බව පෙනී යයි. ඊළඟට වැඩි ම ජනගහන වර්ධනයක්‌ ඇති රට වන්නේ සිම්බාබ්වේ රාජ්‍යය වන අතර එය 4.36%ක්‌ පමණ වේ. තෙවනුව දකුණු සුඩානය වන අතර එහි වර්ධන වේගය 4.12% පමණ වේ.ඒ අනුව ලෙබනනයේ ජනගහන වර්ධනය කොපමණ වේගවත් දැයි ඔබට හොඳින් වැටහෙනු ඇත. හතරවැනි ස්‌ථානය හිමි කරගෙන ඇත්තේ ජෝදානයයි.

ලෝකයේ වැඩි ම මර්ත්‍යතාවක්‌ පෙන්වන්නේ දකුණු අප්‍රිකාවයි. වසරක දී සැම මිනිසුන් දහසකට ම 17 දෙනකු එහි මිය යන බව වාර්තා වේ. යුක්‌රේනයේ එය 16 දෙනකු පමණ වේ. තෙවැනි තැන ගන්නා ලෙසොතෝහි එය 15කි. චැද්, ගිනි බිසව්, බල්ගේරියාව, ඇෆ්ගනිස්‌තානය, මධ්‍යම අප්‍රිකානු ජනරජය, සෝමාලියාව යනාදී අප්‍රිකානු සහ සමහර මැදපෙරදිග රටවල් මෙහි දී පෙරමුණ ගන්නා බව වාර්තා අනුව පෙනී යයි. මේ මරණවලට ප්‍රධානව බලපාන්නේ කවර කාරණා යෑයි ඔබ සිතන්නේ ද? පළමුවැන්න වන්නේ ඒඩ්ස්‌, ඉබෝලා වැනි වසංගත ඇති වීමයි. දෙවැන්න අභ්‍යන්තර ආරවුල් නිසා ඇති වන යුද්ධයන් ය.

ඉහත කී එක්‌ එක්‌ රටවල් සම්බන්ධයෙන් එය සත්‍ය වුවත් සමස්‌තයක්‌ වශයෙන් ගත් කල ඒ සදහා හේතු වන මූලික සාධක තරමක්‌ වෙනස්‌ බව වාර්තා වේ. වසර ගණනාවක්‌ තිස්‌සේ එක්‌ රැස්‌ කරන ලද දත්තවලට අනුව පෙනී යන්නේ මේ සදහා ප්‍රධානව බලපාන අභ්‍යන්තර සාධකය වන්නේ මිනිසුන්ට සෑදෙන වසංගත නො වන ලෙඩ රෝග (බෝ නො වන රෝග) බවයි. වසංගත නො වන ලෙඩ රෝග ලෝක ජනගහනයෙන් සියයට පනහකට වැඩි ප්‍රමාණයක්‌ වූ මරණවලට හේතු වී ඇත. එයින් ද හදිසි හෘදයාබාධ සහ ආඝාත ප්‍රමුඛ මාරකය වී ඇති බව පෙන්නුම් කරයි. ශ්වසන ආබාධ ද ඉදිරියට පැමිණෙමින් ඇත. ලෝකයේ මිනිසුන් ඉදිරියේ දී අනුගමනය කරන ආහාර රටා සහ ජීවන ක්‍රමවේද නිසා මේ තත්ත්වය තවත් උත්සන්න වනු ඇතැයි අපට අනුමාන කළ හැකි ය. එනම් තව කාලයක්‌ යද්දී මනුෂ්‍ය මරණය තවදුරටත් සවාභාවික නො වනු ඇත.

මානසික ආතතතිය බොහෝ දියුණු රටවල බොහෝ මිනිසුන් අතර පවත්නා රෝගී තත්ත්වයකි. ඒ සදහා හේතු වන්නේ අධික ලෙස රාජකාරිවල නිරත වීම බව ද එහි දී ඇති වන විවිධ ගැටලුකාරී තත්ත්වයන් බව ද සොයාගෙන ඇත. විශේෂයෙන් ම බොහොමයක්‌ පෞද්ගලික අංශවල රාජකාරියේ නිරත වූවන් මේ තත්ත්වයෙන් බොහෝ පීඩා විඳින බව හෙළි වී ඇත. අධික ලෙස නිදිවැරිම ද මේ තත්ත්වය උග්‍ර කරන තවත් සාධකයකි. හිතවතුන් ගෙන් සහ ඥාතීන් ගෙන් වෙන් වී කාලයක්‌ තනි ව විසීම ද මේ තත්ත්වයට හේතු විය හැකි බව නවතම පර්යේෂණවලින් පැහැදිලි කර ඇත. තම ගැටලු සදහා නිසි පිළිතුරු නො ලැබීම සහ වැඩකටයුතුවල දී නිරතුරුව ම අසාර්ථක වීම ද දිගුකාලීනව මේ තත්ත්වය ඇති කරයි. ආතතියේ අවසානය සියදිවි හානි කරගැනීමයි. සියදිවි හානි කරගැනීම් වැඩි ම ප්‍රමාණයක්‌ වාර්තා වන්නේ ගයනාවෙනි. ඒ ප්‍රමාණය වසරක දී පුද්ගලයන් ලක්‌ෂයකට 44ක්‌ පමණ වී ඇත. දකුණු අප්‍රිකාවේ දී එය 29ක්‌ පමණ වී ඇත. මෙහි දී තෙවැනි වන්නේ ශ්‍රී ලංකාවයි. ඒ ප්‍රමාණය ආසන්න වශයෙන් 28ක්‌ පමණ වේ. මෙවැනි තත්වයකට ශ්‍රී ලංකාව පත් වූයේ මන්දැයි යන්න ඉතා විමසිල්ලෙන් සොයා බැලිය යුතු ය.

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

විදු පත් ඉරුව
14.09.2016

සමකාසන්න රටක්‌ වුවත් ශ්‍රී ලංකාව දූපතක්‌ වීම, එහි කුඩා වපසරිය තුළ බොහෝ දේශගුණික විපර්යාසයන් ඇති කරවන්නට හේතු වී ඇත. මෙරටට ඉහළ වර්ෂාපතනයක්‌ ගෙන දෙන නිරිතදිග මෝසම දිවයිනේ දකුණු, නිරිත සහ බටහිර කලාප තෙත් කලාපයක්‌ කරන්නට සමත් වන අතර ඒ සදහා ප්‍රධාන කොට ම හේතු වන්නේ නිරිතදිගින් හමන සුළඟට බාධාවකින් තොර ව සාගර ජලය ඔසවාගෙන එන්නට හැකි වීම බව පැහැදිලි ය. සදාකල්හි ම හරිත වර්ණයෙන් බැබළෙන තෙත් කලාපය නිරිතදිග මෝසමෙන් කදිමට ජල පහස ලැබීම මෙන්ම නිවර්තන කලාපය සුපුරුදු උණුසුම ද අඩුවක්‌ නොමැති ව ලැබීම සදා නො නවතින එක්‌ භූ ක්‍රියාවලියක්‌ තීව්‍ර කරන්නට හේතු වන බව බොහෝ දෙනෙක්‌ නො දනිති. ඒ නම් කොතෙක්‌ වැර වෑයම් කළ ද නැවැත්විය නොහැකි "පාෂාණ ජීර්ණය"යි.

ලැබෙන අධික වර්ෂාපතනයත් කදිම උණුසුමත් නිසා වෙනත් කලාපවලට වඩා වැඩියෙන් පාෂාණ ජීර්ණ ක්‍රියාවලිය තෙත් කලාපයේ ඉතා හොඳින් සිදු වේ. එනිසා ම විසල් පස්‌ (Soil) සහ අවසාදිත (Sediment) තට්‌ටු ඇති කරන්නට සමත් වේ. පාෂාණ ජීර්ණය ඉතා අපූරු භූ රසායන ක්‍රියාදාමයකි. පොළෝ අභ්‍යන්තරයේ බිහි වන විපරිත සහ ආගනේය පාෂාණ පමණක්‌ නො ව සාගර අභ්‍යන්තරයේ බිහි වන අවසාදිත පාෂාණ ද ජීර්ණයට ලක්‌ වන්නට නම් පොළොව මතුපිටට පැමිණිය යුතු ම ය. වායුගෝලය හා ගැටීම ඔක්‌සිජන් සහ කාබන්ඩයොක්‌සයිඩ් නමැති වායුන් සමග පාෂාණයේ ඛනිජ ප්‍රතික්‍රියා කරවන්නට වග බලාගනී. ජලයෙන් තෙත් වීම එම ක්‍රියාවලිය සදහා මහඟු උපකාරයක්‌ ලබා දෙන අතර සමහර "ජලජ" ප්‍රතික්‍රියා සදහා ද හේතු වේ.

ෆෙල්ඩ්ස්‌පාර් ඇතුළු යකඩ ඛනිජ ද ජීර්ණයට ලක්‌ වන්නේ වුව ද තිරුවානා ඛනිජය නම් ඉතා ම අඩුවෙන් එම බලපෑමට ලක්‌ වේ. බොහොමයක්‌ ඛනිජවල ඇත්තා වූ සෝඩියම් සහ පොටෑසියම් වැනි කැටායන ජලයේ දිය වී එම ඛනිජවලින් ඉවත් වීම මෙහි දී කැපී පෙනෙන සිදුවීමකි. ඒ අතරේ තම නිවහනට තමා ඉන්නා පරිසරයට ඇලුම් කරන ෆෙල්ඩ්ස්‌පාර් ඛනිජයේ ඇති ඇලුමිනියම් ද යකඩ ඛනිජවල ඇති යකඩ ද ඔක්‌සයිඩ බවට පත් ව එහි ම තැන්පත් වන්නට හේතු වන බව පෙනී යයි. අධිකව මේ ක්‍රියාවලිය සිදු වන මෙරට තෙත් කලාපය සුවිශේෂී ද්විතීයික පාෂාණයක්‌ ඇති කරන්නට හේතු වේ. ඒ ඔබ හොඳින් දන්නා "කබොක්‌" (Laterite) පාෂාණය වන අතර එය බිහි වන්නට හේතු වන්නේ වරින් වර සිදු වන ජලයේත් හිරු රශ්මියේත් බලපෑම බව හොඳින් පැහැදිල කරුණකි. ජීර්ණය හේතුවෙන් වැසි සමයේ ජලයට මුසු වන කැටායන වියළි කාලයේ කේශික ආකර්ෂණය හේතුවෙන් පොළෝ මතුපිටට පැමිණෙන අතර ඊළඟ වැසි සමයේ දී සේදී යයි. දිගු කාලයක්‌ තිස්‌සේ මේ ක්‍රියාදාමය සිදු වන්නේ ක්‍රමයෙන් කබොක්‌ පාෂාණය බිහි කරමිනි. තෙත් කලාපයේ බොහොමයක්‌ තැනිතලා ප්‍රදේශවල මෙය ඉතා හොඳින් සිදු වන්නේ ජීර්ණයෙන් ඇති වන පස්‌ තට්‌ටු බෑවුම් සහිත කලාපවල මෙන් ඛාදනයට ලක්‌ නො වන නිසාවෙනි.

"කබෝකීකරණය" (Laterization) තෙත් කලාපයේ සුලබව සිදු වන භූ රසායනික සංසිද්ධියක්‌ වන අතර, දීර්ඝ කාලයක්‌ තිස්‌සේ ක්‍රියාත්මක වීම නිසා ඉතා ගැඹුරු කබොක්‌ තට්‌ටු නිර්මාණය වී ඇත. විශේෂයෙන් ම කොළඹ සහ කළුතර අතර කලාපයේ බොහොමයක්‌ ස්‌ථානවල කබොක්‌ පාෂාණ දැකිය හැකි වේ. ජලයෙන් තෙත් ව ඇති කල ඉතා මෘදු වන අතර එම නිසා ඉතා පහසුවෙන් පිහියකින් වුව ද කැබැලි කිරීමේ හැකියාව ඇත. එහෙත් වායුගෝලයට නිරාවරණය වූ විට එහි ජලය වෂ්ප වීම හේතු කොටගෙන ද ඔක්‌සිජන් හා යකඩ ඛනිජ ප්‍රතික්‍රියා කර ඔක්‌සයිඩ සැදීම නිසා ද ඉතා තද ද්‍රව්‍යවයක්‌ බවට පත් වේ. යටත්විජිත සමයේ ඉදි කෙරුණ ගොඩනැගිලිවල "කබොක්‌ ගඩොලු" බහුලව යොදාගෙන ඇති බව කොළඹ, කළුතර ප්‍රදේශවල ගොඩනැගිලි නිරීක්‌ෂණයේ දී පෙනී යයි. අලුත් කබොක්‌ තට්‌ටු පොළෝ මතුපිටට නිරාවරණය වූ විට ඉහත කී හේතුන් නිසා ක්‍රමයෙන් ඝනකම් වී ඉතා තද පෘෂ්ඨයක්‌ (Fericrete) නිර්මාණය කරයි. යකඩ බහුල මේ කඨෝර ස්‌තරය වගා කටයුතු කිරීමට නම් සහයෝගයක්‌ ලබා දෙන්නේ නැත.

සවිවර බව මේ කබොක්‌ පාෂාණයේ ප්‍රමුඛ ලක්‌ෂණයක්‌ වේ. එයට හේතුවන්නේ මවු පාෂාණයේ සමහර ඛනිජ ද්‍රව්‍ය සේදී යැමයි. මේ ලක්‌ෂණය භූගත ජලය ගබඩා කරගැනීම සදහා හේතු වන ඉතා විශිෂ්ට ගුණාංගයක්‌ වන අතර ඉතා කදිම භූගත ජලාශ (ජලාධාර) බිහි කරන්නට හේතු වේ. කොළඹ, කළුතර ප්‍රමුඛ දකුණු සහ බස්‌නාහිර ප්‍රදේශයේ භූගත ජලාධාර බොහොමයක්‌ මෙලෙස නිර්මාණය වූ ජලාධාර වේ. යකඩ බහුල භූ ද්‍රව්‍යයක්‌ සමග නිරන්තරයෙන් ම ගැටීම හේතු කොටගෙන මේ ජලාධාරවල ජලයේ ප්‍රතිශතය වැඩි අගයක්‌ ගනී. කබොක්‌ පාෂාණවල කණිනු ලැබූ ළිංවල ජලය මතුපිට මළකඩ තට්‌ටුවක්‌ පා වන්නේ එහෙයිනි. මේ නිසා ජලයට තරමක්‌ තිත්ත රසයක්‌ ගෙන දෙන අතර කබොක්‌, වැලි සහ අඟුරු මිශ්‍රිත පෙරණයක්‌ මගින් පහසුවෙන් ඉවත් කරගැනීමේ හැකියාව ඇත. කබොක්‌ පාෂාණය දූෂිත ජලය පිරිසිදු කිරීම සදහා යොදාගත හැකි බව පර්යේෂණවලින් පෙන්වා දී ඇත.

කබොකීකරණය හේතුවෙන් සාන්ද්‍රගත වන ප්‍රධාන ම මූලද්‍රව්‍යය වන්නේ යකඩ ය. එයට අමතරව ඇලුමිනියම් සහ නිකල් ද මේ අතර වෙයි. සියයට අසූවක්‌ පමණ යකඩ ප්‍රතිශතයකින් හෙබි ශ්‍රී ලංකාවේ කබොක්‌ පාෂාණ ඉතා හොඳ යකඩ ප්‍රභවයකි. ගොතයිට්‌ නමින් හැඳින්වෙන යකඩ හයිෙඩ්‍රාක්‌සයිඩය ද හෙමටයිට්‌ නැමති ඔක්‌සයිඩය ද කබොක්‌වල ප්‍රධාන ඛනිජ සංයුතිය වේ. ශ්‍රී ලංකාවේ ඇලුමිනියම් සාන්ද්‍රගත වූ නිධි හමු නො වේ. එහෙත් ලෝකයේ ඇලුමිනියම් සහ නිකල් ලෝහ නිස්‌සරණය කරන්නේ මෙලෙස නිර්මාණය වූ නිධිවලිනි.

කබොක්‌ පාෂාණය ගැන පළමු තතු ලොවට ඉදිරිපත් කරන ලද්දේ ෆ්‍රeන්සිස්‌ හැමිල්ටන් නමැති විද්‍යාඥයා විසිනි. ඒ 1807 දී වන අතර ඒ දකුණු ඉන්දියාවේ දී සොයාගත් නියෑදි අනුව ය. "Laterite" යන්න "ගඩොලු" යන තේරුම ගෙන එන ලතින් වචනයකි.

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

විදුපත්ඉරුව

31.09.2019

ප්‍රභාසංශ්ලේෂකයෝ ද, රසාසංශ්ලේෂකයෝ ද ස්‌වයං ශක්‌ති ජනකයෝ වෙති. එහෙයින් ප්‍රභාසංශ්ලේෂකයන්ට හිරු එළිය ලැබෙන තාක්‌ බිය විය යුතු නො වේ. රසාසංශ්ලේෂකයන් හට හිරු එළිය නොමැති වුව ද ජීවය පවත්වාගෙන යැමේ ගැටලුවක්‌ පැන නො නගී. පරිණාමය එතරම් ම විස්‌මයජනක ය. ප්‍රභාසංශ්ලේෂකයෝ රසාසංශ්ලේෂකයන් ගෙන් පරිණාමය වූවෝ වෙති. මේ හරිතප්‍රදධාරීහු ලොව හිරුඑළිය වැටෙන සැම අස්‌සක්‌ මුල්ලක්‌ නෑර ම පැතිර ගියෝ වෙති. ඔවුහු ජලයේ ද ගොඩබිම ද එක සේ ව්‍යාප්ත ව අතීත පෘථිවියේ විවිධ යුගවල දී ප්‍රමුඛව තව තවත් පරිණාමය වී, අවසන අපුෂ්පකයන් වී "හෙලූ බීජ" තනා එයින් ද නො නැවතී තව තවත් පරිනාමිකව ලොව මලින් සරසන්නට සමත් වෙති. ඒ සපුෂ්පකයන් බිහි කිරීමෙනි. හෙලූ බීජ තැනූ අපුෂ්පකයන් ගෙන් දැන උගත් පාඩම් නිසා "පල බර" එමෙන් ම ලොව "උසස්‌ ම ශාක" බවට පත් වූ සපුෂ්පකයෝ තමා නිර්මාණය කළ ඵලයේ දරු බීජ සඟවා අපූරු ආරක්‌ෂාවක්‌ සලසා දුන්නෝ ය.

ඒ කෙසේ වෙතත් හිරු පවතින තාක්‌ ශක්‌ති අහේනියක්‌ සපුෂ්පකයන්ට නො දැනෙන්නේ වුව ද ඔවුහු පවතින්නා වූ පරිසරය විටෙක තම වර්ධනයට අකුල් හෙළන්නෝ ය. ඒ වර්ධනයට අවැසි ඛනිජ ලවණ ප්‍රමාණාත්මකව ලබා නො දීමෙනි. නයිට්‍රජන් අවශ්‍යතාව ඒ අතර ප්‍රබල සාධකයක්‌ වේ. මේ තත්ත්වය බොහෝ විට ඇත්තේ මඩවගුරුමය පහත් බිම්වල ය. නැත හොත් පසේ ඝනකම ඉතා අඩු මවු පාෂාණ තට්‌ටු මත ය. එනිසා මෙතරම් පරිණාමය වූවන් කෙලෙස නම් එම පරිසරය ජයගෙන ඇත්ද යන්න අප විමසා බැලිය යුතු ම ය.

බොහොමයක්‌ ශාක තම නයිට්‍රජන් අවශ්‍යතාව සපුරාගන්නේ පසේ නිපදවෙන නයිට්‍රජන් අඩංගු සංයෝග ඇසුරෙනි. විදුලි කෙටීම්වල ප්‍රතිඵලයක්‌ ලෙස භෞතිකව නිපදවී පසට එක්‌ වන නයිටේ්‍රට හෝ ක්‌ෂුද්‍රජීවීන් ගේ ක්‍රියාවෙන් මූලගැටිතිවල නිපදවෙන නයිට්‍රෙට ඉතා පහසුවෙන් උරාගැනීමේ හැකියාවක්‌ මොවුන් සතු ව ඇත. පොළොව මතුපිටට නිරාවරණය වූ මවු පාෂාණ තට්‌ටුවල ඛනිජ ලවණ රැෙදන්නට තරම් උපස්‌තරයක්‌ නිර්මාණය නො වීම නයිට්‍රජන් හිඟතාවට හේතු වේ. එමෙන් ම වගුරුමය පරිසරවල නයිට්‍රජන් හිඟ වන්නට ප්‍රධාන කාරණාව වන්නේ එහි පවතින නයිට්‍රජන් වායුව බවට පත් ව පද්ධතියෙන් ඉවත් වීමයි. එය ඔක්‌සිජන් රහිත පරිසරයේ ඉන්නා ක්‌ෂුද්‍ර ජීවීන් පසෙහි රැඳී නයිට්‍රජන් වායුගෝලයට මුක්‌ත කරන බැවිනි.

සහාජීවීන් ගේ අහිංසකයෝ මේ කරුණේ දී ඉතා රැඩිකල් තීරණයක්‌ ගෙන ඇති බව ඔවුන් ගේ දේහ විලාසය දෙස බැලීමෙන් තේරුම්ගත හැකි ය. ඒ කිසිවක්‌ නො ව තම ජීවය පවත්වාගෙන යැම සඳහා ම "මාංශභක්‌ෂණයට" හුරු වීමයි. විශේෂයෙන් ම මේ පරිසර පද්ධතිවල වෙසෙන සමහර ශාක කෘමි භක්‌ෂණයට පෙලඹී ඇත. එමගින් සතුන් ගේ දේහගත නයිට්‍රජන් උරාගැනීමට මං පාදාගෙන ඇත. මේ සදහා ඉතා සංවිධානාත්මකව විවිධ විකරණයන් සිදු කර ඇත. එහි දී ප්‍රධාන කාරණාව වී ඇත්තේ අදාළ ජීවියා අල්ලාගැනීමයි. විවිධ උගුල් අටවා සතුන් එම උගුලේ පටලා තම නයිට්‍රජන් අවශ්‍යතාව සපුරාගන්නට ඔවුහු බොහෝ සමත්කම් පාන්නෝ ය.

මේ මාංශභක්‌ෂකයන් සතුන් අල්ලාගැනීම සදහා සකස්‌ කර ඇති උගුල් විවිධ ය. සමහරක්‌ ඒ සදහා ම සුවිශේෂී මල්ලක්‌ නිර්මාණය කර ඇත. පත්‍රයේ කෙළවර "මරඋගුල" තැනීම සදහා විකරණය වී ඇති අතර එය අපූරු බඳුනක්‌ වීම විස්‌මයජනක ය. එලෙස සාදන බඳුනේ සතුන් ආකර්ෂණය සදහා ද, ජීර්ණය සදහා ද වැදගත් වන පැණි රසැති දියරයක්‌ පුරවා ඇත. මේ අප කවුරුත් හොඳින් හඳුනන බාඳුරා ශාකයයි. නිවර්තන කලාපයේ රටවල බහුලව දැකිය හැකි මේ ශාක විශේෂ (Nephenthus sp) ගොදුරු කරගන්නේ බොහෝ විට කෘමි සතුන් වන අතර "බාඳුරා පැණිය" වැස්‌සෙන් තනුක වීම වළක්‌වනු වස්‌ ඉහළින් පියනක්‌ ද නිර්මාණය වීම කෙතරම් හොඳින් තම කාර්යය සදහා අනුවර්තනය වී ඇත් ද යන්නට කදිම උදාහරණයක්‌ සපයයි. බඳුනේ කර මතට නගින කෘමි සතුන් ඉතා පහසුවෙන් බඳුන තුළට තල්ලු කරලීම සදහා කරගැට්‌ට සුමුදු කරන්නට ද වගබලාගෙන ඇත. එනිසා බඳුනට එබෙන කිසිදු කෘමියකු යහතින් ආපසු නො යන බව නම් නිසැක ය. විවිධ ලෙස මෙවැනි බඳුන් නිර්මාණය කර සතුන් අල්ලාගන්නා ශාක විශේෂ බොහොමයක්‌ ලොව පවතින අතර අප ගේ වාසනාවට ඔවුන් විශාල සතුන් අල්ලාගැනීම සදහා අනුවර්තනය වී නොමැති ය.

ඉතා වේගවත් චලනයකින් තම ගොදුර ඩැහැගැනීමට විශේෂණය වූ ශාක ද මේ අතර වෙයි. තම පත්‍රයේ කෙළවර බෙදී දෙපෙති තනා උගුල නිර්මාණය කර ඇත. උගුලේ රැඳෙනා කෘමියකු සිර කරගැනීමට මේ ශාකවලට ගත වන්නේ ඇසුරු සැණකි. පත්‍රයේ බාහිර දාරයේ ඇති ඝනකම් රෝම පත්‍රයේ දෙපෙති වැසුණු පසු කෘමියාට ගැලවී යැමට ඇති ඉඩ තවත් අසුරයි. කෘමි සතා ගේ ආගමනය සන්නිවේදනය සදහා පත්‍රය මධ්‍යයේ සියුම් කෙඳි නිර්මාණය වී ඇති අතර කෘමියා එහි ගැටුණු විගස රසායනික සංවේදනයෙන් ඉතා වේගයෙන් පත්‍ර දෙපෙති වසා දමනු ලබන්නේ කෘමියාට ක්‍රියාත්මක වීමට ඉඩක්‌ නො තබා ම ය. "වීනස්‌ ගේ මැසි උගුල" (Venus's flytrap- Dionaea muscipula) මේ බවට කදිම නිදසුනකි.

කෘමි සතුන් ග්‍රහණය කරන්නට ඇලෙනසුලු ද්‍රdව සහිත පෘෂ්ඨ නිර්මාණය කරන්නෝ ද මේ අතර වෙති. මේ සදහා වැදගත් වන මැලියම් වෑස්‌සෙන ග්‍රන්ථි පත්‍රයේ මතුපිට පෘෂ්ඨයේ ඇති අතර පෘෂ්ඨය මත වසන හෝ ගමන් කරන හෝ කෘමි සතා ගේ පාද ද ක්‍රමයෙන් දැඟලීම නිසා මුළු ශරීරය ද ඇලෙයි. එහෙත් විශාල කෘමි සතුනට මේ උගුලෙන් ඉතා පහසුවෙන් ගැලවී යා හැකි ය. කඳුලැස්‌ස (Droseracapensis) ශාකය මෙසේ ඇලෙනසුලු මැලියම් යොදා කෘමීන් අල්ලාගන්නා කෘමි භක්‌ෂකයෙකි. ජලයේ වෙසෙන මාංශ භක්‌ෂකයෝ ද (Utricularia sp) කදිම උගුල් සකසා ඇත. ආසෘතියෙන් ජලය ඉවතට විද රික්‌තයක්‌ තම උගුල් මල්ලේ ඇති කර ජලජ ජීවීන් අල්ලාගැනීමට ඔවුහු සමර්තයෝ ය.

මෙවැනි නානාප්‍රකාර අනුවර්තනයන් ගෙන් සපිරි මාංශභක්‌ෂකයන් මෙලෙස කදිමට පරිසරය ජයගෙන ඇත්තේ අප කවුරුත් සජීවීන් ගේ අහිංසකයන් ගෙන් කිසි දා බලාපොරොත්තු නො වන ක්‍රමවේදයන් ගෙන් වුව ද ඒ සියල්ල දුෂ්කර පරිසරයේ තම ජීවය ගැටගසා ගන්නට පමණක්‌ නො ව තම පරපුරේ අඛණ්‌ඩතාව පවත්වාගෙන යන්නට පමණක්‌ ම බව ද ඉතා හොඳින් මේ සියල්ල විශ්ලේෂණය කළේ නම් අපට පැහැදිලි වනවා ඇත. එය ආත්මාර්ථකාමී මිනිසා ගේ කුරිරු අරමුණුවලින් සදා වියුක්‌ත බව ද ඔබට පැහැදිලි වනු ඇත.

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

විදු පත් ඉරුව
17.09.2016

දශක ගණනාවක සිට ශ්‍රී ලංකාව තවමත් දියුණු වෙමින් පවත්නා රටකි. දිගු කලක පටන් සාම්ප්‍රදායික බෝග සහ කෘෂිකාර්මික ආර්ථරිකයක්‌ මත පදනම් වූ ශ්‍රී ලංකාව ඉන් මිදී ආර්îකමයව වැඩි ප්‍රතිලාභ ඉපයිය හැකි නව මානයකට පිවිසෙන්නට තැත් කළ ද අසාර්ථක ක්‍රමවේද සහ දේශපාලනික ඇඟිලිගැසීම් නිසා ඉලක්‌කය හඹා නො යන තැනට පත් වෙමින් ඇති බව වැටහෙයි. විද්‍යාව, තාක්‌ෂණය සහ නවෝත්පාදන කෙරෙහි මෙරට ආර්ථරික විශේෂඥයන් ගේ ද, පරිපාලකයන් ගේ ද ඇති ඇල්මැරුණ උනන්දුව සහ සහයෝගය මේ තත්ත්වයට මූලිකව වගකිව යුතු ය. ස්‌වාභාවික සම්පත් හිඟ මුත් විද්‍යාව සහ අධිතාක්‌ෂණයේ පලදායි භාවිතාව නිසා ලෝකයේ සමහර රටවල් ඉහළ ආර්ථික සමෘද්ධියක්‌ අත්පත් කරගෙන ඇති බව පෙනී යයි. ඒ අතර කොරියාව සිටින්නේ ඉතා ඉහළ තලයක ය. තම දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් (ආදායමෙන්) 4%ක්‌ (2015 දී) පමණ ම මේ වෙනුවෙන් වෙන් කරන්නට පසුබට නො වූ එමෙන් ම එහි නො වරදින ප්‍රතිඵලය පිළිබඳව මනා අවබෝධයකින් කටයුතු කරන සහ එම ප්‍රතිඵල ඇස්‌ පනාපිට ම ඔප්පු කර ඇති එම රට නවීන ලෝකය තුළ ආර්ථික සාර්ථකත්වය අත් කරගත හැක්‌කේ කෙසේ ද යන්න පිළිබඳව සෙසු රටවලට කදිම පූර්වාදර්ශයකි.

ශ්‍රී ලාංකිකයකු වන රේ විඡේවර්ධන මහතා ගේ අනභිබවනීය තාක්‌ෂණික නිපැයුම් මෙරට ආර්ථිකයට ජීවය සපයන්නට නොහැකි ව ම අභාවයට ගියේ හෝ අන් රටක අයිතියට ගියේ හෝ අපේ ම ආත්මාර්ථකාමී තීන්දු තීරණ නිසා බව මේ වන විට අප සිය දහස්‌ වාරයක්‌ අසා ඇත. එහෙත් ඉන් උගත් පාඩමක්‌ නම් පෙනෙන්නට නැත. දේශීය නිෂ්පාදන හා නව නිපැයුම් ආර්ථිකයට ශක්‌තියක්‌ වන ලෙස වානිජකරණය කරන්නට උත්සුක නො වන තාක්‌ විද්‍යා, තාක්‌ෂණ සහ නවෝත්පාදනවලින් ලැබෙන ප්‍රතිලාභයක්‌ ගැන සිතන්නට වත් හැකියාවක්‌ නොමැත්තේ ය.

වී පර්යේෂණ ආයතනය සිදු කළ පර්යේෂණ මගින් පසුගිය දශකය තුළ මෙරටට ලබා දී ඇති ආර්ථික ප්‍රතිලාභ කොපමණ දැයි ගණනය කර නොමැති තරම් බව කිව හැකි ය. සහලෙන් ස්‌වයංපෝෂිත බවට වසර ගණනාවක්‌ තිස්‌සේ උදම් අනන අප ඒ අතිරික්‌තය යොදවන්නේ බීර නිෂ්පාදනයට නම් වී පර්යේෂණ ආයතනයේ පර්යේෂණවල අවශ්‍යතාව කුමක්‌ දැයි යන්න ගැටලුවකි. මෙරට අනෙකුත් පර්යේෂණ ආයතන සහ විශ්වවිද්‍යාල සිදු කරන පර්යේෂණ සම්බන්ධව ද මේ තත්ත්වය එක ලෙස අදාළ වේ. ඉතා කාලීන එමෙන් ම ප්‍රායෝගික පර්යේෂණ එම ආයතනවල සිදු කරන බව ඔවුන් පළ කරන පර්යේෂණ පත්‍රිකා දෙස බැලීමේ දී හොඳින් පෙනී යයි.

අද මෙරට සිදු කෙරෙන පර්යේෂණවල ගුණාත්මකභාවය හා ප්‍රමාණය අදින් දශකයකට පෙර තිබූ තත්ත්වයට වඩා ඉතා ඉහළ බව ද සැලකිය හැකි ය. එහෙත් ප්‍රතිශතයක්‌ ලෙස ගත් කල 1%ක්‌ පමණ වූ ප්‍රමාණයක්‌ වත් එම පර්යේෂණ සොයාගැනීම් හෝ ප්‍රතිඵල ආර්ථිකයට ශක්‌තියක්‌ වන ලෙස වානිජකරණයට ලක්‌ කරන්නට මෙරට වැඩපිළිවෙළක්‌ සකස්‌ නො වීම මෙරට දේශපාලනික සහ පරිපාලන ව්‍යqහහයේ අත්‍යන්ත දුර්වලකමක්‌ බව නො කියා ම බැරි ය.

මහජනතාව ගේ මෙන්ම කුඩා දරුවන් ගේ විද්‍යා දැනුම වැඩි කරන්නට, නිර්මාණශීලී බව ඇති කරන්නට විවධ රටවල් විවධ උපක්‍රම භාවිත කරයි. විද්‍යා පර්යේෂණ ඒ අයුරින් ම අපහසුතාවකින් තොර ව කුඩා ළමයින්ට අත්විදින්නට සැලැස්‌වීම ඉන් එක්‌ උපක්‍රමයකි. ඒ සදහා විද්‍යා කේන්ද්‍ර (Science Centres) ඇති කිරීම සෙසු රටවල් අනුගමනය කරන ආකර්ෂණීය ක්‍රමවේදයකි. එම බොහෝ රටවල අඩු ම තරමින් එක්‌ විද්‍යා කේන්ද්‍රයක්‌ හෝ පවතින බව පෙනී යයි. අපට ආසන්න ම රට වන ඉන්දියාවේ විද්‍යා කේන්ද්‍ර සහ විද්‍යා කෞතුකාගාර පනහකට අධික සංඛ්‍යාවක්‌ බිහි වන්නේ විද්‍යා සන්නිවේදනය සහ අධ්‍යාපනය උදෙසා එරට දක්‌වන උනන්දුව සහ දායකත්වය මැනැවින් විදහාපාමිනි. ශ්‍රී ලංකාව තවමත් මේ සම්බන්ධයෙන් සාක්‌ෂාත් කර නො ගත් හීනයක්‌ පමණක්‌ දකිමින් සිටියි.

මෙරට දේශීය භාෂාවන් ගෙන් නිර්මාණය වූ විද්‍යා සහ තාක්‌ෂණික වැඩසටහන් සහ ප්‍රකාශනවල අතිශය හිඟ බව ද මේ කෙරෙහි ශ්‍රී ලංකික ජනතාව ගේ අල්ප වූ දැනුම හා උනන්දුවට හේතු වී ඇත.

අලුතින් ම යමක්‌ පටන්ගැනීමට හැකියාව අප හැමට ම ඇත. විශේෂයෙන් ම මේ වන විටත් ස්‌ථාපිත වූ දැනුමක්‌ හඹා යැම සැම විට ම අසීරු ද නො වේ. වැදගත් වන්නේ නැවතූ තැනින් පටන්ගැනීමයි. ලෝක ව්‍යාප්ත දැනුම, එක්‌ එක්‌ රටවල නිර්මාණය වන දැනුම කෙසේ ද, ඒ මොනවා දැයි දැනගැනීම අතිශය වැදගත් වේ.

දැනුම සම්ප්‍රේෂණය කිරීමේ දී විවිධ ගැටලු ඇති වෙයි. විශේෂයෙන් ම භාෂාවේ භාවිතය පිළිබඳව සැලකිලිමත් විය යුතු ය. බොහොමයක්‌ විද්‍යා දැනුම ප්‍රචාරණය වන්නේ ඉංග්‍රීසි භාෂාවෙනි. එනිසා තාක්‌ෂණික යෙදුම් සහිත විද්‍යා ප්‍රකාශන විශේෂයෙන් ම බහුතරය ව්‍යවහාර කරන සිංහල භාෂාවට පෙරළිය යුතු ය. එහෙත් එම යෙදුම් ඉතා හොඳින් සමාන්‍ය ජනතාවට තේරුම්ගත හැකි විය යුතු ය. මෙරට ජනතාවට විද්‍යා සන්නිවේදනය නිසි පරිදි සිදු වන්නේ නැත. ඒ සදහා පවතින අතළොස්‌සක්‌ වූ ප්‍රකාශන සහ ජනමාධ්‍ය වැඩසටහන් ප්‍රමාණවත් නො වන බව පැහැදිලි ය. ඒ එසේ වුව ද ඒ සදහා වැඩපිළිවෙළක්‌ තවමත් ක්‍රියාත්මක මට්‌ටමේ දක්‌නට නොමැත.

අද දින මෙරට දී ඇරඹීමට නියමිත විසල් විද්‍යා සමුළුව ගැන අදහසක්‌ දක්‌වන්නට සිදු වන්නේ මෙවැනි පසුගාමී තත්ත්වයක්‌ අත්දකිමින් නමුත් මේ සමුළුව මෙරට විද්‍යා ක්‌ෂේත්‍රය තුළ සුබවාදී බලාපොරොත්තුවක්‌ දල්වයි. මෙරට විද්‍යා, පර්යේෂණ සහ නවෝත්පාදන ක්‌ෂේත්‍රයන්හි සේවය කරන සහ අධ්‍යාපනය ලබන්නා වූ බහුතරයකට තම දැනුම පුළුල් කරගන්නට පමණක්‌ නො ව ජාත්‍යන්තර අත්දැකීම් සමග සංසන්දනය කරගන්නට ඉතා මහඟු අවස්‌ථාවක්‌ මෙහි දී උදා වනවා නොඅනුමාන ය. මෙරට විද්‍යා, තාක්‌ෂණ සහ නවෝත්පාදන ක්‌ෂේත්‍රයන්හි කල එළියක්‌ දකින්නට මෙවැනි සම්මන්ත්‍රණයකින් විශාල උත්තේජයක්‌ ලැබෙනු ඇත යන්න අපේ බලාපොරොත්තුවයි. වසරකට වරක්‌ හෝ මෙවැනි විශේෂ අවස්‌ථාවක්‌ සංවිධානය කරන්නට හැකි වන්නේ නම් මෙරට ජනතාව තුළ විද්‍යාව හා තාක්‌ෂණය පිළිබඳව ඇති ඇල්මැරුණු උනන්දුව නැවත නැවතත් අවුළුවාලිය හැකි බව සිතිය හැකි ය.

දැනුම පදනම් කරගත් ආර්ථිකයක්‌ වෙත ලෝකය පියමනිමින් සිටියි. ශ්‍රී ලංකාව ද මේ සදහා සූදානම් විය යුතු ය. යාවත්කාලීන වන ගෝලීය දැනුම පලදායක ලෙස භාවිතයට ගත යුතු ය.

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

විදුපත්ඉරුව
31.08.2016

දහ නව වැනි ශතවර්ෂය අවසාන වන විට ඇමෙරිකා එක්‌සත් ජනපදය වෙනස්‌ ම අයුරකින් විදුලි බල ක්‌ෂේත්රනය දෙසට නෙත් යොමන්නට විය. ඒ වෙන කිසිවකු නිසා නො ව, නව මානයකට එම ක්‌ෂේත්‍රය ගෙන ගිය නිකොලා ටෙස්‌ලා නිසා ම ය. ඔබ මේ පුද්ගලයා පිළිබඳව දන්නවා ඇතැයි සිතමි. ලෝකයේ කොහේ හෝ තැනක නවෝත්පාදන ගැන කතා කරන්නේ නම් ටෙස්‌ලා ගැන ද අනිවාර්යයෙන් ම කතා කෙරෙනු ඇත. ඔහු ඒ තරමට ම කැපී පෙනෙන ලෙස අපූර්ව නව නිපැයුම් මෙලොවට එළි දැක්‌වූවකු බැවිනි. සිදු කළ නව නිපැයුම් සදහා පේටන්ට්‌ බලපත්‍ර 300කට අධික ප්‍රමාණයක්‌ හිමි කරගත් ටෙස්‌ලා ජනප්‍රිය වන්නේ අගනා විදුලි නිපැයුම් සදහා ය.

නව ප්‍රත්‍යාවර්ත විදුලි පරිවර්තක යන්ත්‍රයක්‌ නිපදවීමෙහි ලා ටෙස්‌ලා සිදු කළ මෙහෙය අතිමහත් වන අතර ඔහු ගේ නාමය වඩාත් කතා බහට ලක්‌ වන්නේ ද, ප්‍රසිද්ධියක්‌ උසුලන්නේ ද එනිසා ම ය. ඔහු විදුලි ඉංජිනේරුවරයකු ලෙස පමණක්‌ නො ව කාර්මික ඉංජිනේරුවරයකු, භෞතික විද්‍යාඥයෙකු සහ අනාගතය දකින්නකු ලෙස ද දැක්‌වූ දක්‌ෂතාව ඔහු ගේ ජීවිත කාලය තුළ සිදු කළ නව නිපැයුම් මගින් ලොවට මොනවට පෙන්වා ඇත. එනිසා ම "ලොවෙන් එකෙක්‌ එක දෙයකට වෙයි සමත" යන කියමන ඔහුට නම් නො ගැලපෙන්නේ ම ය.

1856 ජුලි මස 10 වැනි දින ඔස්‌ටි්‍රයාවේ උපත ලද ටෙස්‌ලා පස්‌ දෙනකු ගෙන් හෙබි පවුලේ හතර වැනියා ය. එක්‌ සහෝදරයෙක්‌ ද, සහෝදරියෝ තිදෙනෙක්‌ ද ටෙස්‌ලා ගේ පවුලේ වූ හ. පියා පූජකවරයකු වූ අතර නව නිපැයුම් සදහා පෙලඹවීම සිදු වන්නට ඇත්තේ මවු පාර්ශ්වයෙන් බව ඔහු හා සබැඳි ලිපි ලේඛන පිරික්‌සීමේ දී පෙනී යයි. කුඩා කාලයේ ඉගෙනීමෙහි අති දක්‌ෂයකු වූ ටෙස්‌ලා ගණිත ගැටලු මනෝමය ලෙස විසඳීමට සමතකු බව කියෑවේ. 1973 දී ඔහු ඉතා ම උසස්‌ ලෙස තම උසස්‌ අධ්‍යාපනය නිම කළේ වසර හතරක පාඨමාලාව වසර තුනකට සීමා කරමිනි. එම අවුරුද්දේ ම ටෙස්‌ලා, කොලරා රෝගය වැළඳීම නිසා මාස නවයක පමණ කාලයක්‌ මරණීය තත්ත්වයේ පසු වූ අතර ඉතා අසීරුවෙන් තම ජීවිතය රැකගෙන ඇත. 1875 දී "ග්රේස්‌ තාක්‌ෂණික විශ්වවිද්‍යාලය"ට ඇතුළත් වූ ඔහු තම සම්පූර්ණ කාලය ම ඉගෙනීම කෙරෙහි යොමු කළ බව පෙනේ. එකදු දේශනයක්‌ වත් මග නො හළ ටෙස්‌ලා, දිනකට උදෑසන 3 සිට රාත්‍රී 11 වන තුරු ම අධ්‍යාපනයේ යෙදී සිට ඇති අතර කිසිදු නිවාඩු දිනයක්‌ ලබා නො ගත් බව කියෑවෙයි. එනිසා ම ඉතා ඉහළ ප්‍රතිඵල පෙන්වූ ඔහු ගුරුවරුන් අතර අතිශය ජනප්‍රිය විය. ඔහු ගේ මේ කැප වීම කෙරෙහි උපේක්‌ෂාවෙන් බලා සිටි විශ්වවිද්‍යාලයයේ මහාචාර්යවරු එය ඔහු ගේ සෞඛ්‍යයට අහිතකර විය හැකි බව පවා පවසමින් ටෙස්‌ලා ගේ පියාට ලියුම් යෑවූ හ.

විවිධ විෂය කරුණු සම්බන්ධව ගුරුවරුන් සමග තර්ක විතර්කවලට එළඹි ටෙස්‌ලාට තම දෙවැනි අවුරුද්ද අවසාන වන විට ලැබී තිබූ ශිෂ්‍යත්වය අහිමි විය. සූදුවට ද ඇබ්බැහි වූ ටෙස්‌ලාට ඉන් පසු උදා වූයේ අතිශය දුර්භාග්‍ය කාලයකි. විශ්වවිද්‍යාල අධ්‍යාපනය හමාර කරගැනීමට නොහැකි වූ ටෙස්‌ලා ඉන් බැහැර ව විවිධ

රැකියා කරමින් තම බඩ වියත රැකගැනීමට වැර දැරී ය. මේ අතර කාලයේ ඇමෙරිකා එක්‌සත් ජනපදයට සේන්දු වූ එහි සමාගම් කිහිපයක්‌ ම සමග සම්බන්ධ වී විදුලි මෝටර සහ සාම්ප්‍රදායික විදුලි උත්පාදන ක්‍රමවේද දියුණු කිරීමට සමත් විය. එහෙත් තමා අත ගැසූ සැම කටයුත්තක්‌ ම මුල දී සාර්ථක වූ නමුත් ඒ හැම විට ම නිපැයුම් සදහා තමාට ඇති අයිතිය අහිමි වී යැම ඔහුව කබලෙන් ලිපට ඇද දැමීමක්‌ බඳු විය. තමා ලබාගත් පළමු පේටන්ට්‌ බලපත්‍රයද ඔහුට මේ අවධියේ දී ඔහුට අහිමි වූයේ නව නිපැයුම් සදහා එකල වැඩ කළ සමාගමේ අයිතිකරුවන් තුළ තිබූ අකැමැත්ත නිසා ම ය.

1887 දී ප්‍රත්‍යාවර්ත විදුලි දහරාවක්‌ නිපදවිය හැකි ලෙස ප්‍රේරණ මෝටරය වැඩිදියුණු කළ ටෙස්‌ලා ඉන් යම් සාර්ථකත්වයකට පත් විය. යුරෝපයේ සහ ඇමෙරිකා එක්‌සත් ජනපදයේ බෙහෙවින් ජනප්‍රිය වී ගිය මේ නිපැයුම භ්‍රමණය වන චුම්බක ක්‌ෂේත්‍රයක්‌ භාවිතයෙන් බහු කලා විදුලිය නිපදවී ය. මේ විදුලි මෝටරයේ විශේෂත්වය වූයේ විදුලි පරිවර්තකයක්‌ අවශ්‍ය නො වීමයි. කෙසේ නමුත් මින් පසු ඔහු ගේ ජීවිතය සාර්ථකත්වයට පත් වෙමින් තිබුණු බව පැහැදිලි ය. 1891 වන විට ඇමෙරිකා එක්‌සත් ජනපදයේ පුරවැසිභාවය ටෙස්‌ලාට හිමි වූ අතර, "ටෙස්‌ලා දඟරය" නිපදවීමට ඔහු සමත් විය.

ලොව වෙනස්‌ ම මානයකට ගෙනයන්නට සමත් වූ නිකෝලා ටෙස්‌ලා ගේ නව නිපැයුම් අතර ඉහත කී චුම්බක ප්‍රේරණ මෝටරය සහ ටෙස්‌ලා දඟරය වෙයි. එමෙන් ම විද්යුත් ආලෝකය නිපදවීම සදහා ඔහු කළ පර්යේෂණ ඉතා සාර්ථක වූ අතර ප්‍රතිදීප්ත විදුලි පහන් සහ නියෝන් විදුලි පහන් නිපදවීමට ඔහු සමත් වූයේ විදුලි බුබුළු කර්මාන්තය ඒවා නිපදවන්නට දශක හතරකට පමණ පෙර ය. ඔහු ගේ පර්යේෂණාගාරය පිහිටි පරිශ්‍රය නියෝන් විදුලි බුබුළුවලින් සරසා තිබූ බව කියෑවේ. අප කවුරුත් ඉතා හොඳින් දන්නා කාටත් නැති ව ම බැරි දුරස්‌ථ පාලකයේ නිර්මාතෘ ද ඔහු ය. ජලයේ සැඟවුණු සූර්ය ශක්‌තිය නෙළාගත හැකි වන ලෙස ලොව පළමු ජල විදුලි බලාගාරය නයගරා දිය ඇල්ල අසල ඉදි කිරීමට ඔහු සමත් විය.

රේඩියෝව නිපදවීම පිළිබඳව යම් මතභේදාත්මක කරුණු මතු වුව ද එහි අයිතිය 1943 දී අධිකරණය මගින් ටෙස්‌ලා වෙත පිරිනැමූ බව සදහන් වේ. වර්තමානයේ අප විවිධ කාර්යයන් සදහා භාවිත කරන ලේසර් කිරණ සොයාගැනීමේ ගෞරවය හිමි වන්නේ ද ටෙස්‌ලාට ය. එපමණක්‌ නො වේ ඔහු ගේ ඉතා වැදගත් සංකල්පයක්‌ වන "රැහැන් රහිත විදුලි සම්ප්‍රේෂණය" මේ දශකය තුළ භාවිතයට ගෙන එන ආකාරය පිළිබඳව වර්තමානයේ පර්යේෂණ දිගින් දිගට ම පැවැත්වේ. සොබාදහමේ සැඟවුණු ශක්‌තිය නෙළාගනිමින් ජන ජීවිතය නිදහස්‌ ශක්‌තියෙන් ප්‍රබෝධවත් කරන්නට වෙහෙස වූ මේ අපූරු නිර්මාණ ශිල්පියා 1943 ජනවාරි 7 වැනි දා මිය යන විට වයස අවුරුදු 86ක්‌ ගත කර තිබූ අතර ඉතා විශාල සංඛ්‍යාවක්‌ විදුලි නිර්මාණ ලොවට දායාද කර තිබිණි.

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ

විදුපත්ඉරුව
03.08.2016

"මහත්තයෝ මේ තියෙන්නේ පුෂ්පරාගයක්‌" මුළු ශරීරය පුරා ම මඩ තවරාගත් ගැමියකු වෙරළු ගෙඩියක්‌ තරම් විශාල වූ තරමක්‌ කහ පැහැගත් ගල් කැටයක්‌ තම සාක්‌කුවෙන් ගෙන මා හට පෙන්වා පැවසුවේ බුලත් කහට රැඳුණු දත් විලිස්‌සමින්, තම මුහුණේ අපූරු සිනාවක්‌ ද මතු කරමින් ය. "මේකේ තියෙන ඔය පුංචි පලුද්ද නො තිබුණා නම් හොඳ මිලක්‌ ගන්න තිබුණා". අහසට යොමු කර ඉර එළිය කදම්බයක්‌ ගල් කැටය විනිවිද යවන්නට කැසකවමින් සිටි මා හට ද තරමක්‌ අයිනකින් වූ පලුද්ද දැකගන්නට හැකි විය. "ඕකට ඕන්නං රුපියල් තිස්‌ දාහක්‌ විතර හම්බ වෙයි. පතලේ වියදම පියවෙන්න වත් මදැයි ඔය".

ඒ 2003 අවුරුද්දේ අවසාන භාගයයි. හල්දුම්මුල්ල මාලදොල ප්‍රදේශයේ මැණික්‌ ඛනිජ පිළිබඳ ගවේෂණයක යෙදෙමිනි මා සිටියේ. ඒ වන විටත් වියළී තිබුණු, ගම හරහා ගලා ගිය දිය පහරක මධ්‍යයේ භූගත උමං හාරමින් වටිනා මැණික්‌ සම්පත් ගොඩ දැමීමට එගම වැසියන් වැර දරමින් සිටි අවස්‌ථාවක ය මා හට මේ කදිම මිනිසා මුණගැසුණේ. "මහත්තයෝ මෙහෙ දැන් මැණික්‌ නැහැ. තියෙන ඒවා ඔක්‌කොම මැරිලා. මීට අවුරුදු ගණනාවකට කලින් නං වෙළෙන්දෝ ගල් අරන් ගියේ ලොකු මලුවල පුරවාගෙන, ලොරිවල පටවාගෙන. මේ ඇළේ හම්බ වුණ ඒ ඉල්ලමට මිනිස්‌සු කිව්වේ නිධානෙ කියලා. යංකො මං තැන පෙන්වන්න."

ඔවුන් කණිමින් සිටි ඇළෙහි ක්‍රමයෙන් කුඩා වන ඉහත්තාවට ඔහු අප රැගෙන ගිය අතර එක්‌තරා තැනක නතර ව දිය සිඳී ගිය කුඩා වළක්‌ මෙන් වූ තැනක්‌ පෙන්වූ ඔහු කටහඬ අවදි කළේ ය. "වෙළෙන්දෝ කෝටිපතියෝ උනේ මෙන්න මෙතනින්. ලැබුණ ඔක්‌කොම් නිල් මැණික්‌. ගෙවුඩත් තිබිලා තියෙනවා. දැන් නං මෙතන හම්බ වෙන්නේ කොට්‌ටර විතරයි." ගල් කැට කිහිපයක්‌ ඇහිඳ ඔහු මා ඇත තැබුවේ ය. ඒවා ඉතා අලංකාර කොරන්ඩම් (Corrundum) ස්‌ඵටික වූ අතර ඒවාට ආවේනික ස්‌ඵටික ස්‌වරුපය එහි කදිමට විය.

අප රට මැණික්‌ සදහා මුළු ලෝකයේ ම ප්‍රසිද්ධ බව අප හොඳින් දන්නා කරුණකි. භූ විද්‍යාවවට අනුව ශ්‍රී ලංකාවේ මැණික්‌ නිධි ප්‍රධාන වර්ග දෙකක්‌ හමු වෙයි. රත්නපුරය වැනි සබරගොමු නිම්නවලින් කදිම ගෝලාකාර ඉල්ලන්කැට මුසු ව හමු වන්නේ පැරැණි ගංගා, ඇල දොළ නිසා තැන්පත් වූ 'ද්විතීයික මැණික්‌ තැන්පතු' ය. දිගුකාලීන ප්‍රවාහනය නිසා පලුදු ඉවත් කරමින් ද, කදිමට රවුම් කරමින් ද, මැණිකේ හොඳ ම කොටස ගංගා පත්ලේ තැන්පත් කරන්නට වගබලාගත් නිසා ය අධික වටිනාකමින් යුත් මැණික්‌ මෙවැනි නිධිවලින් හමු වන්නේ. එහෙත් මෙලස තැන්පත් වන්නට නම් 'ප්‍රාථමික මැණික්‌ නිධි' තිබිය යුතු ම ය. බොහෝ විට මේවා හමු වන්නේ කඳුකරය ආශ්‍රිත ව ය.

ප්‍රාථමික මැණික්‌ නිධි යනු පාෂාණයක්‌ බිහි වන විට ම එහි ඇති වන මැණික්‌ ඛණිජ ය. මේ පාෂාණ පොළොව අභ්‍යන්තරයේ සිට මතුපිටට පැමිණීම හේතුවෙන් කාලයක්‌ යත් ම ජීරණයට නතු වේ. මේ හේතුවෙන් පාෂාණයේ වූ බොහොමයක්‌ ඛණිජ ජීරණයට ලක්‌ වන අතර තිරුවානා සහ මේ මැණික්‌ ඛනිජ ජීරණයට ලක්‌ නො වී ඉතිරි වේ. ජීරණයෙන් බිහි වන පසෙහි නැත හොත් පස්‌ ස්‌ථරයෙහි මේ මැණික්‌ ඛනිජ රැඳී පවතින අතර ඒවා ප්‍රාථමික මැණික්‌ නිධි ලෙස හැඳින්විය හැකි ය. මා ඉහත කියූ මාලදොල ප්‍රදේශයේ කලක හමු වී ඇත්තේ එවැනි වූ ප්‍රාථමික මැණික්‌ නිධියක්‌ වන අතර එම ප්‍රදේශයේ මිනිසුන් ගේ කතා බහට අනුව පෙනී යන්නේ එය ඉතා විශාල එකක්‌ වූ බවයි. එමෙන් ම ඔවුන් ගේ කරුණුවලට අනුව කොරන්ඩම් (Corrundum) කුලයේ මැණික්‌ වර්ග එයින් හමු වී ඇත. කොරන්ඩම් කුලයේ මැණික්‌ වර්ග වන්නේ රතු, නිල්, පුෂ්පරාග, පද්මරාග, ගෙවුඩ, සිල්කි, මිල්කි, µeන්සි යනාදියයි. ප්‍රාථමික නිධිවලින් හමු වන මැණික්‌ හඳුනාගැනීම ඉතා පහසු ය. බොහෝ විට එම ඛනිජවල ස්‌ඵටික ස්‌වරූපය ඉතා හොඳින් දැක බලාගත හැකි ය. ප්‍රාථමික මැණික්‌ නිධිවල බොහෝ විට හමු වන්නේ එක ම වර්ගයක මැණික්‌ වේ. එමෙන් ම බොහොමයක්‌ ඛනිජ ස්‌ඵටිකවල පලුදු අධික ය.

කොරන්ඩම් කුලයේ මැණික්‌ වර්ගවල ප්‍රධාන රසායනික සංයෝගය වන්නේ 'ඇලුමිනා' (Al₂O₃) වන අතර එක්‌ එක්‌ මැණික්‌ වර්ගයේ පාට ඇති කරන්නේ එහි වූ අපද්‍රව්‍ය හේතුවෙනි. ඇලුමිනා සපිරි කොරන්ඩම් ස්‌ඵටිකයේ ඇත්තා වූ ක්‍රෝමියම් ඔක්‌සයිඩය (Cr₂O₃) නිසා මැණිකට රතු පැහැයක්‌ ලබා දෙයි. එමෙන් ම යකඩ මළ (Fe₂O₃) සහ රූටයිල් (TIO₂) මිශ්‍ර වීම නිසා මැණිකට නිල් පැහැයක්‌ ලබා දෙන අතර එසේ නො වුණ කල 'ගෙවුඩ' බිහි වේ. මේ මැණික්‌ සඵටිකීකරණය වන්නේ පැති හයක්‌ බිහි කරන ආකාරයෙන් නිසා ස්‌ඵටිකයට බැරල් හැඩයක්‌ ලැබී ඇත. එහි පාදම මූලික කරගෙන තැන්පත් වන රූටයිල් කෙඳි (ස්‌ඵටික) නිසා මැණිකේ අභ්‍යන්තරයේ විවිධ තාරුකා රටා මැවෙන්නේ අපූරු ආකාරයේ මැණික්‌ බිහි කරමිනි.

ප්‍රාථමික මැණික්‌ නිධිවල හමු වන සැම ස්‌ඵටිකයක්‌ ම මැණික්‌ නො වේ. මැණිකක්‌ වීම සදහා අදාළ ස්‌ඵටිකය පාරදෘශ්‍ය විය යුතු ය, හොඳ පැහැයකින් යුක්‌ත විය යුතු ය. කොට්‌ටර ලෙස හඳුන්වන්නේ එලෙස බිහි නො වූ ස්‌ඵටික වන අතර ඒවා කවර දා වත් මැණික්‌ බවට පත් නො වනු ඇත. කොට්‌ටර වර්ග ද කිහිපයකි. නිල් කොට්‌ටර නිල් මැණික්‌ බවට පත් නො වූ ඒවා වන අතර රතු කොට්‌ටර රතු මැණික්‌ බවට පත් නො වූ කොරන්ඩම් ඛනිජ වේ. මේ අතර සුදු කොට්‌ටර ද හමු වන බව තහවුරු වූ කරුණකි. කොරන්ඩම් කුලය දෘඪතාව අනුව දෙවැනි වන්නේ දියමන්තිවලට පමණි. එහෙයින් සීරීම් සහ ඇතිල්ලීම්වලට හොඳින් ඔරොත්තු දෙන නිසා මැණිකේ පෘෂ්ඨයෙහි දීප්තිය අඩු නො වේ. ප්‍රාථමික මැණික්‌ නිධිවලින් හමු වන්නේ කොරන්ඩම් කුලයේ මැණික්‌ පමණක්‌ නො වේ. වෙනත් මැණික්‌ ඛනිජවල ප්‍රාථමික නිධි හමු වුව ද වඩා ප්‍රචලිත, මේ කුලයේ ප්‍රාථමික නිධි වේ. කෙසේ වෙතත් ප්‍රාථමික නිධි නොමැති ව ද්විතීයික තැන්පතු හටගන්නේ නැත.

ආචාර්ය පත්මකුමාර ජයසිංහ